Μελετώντας τις αλλαγές του κλίματος από τις διατρήσεις του Ανταρκτικού πάγου

Άρθρο, Ιανουάριος 2003

Οι μεταβολές στη θερμοκρασία πάνω στον Πλανήτη μας δεν είναι κάτι καινούργιο. Έχουν συμβεί πολλές Παγετονικές Περίοδοι με ενδιάμεσες Θερμές Περιόδους. Πριν από 800.000 χρόνια το φαινόμενο του θερμοκηπίου είχε κάνει και τότε την εμφάνισή του. Πώς όμως εξελίχθηκε το κλίμα στον πλανήτη;

Μια ομάδα ευρωπαίων επιστημόνων, που συμμετέχουν σε ένα επταετές ερευνητικό πρόγραμμα, θα είναι ικανή μέχρι το καλοκαίρι να μελετήσει τις προηγούμενες αλλαγές του κλίματος κάνοντας διάτρηση του ανταρκτικού πάγου. Με δεδομένο ότι ο πάγος λειτουργεί ως ένα φυσικό όργανο μέτρησης της θερμοκρασίας που είχε ο αέρας στο παρελθόν, οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι φθάνοντας στον πυρήνα θα μπορέσουν να ανακαλύψουν πολύτιμες πληροφορίες για το μακρινό κλιματολογικό παρελθόν της Γης.

Το πρόγραμμα λέγεται EPICA (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Πυρήνων Πάγου στην Ανταρκτική), και στοχεύει να αποκαλύψει την ιστορία του γήινου κλίματος. Συμμετέχουν επιστήμονες από δέκα ευρωπαϊκές χώρες: Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία και η Βρετανία.

Πέρυσι τέτοια εποχή, Ιανουάριος 2002, η ομάδα των ευρωπαίων επιστημόνων είχαν φθάσει σε βάθος 2002 μέτρων, στη περιοχή Dome Concordia, στο οροπέδιο της Ανατολικής Ανταρκτικής.

Ο πάγος σε αυτό το βάθος προέκυψε από χιονοπτώσεις πριν 170.000 έτη, όταν η περιοχή ήταν 10ºC πιο κρύο από όσο είναι σήμερα.

Ο πάγος στο οροπέδιο Dome Concordia, μπορεί να μην έχει το βάθος της λίμνης Βοστόκ, 3.6 km, είναι όμως πιο λεπτός από αυτόν της λίμνης και γι' αυτό θα μπορεί να αποκαλύψει περισσότερα και κυρίως πιο παλιά στοιχεία από αυτά της λίμνης. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι θα αποκαλύψει στοιχεία για την ατμόσφαιρα και το κλίμα στη Γη πριν από 1 εκατομμύριο χρόνια, ενώ τώρα γνωρίζουμε το κλίμα μέχρι μόνο 500.000 χρόνια.

Οι 22 επιστήμονες και οι ειδικοί που ασχολούνται με τη γεώτρηση, έχουν ιδρύσει μια πλατφόρμα εργαστηρίων και γεωτρήσεων πάνω στον πάγο της Αρκτικής. Ελπίζουν έτσι να αναλύσουν τις προηγούμενες αλλαγές του κλίματος λίγες ώρες μετά από τη διάτρηση κάθε τμήματος του πυρήνα του πάγου.

Μόλις κοπούν με το τρυπάνι οι πυρήνες του πάγου  μελετούνται επιτόπου και μετά στέλνονται σε πάνω από 30 διαφορετικά ευρωπαϊκά εργαστήρια για λεπτομερή μελέτη.

Η ερευνητική ομάδα EPICA εστιάζεται στη σχέση μεταξύ της χημείας της ατμόσφαιρας και των μεταβολών του κλίματος, ειδικά με τις επιδράσεις του διοξειδίου του άνθρακα, του μεθανίου και των νιτρωδών οξειδίων.

Οι επιστήμονες μετρούν το περιεχόμενο στις αεροφυσαλίδες, που παγιδεύονται στον πάγο, για να ερευνήσουν τη σύνδεση μεταξύ του κλίματος και των αερίων του θερμοκηπίου. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για να εξετάσουν και να ενισχύσουν τα μοντέλα των υπολογιστών, που χρησιμοποιούνται για να προβλέψουν τις μελλοντικές μορφές του κλίματος. Επιπλέον τα ισότοπα υδρογόνου και οξυγόνου λειτουργούν μέσα στον πάγο ως ένα αρχαίο θερμόμετρο, καθώς τα επίπεδά τους εξαρτώνται από τη θερμοκρασία που υπήρχε στον αέρα κατά τη διαμόρφωση του πάγου.

Το προσεχές καλοκαίρι η ομάδα προγραμματίζει να κάνει μια γεώτρηση στο πιο κατώτατο σημείο του πάγου, που βρίσκεται σε βάθος 3.2 km στο οροπέδιο Dome Concordia της Ανταρκτικής -- οι δε πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν θα τους επιτρέψουν να αναπαραγάγουν μια ιστορία του κλίματος και της ατμοσφαιρικής σύνθεσης.

Οι επιστήμονες έχουν φθάσει ήδη σε βάθος 2.870 μ. Μένουν λοιπόν μόλις 300 μ. για να βρεθούν στον στόχο τους. Αυτό το τελευταίο μέρος όμως είναι και το πλέον κρίσιμο και χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Ο πάγος που υπάρχει εκεί προέρχεται από μια εποχή πριν από 300.000 χρόνια, όπου σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε οι συνθήκες της εποχής οδήγησαν το κλίμα σε αλλαγές ανάλογες με αυτές που συντελούνται και σήμερα.

Μια από τις περιοχές που έχει γίνει η διάτρηση είναι η Dronning Maud Land, μια από τις λιγότερες εξερευνημένες περιοχές της Ανταρκτικής, 3.000 km από την περιοχή Dome Concordia.

Το πρόγραμμα συντονίζεται από το Ευρωπαϊκό Επιστημονικό Ίδρυμα, με χρηματοδότηση από τις συμμετέχουσες χώρες και από την ΕΕ.