Πάνε 40 χρόνια που στη σκονισμένη επιφάνεια της Σελήνης αποτυπώθηκε για πρώτη φορά ένα ανθρώπινο χνάρι, ένα βήμα που απετέλεσε ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα. Ενώ ο αστροναύτης του Απόλλων 11 Νιλ Άρμστρονγκ έμελλε να ήταν ο πρώτος άνθρωπος, που στις 20 Ιουλίου 1969 θα έκανε εκείνα τα πρώτα φανταστικά βήματα πάνω στην επιφάνεια ενός άλλου Κόσμου
Τον Μάιο του 1961 ο πρόεδρος Τζον Κέννεντι έθεσε το πιο μεγαλεπήβολο στόχο που είχε θέσει ποτέ ο άνθρωπος. Την κατάκτηση της Σελήνης μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Το πρόγραμμα «Απόλλων» ήταν πράγματι ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο με κινητήρια δύναμη το μεγαλύτερο και ισχυρότερο πύραυλο που έχει κατασκευαστεί μέχρι τώρα: τον «Κρόνος 5». Με ύψος 110 μέτρα και διάμετρο 10 μέτρα., είχε βάρος 25.000 τόνους και ύψος ενός μεγάλου ουρανοξύστη 28 ορόφων.
Από την αρχή της όλης προσπάθειας είχε γίνει αντιληπτό ότι ένα ταξίδι στη Σελήνη απαιτούσε όλη την κολοσσιαία δύναμη και ευφυΐα που αντιπροσώπευε ο πύραυλος «Κρόνος 5». Τα εκατομμύρια διαφορετικά κομμάτια που τον αποτελούσαν χρειάζονταν 45 μήνες για να κατασκευαστούν και να συναρμολογηθούν σ’ ένα πυραυλικό σύστημα που περιλάμβανε τρεις επιμέρους ορόφους, στην κορυφή των οποίων βρισκόταν το διαστημόπλοιο «Απόλλων».
Ένα διαστημικό όχημα, όμως, που περιελάμβανε 10 εκατομμύρια διαφορετικά εξαρτήματα, απαιτούσε και μια πραγματικά ιλιγγιώδη αποτελεσματικότητα. Αλλά πίσω από μιαν εκτόξευση του «Κρόνος 5» κρύβονταν κυριολεκτικά τρισεκατομμύρια ανθρωποώρες εργασίας και αναρίθμητες δοκιμές σε 20.000 διαφορετικές βιομηχανίες. Γι’ αυτό άλλωστε οι τρεις αστροναύτες του «Απόλλων» μπορούσαν να αντιμετωπίζουν με μεγάλη αυτοπεποίθηση το ταξίδι τους προς τη Σελήνη.
Η κατάκτηση της Σελήνης απετέλεσε ένα σκληρό πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των Αμερικανών και της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Κι αν στην αρχή φάνηκε πως η Σοβιετική Ένωση είχε την πρωτοβουλία, οι Αμερικανοί αφενός κινητοποίησαν όλες τις τεράστιες δυνάμεις και πόρους τους για να πάρουν την πρωτιά, αλλά αφετέρου και οι Σοβιετικοί λίγες μέρες πριν την εκτόξευση του Απόλλων 11, και συγκεκριμένα στις 3 Ιουλίου του 1969, είχαν ένα τρομακτικό ατύχημα. Εκείνη τη μέρα ο ρωσικός πύραυλος Ν1 είχε εκραγεί στο κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ κατά τη διάρκεια μιας προσομοίωσης εκτόξευσης, βάζοντας οριστικό τέλος στα σχέδια των Σοβιετικών για την κατάκτηση της Σελήνης.
Έτσι, οι Αμερικανοί φάνηκε τότε πως θα ήταν οι πρώτοι που αργά ή γρήγορα θα κατακτούσαν τη Σελήνη, κι έτσι θα πραγματοποιούσαν το πανάρχαιο όνειρο του ανθρώπου να περπατήσει πάνω στη σκονισμένη επιφάνεια της Σελήνης.
Ξημέρωνε η 16η Ιουλίου του 1969 και εκατοντάδες χιλιάδες θεατές είχαν ήδη κατακλύσει τις παραλίες και τους λόφους σε απόσταση ασφαλείας από την εξέδρα εκτόξευσης στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στη Φλόριντα. Την ίδια στιγμή εκατοντάδες εκατομμύρια τηλεθεατές σε όλο τον κόσμο είχαν συντονίσει τους δέκτες των τηλεοράσεων τους προκειμένου να παρακολουθήσουν τη μεγάλη στιγμή της εκτόξευσης, που θα μετέφερε τους αστροναύτες Νιλ Αρμστρονγκ, Μάικλ Κόλινς και Εντουιν «Μπαζ» Ολντριν στη Σελήνη. Βετεράνοι και οι τρεις τους των διαστημικών αποστολών «Gemini», προετοιμάζονταν επί χρόνια για την επική αυτή διαστημική οδύσσεια.
Με την επιτυχή εκτόξευση του «Απόλλων 11» στις 9.32 (τοπική ώρα) το πρωί της 16ης Ιουλίου 1969, τα 20 και πλέον χρόνια του σκληρού ανταγωνισμού μεταξύ της τότε Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής για την κατάκτηση του Διαστήματος πλησίαζαν προς το τέλος τους. Μόλις 12 λεπτά αργότερα, το «Απόλλων 11» εισήλθε σε τροχιά γύρω από τη Γη κι αφού συμπλήρωσε μιάμιση περιφορά, οι μηχανές του τρίτου ορόφου του πυραύλου ενεργοποιήθηκαν, δίνοντας την απαραίτητη ώθηση στο διαστημόπλοιο για να κινηθεί προς τη Σελήνη.
Ένα ταξίδι στη Σελήνη διαρκεί περίπου 66 ώρες. Αν στην εκτόξευση του διαστημοπλοίου μας σκοπεύαμε κατ’ ευθείαν τη Σελήνη, δεν θα ήταν δυνατόν να την πετύχουμε γιατί εν τω μεταξύ η Σελήνη θα είχε προχωρήσει 240.000 χιλιόμετρα πάνω στην τροχιά της. Για να αντισταθμίσουμε το γεγονός αυτό, πρέπει να σημαδέψουμε και να στείλουμε το διαστημόπλοιο μας στο σημείο που θα βρίσκεται η Σελήνη 3 μέρες μετά την εκτόξευση, όταν το διαστημόπλοιο μας θα έχει φτάσει στην τροχιά της. Και πραγματικά αυτό έγινε.
Πλησιάζοντας τη Σελήνη από τη σκοτεινή της πλευρά στις 19 Ιουλίου, το «Απόλλων 11» εισήλθε σε τροχιά εκτελώντας αρκετές περιφορές γύρω από τη Σελήνη, που επέτρεψαν έτσι στους τρεις αστροναύτες να παρατηρήσουν το προεπιλεγμένο σημείο προσεδάφισης στο νότιο μέρος της Θάλασσας της Ηρεμίας.
Στις 20 Ιουλίου, κι ενώ το «Απόλλων 11» βρισκόταν ξανά στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης και 112 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της, η σεληνάκατος «Αετός», με επιβάτες και χειριστές τον Νιλ Αρμστρονγκ και τον Εντουιν Ολντριν, αποσυνδέθηκε από το θαλαμίσκο «Columbia» (όπου παρέμεινε ο τρίτος της αποστολής Μάικλ Κόλινς) ξεκινώντας την κάθοδο της προς τη Σελήνη.
Πίσω στο Χιούστον, στο Κέντρο Ελέγχου, ο νεαρός Στιβ Μπέιλς, υπεύθυνος του ελέγχου πτήσης, συνειδητοποίησε ^v ότι η ταχύτητα της σεληνακάτου υπερέβαινε την ενδεδειγμένη ταχύτητα κατά 21 χιλιόμετρα την ώρα. Έχοντας ήδη προσπεράσει το προεπιλεγμένο σημείο προσεδάφισης, ο υπολογιστής, που ήλεγχε την κάθοδο της σεληνακάτου, φαινόταν ότι την οδηγούσε προς μία περιοχή κοντά σε έναν μεγάλο κρατήρα, διάσπαρτη από μεγάλους βράχους.
Με τη βοήθεια του Ολντριν ως πλοηγού, ο Αρμστρονγκ ανέλαβε τον έλεγχο της σεληνακάτου Αετός χειροκίνητα. Μήπως όμως ήταν πλέον αργά; H οθόνη πλοήγησης αναβόσβηνε προειδοποιητικά ότι τα καύσιμα δεν αρκούσαν για περισσότερα από 60 δευτερόλεπτα πτήσης ενώ το σκάφος εξακολουθούσε να βρίσκεται 30 με 40 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της Σελήνης. Με καύσιμα λιγότερα των 30 δευτερολέπτων πτήσης η σεληνάκατος του «Απόλλων 11» είχε προσπεράσει το προεπιλεγμένο σημείο προσεδάφισης περίπου κατά 7 χιλιόμετρα. Κι ενώ η αγωνία στο Κέντρο Ελέγχου πίσω στη Γη είχε κορυφωθεί, στις 16.17 ώρα Χιούστον, της 20ής Ιουλίου, ακούστηκε επιτέλους η φωνή του Ολντριν να ενημερώνει: «Χιούστον, εδώ Βάση της Ηρεμίας. O "Αετός" προσεδαφίστηκε». H σεληνάκατος, έχοντας εξαντλήσει σχεδόν όλα τα καύσιμα της, περνούσε στην ιστορία ως η πρώτη που μετέφερε συνανθρώπους μας σε ένα άλλο ουράνιο σώμα.
Έτσι, καθώς ολόκληρη η ανθρωπότητα παρατηρούσε από την τηλεόραση, ο πρώτος άνθρωπος ήταν έτοιμος να κατεβεί και να περπατήσει πάνω στο παράξενο έδαφος του δορυφόρου μας. Στην Ουάσινγκτον τα ρολόγια έδειχναν 4 λεπτά πριν από τις 11 το βράδυ της 20ής Ιουλίου και στην Αθήνα σχεδόν 5.00 το πρωί της άλλης μέρας. Αλλά παντού, σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη μας, ό,τι ώρα κι αν ήταν, ο κόσμος ήταν κολλημένος στις τηλεοράσεις ή τα ραδιόφωνα που περιέγραφαν την πρώτη κάθοδο του ανθρώπου στην επιφάνεια της Σελήνης.
Εκείνο το βράδυ της 20ής Ιουλίου 1969, πάνω στη σκονισμένη επιφάνεια της Σελήνης αποτυπώθηκε για πρώτη φορά ένα ανθρώπινο χνάρι που έγινε το σύμβολο «ενός τεράστιου άλματος για την ανθρωπότητα». Όπως τόσο χαρακτηριστικά γράφτηκε τότε, «εκείνη η στιγμή ήταν ανώτερη και από την πρώτη χρήση της φωτιάς, και από την ανακάλυψη του τροχού, και από την εκμετάλλευση του αρότρου. Ήταν σπουδαιότερη από τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο και του Κολόμβου, ανώτερη ακόμη και από τη διάσπαση του ατόμου». Γιατί έκτοτε ο κόσμος μας και η ιστορία του δεν περιορίζονται σ’ ένα μονάχα πλανήτη. Γιατί ο κόσμος μας είναι πλέον ολόκληρο το Διάστημα και η ιστορία μας είναι τόσο μεγάλη και ανοιχτή όσο ολάκερο το Σύμπαν.
Μετά τα πρώτα βήματα του Αρμστρονγκ πάνω στην επιφάνεια ενός άλλου κόσμου ακολούθησε σε λίγο και ο Ολντριν. Από την επιφάνεια της Σελήνης οι δύο αστροναύτες κοιτάζοντας τον ουρανό είδαν τα ίδια άστρα και τους ίδιους αστερισμούς που φαίνονται τη νύχτα και από τη Γη. Υπήρχαν όμως και δύο νέα αντικείμενα εκεί ψηλά ανάμεσα στα άστρα. Το πρώτο ήταν η Γη, τέσσερις φορές πιο μεγάλη απ’ ό,τι φαίνεται σ’ εμάς η Σελήνη, και το δεύτερο ήταν ο λαμπερός δίσκος του Ήλιου, με το ίδιο μέγεθος που φαίνεται και από τη Γη, αλλά πολύ πιο επικίνδυνος.
Στη Σελήνη δεν υπάρχει ατμόσφαιρα να φιλτράρει και να απορροφά τις υπεριώδεις και άλλες ακτινοβολίες που εκπέμπει ο Ήλιος. Ούτε ωκεανοί να απορροφούν τη θερμότητα και να διατηρούν τη θερμοκρασία σε μέτρια επίπεδα, όπως στη Γη. Ούτε άνεμοι και ρεύματα να την μοιράζουν ομοιόμορφα σε όλη την επιφάνεια.
Για τις επόμενες περίπου τρεις ώρες οι Αρμστρονγκ και Ολντριν ασχολήθηκαν με το επιστημονικό τμήμα της αποστολής τους, συλλέγοντας δείγματα χώματος και πετρωμάτων της σεληνιακής επιφάνειας, παίρνοντας φωτογραφίες κλπ. Κατάκοποι πλέον, επέστρεψαν στη σεληνάκατο για να ξεκουραστούν και να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους για το ταξίδι της επιστροφής. Περίπου επτά ώρες αργότερα, το Κέντρο Ελέγχου στο Χιούστον τους ξυπνάει, προκειμένου να ξεκινήσουν τις προετοιμασίες της επιστροφής.
Στις 20.54 της 21ης Απριλίου το άνω μέρος της σεληνακάτου εκτοξεύτηκε από την επιφάνεια της Σελήνης μεταφέροντας τους δύο αστροναύτες και 21,5 κιλά σεληνιακών δειγμάτων, κατευθυνόμενο προς το κύριο σκάφος «Columbia».
Οι Αρμστρονγκ και Ολντριν, εκτός από ορισμένα επιστημονικά όργανα, άφησαν στην επιφάνεια της Σελήνης μια αμερικανική σημαία και μια επιγραφή με τις υπογραφές των τριών αστροναυτών και του τότε προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον (1913-1994), που σε ελεύθερη μετάφραση έγραφε: «Εδώ, άνθρωποι από τον πλανήτη Γη για πρώτη φορά πάτησαν το πόδι τους στη Σελήνη, τον Ιούλιο του 1969 μ.Χ. Ήλθαμε ειρηνικά και εξ ονόματος ολόκληρης της ανθρωπότητας».
Στα επόμενα τρία χρόνια, από το 1969 έως το 1972, ολόκληρη η ανθρωπότητα παρακολούθησε στις οθόνες των τηλεοράσεων μία από τις μεγαλύτερες εξερευνήσεις της ανθρώπινης ιστορίας. Με τη βοήθεια εκατοντάδων χιλιάδων επιστημόνων, μηχανικών και τεχνικών, συνολικά 27 αστροναύτες τέθηκαν σε τροχιά γύρω από το φυσικό δορυφόρο της Γης, ενώ 12 από αυτούς περπάτησαν κι εξερεύνησαν 6 διαφορετικές περιοχές της σεληνιακής επιφάνειας. Στην επιφάνεια της Σελήνης και για τον υπολογισμό της εσωτερικής δομής της, οι αστροναύτες τοποθέτησαν διάφορα όργανα και σεισμογράφους, από τις μετρήσεις των οποίων καταλήξαμε σε βασικά συμπεράσματα για το εσωτερικό της και την ιστορική της εξέλιξη.
Προφυλαγμένοι από το εχθρικό περιβάλλον, τις θανατηφόρες θερμοκρασίες και την παντελή έλλειψη αέρα, παρέμειναν στη σεληνιακή επιφάνεια επί μέρες. Σε αυτές τις εξευρευνητικές αποστολές τους εκτέλεσαν επιστημονικές μελέτες και εγκατέστησαν ειδικά επιστημονικά όργανα που έκαναν παρατηρήσεις για την εσωτερική δομή του δορυφόρου μας. Επί πλέον περισυνέλεξαν εκατοντάδες κιλά πετρωμάτων και σεληνιακού χώματος, αρχίζοντας έτσι την πρώτη προσπάθεια αποκρυπτογράφησης της καταγωγής και της γεωλογικής ιστορίας ενός άλλου Κόσμου με την εργαστηριακή εξέταση του εδάφους του. Από τη μελέτη των 2.000 διαφορετικών δειγμάτων πετρωμάτων και χώματος, συνολικού βάρους 382 κιλών, που μετέφεραν πίσω στη Γη οι 12 αστροναύτες που περπάτησαν στη Σελήνη, αντλήθηκαν ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες για την ιστορική εξέλιξη του δίδυμου Γης – Σελήνης.
Το ταξίδι του «Απόλλων 11» στη Θάλασσα της Ηρεμίας ακολούθησε η αποστολή του «Απόλλων 12» στον Ωκεανό των Καταιγίδων, 400 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του κρατήρα Κοπέρνικος. H περιοχή προσεδάφισης μάλιστα βρισκόταν πολύ κοντά στην περιοχή όπου είχε προσεδαφιστεί ομαλά μία από τις αυτόματες διαστημοσυσκευές του προγράμματος «Σερβέγιορ» δύο χρόνια νωρίτερα. Τις τρεις τελευταίες αποστολές συνόδευε κι ένα μικρό τζιπάκι με το οποίο οι αστροναύτες περιηγήθηκαν σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις από το σημείο της προσεδάφισης. Στην τελευταία μάλιστα αποστολή του «Απόλλωνα 17» οι αστροναύτες προσεληνώθηκαν σε μια κοιλάδα μεταξύ των ορέων του Ταύρου και του κρατήρα Λίτροου, που αποδείχτηκε ένας πραγματικός γεωλογικός παράδεισος.
Ιστορίες από την αποστολή
Επειδή υπήρχαν μεγάλες πιθανότητες η αποστολή να καταλήξει σε τραγωδία γι’ αυτό και το επιτελείο του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον είχε φροντίσει να φτιάξει έναν εφεδρικό επικήδειο λόγο.
Με τα σημερινά δεδομένα, η αποστολή στη Σελήνη πραγματοποιήθηκε με «πρωτόγονα» μέσα – ακόμη και ως προς τα «συστήματα» με τα οποία οι αστροναύτες ικανοποιούσαν τις βιολογικές τους ανάγκες. Έτσι, τουλάχιστον ένας αστροναύτης χρησιμοποίησε καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού αντιδιαρροϊκά φάρμακα για να αποφύγει την «πρόσθετη» ταλαιπωρία.
Μετά από χρόνια ο Μπαζ Ολντριν αποκάλυψε πως όταν προσεδαφίστηκε το σκάφος που τους μετέφερε στη Σελήνη προσευχήθηκε.
Οι ειδικοί συμφωνούν πως η πιο επικίνδυνη φάση της αποστολής ήταν η προσεδάφιση: με τους ελιγμούς που αναγκάστηκε να πραγματοποιήσει ο Aρμστρονγκ (ώστε η σεληνάκατος να μη βρεθεί πάνω σε βράχους), το διαστημόπλοιο λίγο έλειψε να μείνει από καύσιμα.
Το «μικρό βήμα για τον άνθρωπο» που πραγματοποίησε ο Αρμστρονγκ –ο πρώτος που πάτησε στο φεγγάρι– δεν ήταν τελικά και τόσο μικρό: το τελικό σκαλί απείχε 1,2 μέτρα από την επιφάνεια της Σελήνης, επειδή η σεληνάκατος είχε προσεδαφιστεί πολύ ομαλά και οι αναρτήσεις της δεν είχαν συμπιεστεί καθόλου.
Το πιο δύσκολο πράγμα στη βόλτα τους πάνω στη Σελήνη ήταν να στερεώσουν την αστερόεσσα. Παρόλο που οι επιστήμονες προέβλεπαν πως το σεληνιακό έδαφος θα ήταν μαλακό, οι αστροναύτες ανακάλυψαν πως η Σελήνη καλύπτεται από ένα μικρό στρώμα σκόνης, κάτω από το οποίο υπάρχει σκληρός βράχος. Έτσι, ο ιστός της σημαίας στερεώθηκε σε βάθος λίγων εκατοστών – κάτι που σήμαινε ότι θα έπρεπε να προσέχουν μήπως κατά λάθος τη ρίξουν.
Από τους φιλόσοφους και τους αστρονόμους της Αναγέννησης μέχρι τον ανταγωνισμό των δύο πόλων του ψυχρού πολέμου
Τι σηματοδοτούσαν, άραγε, εκείνα τα πρώτα μικρά βήματα που έκανε ο Νιλ Αρμστρονγκ πάνω στη Σελήνη τη νύχτα μεταξύ της 20ής και της 21ης Ιουλίου 1969; Για κάποιους σηματοδοτούσαν την υλοποίηση ενός μεγάλου ονείρου. Ήταν το όνειρο του Κέπλερ, ο οποίος, φοιτητής ακόμα, αφιέρωσε μια από τις διατριβές του στο πανεπιστήμιο του Tiμπιγκεν στο ερώτημα: «Πώς θα φαίνονταν τα φαινόμενα που συμβαίνουν στον ουρανό σε έναν παρατηρητή ευρισκόμενο στη Σελήνη;» και είδε με τη φαντασία του ό,τι είδαν οι πρώτοι αστροναύτες από το διαστημικό τους θαλαμίσκο.
Το έργο του Πλούταρχου «Το πρόσωπο της Σελήνης» είχε γοητεύσει τόσο πολύ τον Κέπλερ, ώστε το 1604 στην «Οπτική» του παρέθεσε δεκατέσσερα χωρία από αυτό. Και έπειτα, στο έργο του «Ονειρο» (Somnium), ο Κέπλερ δεν δίστασε να γράψει για τη μελλοντική πτήση στη Σελήνη και να καταστρώσει σχέδια προσελήνωσης ήδη από το 1609.
Στις δεκαετίες που έχουν περάσει από τότε η Σελήνη παραμένει χωρίς ανθρώπινους επισκέπτες. O άνθρωπος έφυγε. Όχι όμως για πάντα. Γιατί η Σελήνη και η ανθρωπότητα έχουν ένα κοινό μέλλον. Κι όταν, σε εκατό, σε χίλια, σε ένα εκατομμύριο χρόνια από σήμερα, οι απόγονοι μας θα φτάσουν για να σταθούν ευλαβικά στη σκοτεινή κοιλάδα που λέγεται Θάλασσα της Ηρεμίας, θα κοιτάζουν σιωπηλά τα περίεργα αρχαία επιστημονικά όργανα και, περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, τα ανθρώπινα χνάρια που θα έχουν μείνει αναλλοίωτα ακόμη κι έπειτα από ένα εκατομμύριο χρόνια. Και θα ξέρουν ότι όλα άρχισαν εδώ. Ότι εδώ ξαναγεννήθηκε η ανθρωπότητα και ότι το σημείο αυτό είναι πραγματικά ένα κοσμικό μνημείο αφιερωμένο στους ανθρώπους της Γης. Γιατί εδώ, στα όρια του ουράνιου ωκεανού, ο άνθρωπος έκανε το πρώτο του βήμα προς τα άστρα.
Κάποτε ο Κέπλερ είχε πει ότι «όταν θα έχουν επινοηθεί τα πλοία που θα ταξιδεύουν ανάμεσα στα άστρα, τότε θα υπάρξουν επίσης και οι άνθρωποι που θα ταξιδεύουν μ’ αυτά». Γιατί δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει έλλειψη Κολόμβων και Μαγγελάνων. Γιατί κι εμείς σήμερα δεν είμαστε διαφορετικοί από εκείνους τους θαλασσοπόρους. Γιατί, όπως ο Ιάσων και ο Βύζας, ο Κολόμβος και ο Μαγγελάνος άνοιξαν στην ανθρωπότητα τους επίγειους ωκεανούς, έτσι και η νέα αυτή Μεγάλη Εποχή Εξερευνήσεων υπόσχεται να μας αποκομίσει σύντομα πλούτη αδιανόητα μέχρι τώρα: με τις νέες ιδέες και γνώσεις, με τις νέες τεχνολογίες και πιθανότατα με ένα νέο πνεύμα ειρήνης και συνεργασίας. Αν συνεχίσουμε να ωριμάζουμε ως είδος, αν είμαστε προσεκτικοί κι ευγενικοί με τους εαυτούς μας και με τη Γη, κάποια μέρα, κάποιοι από εμάς θα μπαρκάρουν για το πρώτο τους ταξίδι στα άστρα. Γιατί είναι η φύση μας να ερευνάμε, να είμαστε ταξιδιώτες και εξερευνητές. Και κάποια μέρα, όταν θα είμαστε έτοιμοι, θα πάμε στα άστρα. Γιατί είναι δικαίωμα μας. Και μοίρα μας.
O Αριστοτέλης είχε υποστηρίξει ότι η Σελήνη και ο κόσμος πάνω από αυτήν είναι ο άφθαρτος κόσμος της αιώνιας τελειότητας, που κυριαρχείται από απλούς νόμους, διαφορετικούς από εκείνους που ισχύουν στον φθαρτό γήινο κόσμο. O Γαλιλαίος, αντίθετα, παρατηρώντας τη Σελήνη με το μικρό τηλεσκόπιο του συμπέρανε ότι είναι και αυτή ατελής, όπως και η Γη, και κυβερνιέται από τους ίδιους φυσικούς νόμους. Πράγμα που μπόρεσε να διαπιστώσει ο Αρμστρονγκ 359 χρόνια μετά τον Γαλιλαίο.
O Γαλιλαίος απέσπασε τη Σελήνη από το βασίλειο της τελειότητας και τη Γη από το κέντρο του σύμπαντος. Και στα τέλη του 17ου αιώνα ο Νεύτων διατύπωσε τους νόμους της παγκόσμιας έλξης, που θεμελίωσαν την κλασική μηχανική. Χάρη στις εξισώσεις του το διαστημόπλοιο «Απόλλων 11» πραγματοποίησε την αποστολή του και οδήγησε τον άνθρωπο στη Σελήνη.
Στις θεωρητικές εμπνεύσεις των μεγάλων φυσικών του 17ου αιώνα χρειάστηκε, βέβαια να προστεθεί η εξελιγμένη τεχνολογία του 20ού αιώνα, τα επιτεύγματα της οποίας συμβόλιζε η μορφή του γερμανού μηχανικού Βέρνερ φον Μπράουν. Αλλά η «κατάκτηση της Σελήνης» δεν ήταν το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού φιλοσοφικών ιδεών, μεγάλων επιστημονικών θεωριών και τεχνολογικών επιτευγμάτων. Στην πραγματοποίηση της συνέβαλαν καθοριστικά οικονομικοί, πολιτικοί και στρατηγικοί υπολογισμοί και σχεδιασμοί. Βάραινε και η αναμέτρηση ανάμεσα σε δύο ιδεολογικά, πολιτικά και στρατιωτικά αντιτιθέμενες υπερδυνάμεις.
Το όνειρο της κατάκτησης της Σελήνης ήταν η απάντηση της Αμερικής στις πρώτες μεγάλες διαστημικές επιτυχίες της Σοβιετικής Ένωσης. H ΕΣΣΔ είχε προηγηθεί στο διάστημα με τον πρώτο δορυφόρο, τον Σπούτνικ, και τον πρώτο αστροναύτη, τον Γιούρι Γκαγκάριν.
H Αμερική δεν μπορούσε να αποδεχθεί παθητικά αυτό το σοβιετικό προβάδισμα. H Σελήνη έγινε έτσι ένας τόπος όπου μεταφέρθηκε εκείνη η παράξενη σύγκρουση που αποκλήθηκε «ψυχρός πόλεμος».
Με άλλα λόγια, η διαστημική τεχνολογία δεν ήταν παρά ένα μέσο σε έναν ανταγωνισμό, σκοπός του οποίου ήταν η στρατιωτική ηγεμονία σε παγκόσμια κλίμακα. O Τζον Κένεντι ενσάρκωνε όσο λίγοι τον αμερικανικό μύθο: επιτυχία, γόητρο, νεότητα. Ήταν, όμως, και ένας αμερικανός ιρλανδικής καταγωγής. Και ήξερε να χρησιμοποιεί επιδέξια την ιδέα του «νέου συνόρου», το οποίο μετακίνησε τότε από το Far West της αμερικανικής ηπείρου στο διάστημα.
Το 1969, το θέαμα του πρώτου ανθρώπου στη Σελήνη προκάλεσε παγκόσμιο θαυμασμό και συγκίνηση. Δεν έλειψαν, ωστόσο, και οι φωνές που διατύπωναν επιφυλάξεις και κριτικές για τα αστρονομικά ποσά που σπαταλήθηκαν. Το διαστημικό ταξίδι στη Σελήνη πρόδιδε την αδιαφορία της εξουσίας για τις ανθρώπινες και κοινωνικές ανάγκες, για τα περίπου πενήντα εκατομμύρια των φτωχών που ζούσαν τότε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ένας επιστήμονας, ο Ουόρεν Γουίβερ, υπολόγισε όχι τα 2θ δισεκατομμύρια δολάρια που ξοδεύτηκαν για τη διαστημική αποστολή στη Σελήνη θα μπορούσαν να έχουν δοθεί για εκπαιδευτικούς και οικονομικούς σκοπούς. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, το ποσό αυτό θα μπορούσε να αυξήσει κατά 10% ετησίως και επί δέκα έτη τους μισθούς όλων των δασκάλων στις ΗΠΑ. Ή θα μπορούσε να επιχορηγήσει διακόσια μικρά κολέγια με 10 εκατομμύρια το καθένα. Ή θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την εκπαίδευση πενήντα χιλιάδων επιστημόνων, να κτίσει εκατό νέα ιατρικά κολέγια, με 200 εκατομμύρια δολάρια το καθένα. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να οικοδομηθούν και να χρηματοδοτηθούν πάνω από πενήντα ολοκληρωμένα πανεπιστήμια. Τέλος θα μπορούσε να δημιουργήσει σαράντα νέα ιδρύματα Ροκφέλερ αξίας 500 εκατομμυρίων δολαρίων το καθένα.
Σήμερα, η παλιά ιδέα της «κατάκτησης του διαστήματος» δεν συγκεντρώνει πολλούς και ενθουσιώδεις οπαδούς. Στα σαράντα χρόνια που μεσολάβησαν έχουμε αντιληφθεί πιο καθαρά πόσο δραματικά είναι τα προβλήματα που ταλανίζουν όλη την ανθρωπότητα και πόσο ευάλωτος και απειλούμενος είναι ο μικρός πλανήτης Γη, που είναι η κοινή μας κατοικία.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι το εγχείρημα της «κατάκτησης» της φύσης έχει ένα πολύ υψηλό τίμημα. Το ζητούμενο, επομένως, είναι να βγούμε από τη λογική της κατάκτησης και να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη να τεθούν όρια στη φιλοδοξία της απόλυτης κυριαρχίας που αυτή υποδηλώνει.
H κριτική γνώση μάς θέτει μπροστά στα όρια μας. H εικόνα ενός ανθρώπου που βαδίζει πάνω στη Σελήνη, εξοπλισμένος με τα τεχνολογικά του μαραφέτια, αλλά τελικά μόνος μέσα σε ένα σκηνικό συμπαντικής ερημιάς, αντί να τροφοδοτεί την κατακτητική μεγαλομανία μας θα μπορούσε ίσως να μας βοηθήσει να νιώσουμε πιο ταπεινοί και να συνειδητοποιήσουμε τα όρια μας.
Θα αργήσει η επιστροφή στη Σελήνη;
Αν έως σήμερα μόλις 12 αστροναύτες έχουν περπατήσει στη Σελήνη, το κρίσιμο ερώτημα είναι πότε θα υπάρξει και 13ος. Το 2020 θα απαντούσαν κατηγορηματικά μέχρι πριν από λίγο καιρό οι περισσότεροι ειδικοί, λαμβάνοντας υπόψη τη δέσμευση του Τζορτζ Μπους πριν από μία πενταετία. Τότε, ο Αμερικανός πρόεδρος είχε εξαγγείλει πως το 2020 η διαστημική υπηρεσία θα επιστρέψει στον φυσικό δορυφόρο της Γης, ξεκινώντας μία σειρά από επανδρωμένες αποστολές οι οποίες θα σηματοδοτήσουν τη «μόνιμη παρουσία» πλέον του ανθρώπου στο φεγγάρι, αφού ένας από τους στόχους τους θα είναι να εγκαταστήσουν τις απαραίτητες υποδομές για την πρώτη σεληνιακή βάση. Σύμφωνα άλλωστε με αυτό το σενάριο, το φεγγάρι θα αποτελέσει το «προκεχωρημένο φυλάκιο» της διαστημικής υπηρεσίας, ώστε να οργανώσει ακόμη μακρινότερες αποστολές προς τον Άρη.
Σήμερα, πάντως, δεν είναι λίγοι αυτοί που αμφισβητούν το κατά πόσο η NASA θα προχωρήσει με τα βήματα και τις χρονικές προθεσμίες, που είχε καθορίσει ο απελθών πρόεδρος. Και αυτό όχι μόνο γιατί ο τωρινός Αμερικανός ηγέτης θεωρείται λιγότερο φιλόδοξος από τον προκάτοχό του όσον αφορά την κατάκτηση του Διαστήματος, αλλά και επειδή στην παρούσα οικονομική κρίση μάλλον θεωρείται πολυτέλεια να δαπανηθούν 35 δισ. δολάρια για να κατασκευαστούν ένα νέο διαστημόπλοιο, μία καινούργια σεληνάκατος και η επόμενη γενιά προωθητικών πυραύλων. Μία λύση που διαφαίνεται στον ορίζοντα είναι η αναθεώρηση των σχεδίων ώστε να χρησιμοποιηθεί ένα μεγάλο μέρος του εξοπλισμού που ήδη υπάρχει, ώστε να μειωθεί δραστικά το κόστος του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος που θα φέρει τις ΗΠΑ πίσω στη Σελήνη.
Άλλωστε, σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε τη δεκαετία του ’60 (όταν υλοποιήθηκε το πρόγραμμα Apollo), η Αμερική σήμερα δεν έχει να ανταγωνισθεί κάποια αντίπαλη υπερδύναμη, η οποία να συγκεντρώνει πολλές ελπίδες να στείλει πρώτη δικούς της αστροναύτες στο φεγγάρι. Από τις υπόλοιπες χώρες που διαθέτουν σήμερα διαστημική τεχνογνωσία –τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία– μόνον οι τρεις πρώτες έχουν δηλώσει ρητά πως βλέπουν θετικά το ενδεχόμενο μιας επανδρωμένης πτήσης στη Σελήνη. Και από αυτές, μόνο ίσως στην περίπτωση της Κίνας το πολιτικό γόητρο θα μπορούσε να αντισταθμίσει ως κίνητρο τις τεράστιες οικονομικές επενδύσεις που θα σήμαινε ένα τέτοιο εγχείρημα.
Πηγές: Γεωτρόπιο (Διονύση Σιμόπουλου-Αλέξη Δεληβοριά), Επτά (Θανάση Παλκετση) Καθημερινή
Leave a Comment