Η μυστηριώδης γυναίκα των πάγων ή «Χ-woman» όπως ονομάστηκε, βρέθηκε στο σπήλαιο Ντενίσοβα στη Σιβηρία, όπου και ζούσε πριν από 48 με 30 χιλιάδες χρόνια. Το σπήλαιο βρίσκεται στα Αλτάια Όρη, στα σύνορα της Σιβηρίας με τη Μογγολία, όπου το 2008 ανακαλύφθηκαν κάποια θραύσματα απολιθωμένων οστών. Πρόσφατα οι ερευνητές κατέληξαν σε μια σειρά από εντυπωσιακές ανακαλύψεις, αναλύοντας λεπτομερώς το DNA που εξήγαγαν από ένα μικρό απολιθωμένο οστό του δακτύλου αυτού του πλάσματος. Έτσι διαπίστωσαν ότι πρόκειται για ένα άγνωστο μέχρι σήμερα είδος ανθρωπιδών, και μάλιστα γένους θηλυκού, που εκείνη την εποχή συμβίωνε στην Ασία μαζί με τα δύο ήδη γνωστά είδη του ανθρώπινου γένους: τους Homo Neanderthal και τους Homo Sapiens.
Οι ειδικοί δεν έχουν την παραμικρή αμφιβολία ότι αν επιβεβαιωθεί από κάποια επιπλέον ευρήματα, η έρευνα αυτή θα μείνει στην ιστορία ως η σημαντικότερη παλαιοντολογική ανακάλυψη των αρχών του εικοστού πρώτου αιώνα, συγκρίσιμη ίσως μόνο με την ανακάλυψη και ταυτοποίηση των απολιθωμάτων του μικροκέφαλου Χόμπιτ, δηλαδή του Homo Floresiensis, που βρέθηκε στη νήσο Φλόρες της Ινδονησίας το 2003.
Την έρευνα πραγματοποίησε ομάδα ερευνητών που εργάζεται στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ στη Λειψία υπό τη διεύθυνση των Svante Paabo και Johannes Krause, ήδη διάσημων από την πρωτοποριακή τους έρευνα αποκρυπτογράφησης του γονιδιώματος των ανθρώπων Νεάντερταλ.
Αυτό που κατάφεραν τώρα ήταν να εξαγάγουν από κάποια θραύσματα οστών το «απολιθωμένο» DNA ενός πλάσματος που έζησε πριν από χιλιάδες χρόνια στη Σιβηρία, και από αυτό να ανασυγκροτήσουν το γονιδίωμά του. Κατόπιν, ήταν γι’ αυτούς «παιχνιδάκι» να αντιπαραβάλουν αυτό το ανασυγκροτημένο στο εργαστήριο γονιδίωμα με τα ήδη γνωστά γονιδιώματα των Homo Neadertal και Homo Sapiens. Και τα συμπεράσματα που προέκυψαν από αυτή τη γονιδιακή αντιπαράθεση ήταν όχι μόνο απροσδόκητα, αλλά και ιδιαίτερα εντυπωσιακά.
Το DNA του μυστηριώδους πλάσματος που άρχισαν να μελετούν ήταν μιτοχονδριακό. Από αυτό κατάλαβαν ότι πρόκειται για ένα άγνωστο είδος γυναίκας, γι’ αυτό και τη βάφτισαν «Χ-woman» (προφανώς το Χ υποδηλώνει την παντελή μέχρι πρόσφατα άγνοια των ειδικών για την ύπαρξή της). Για να αποκτήσει κανείς μια κάπως σαφή ιδέα της φυλογενετικής απόστασης που χωρίζει αυτά τα τρία διαφορετικά, αλλά και εξελικτικά συγγενή, ανθρώπινα είδη που συνυπήρχαν πριν από 40 χιλιάδες χρόνια στην κεντρική Ασία, αρκεί να αντιπαραβάλει τα γονιδιώματά τους, να συγκρίνει δηλαδή την αλληλουχία και τις αντίστοιχες θέσεις των γονιδίων τους. Και αυτό ακριβώς έκαναν αυτοί οι πρωτοπόροι ερευνητές: ενώ το μιτοχονδριακό DNA των ανθρώπων (Homo Sapiens) διαφοροποιείται από αυτό των Νεάντερταλ (Homo Neanderthal) κατά μέσο όρο σε 202 ζεύγη νουκλεοτιδίων, η «Χ-woman» διαφοροποιείται κατά μέσο όρο σε 358 ζεύγη νουκλεοτιδίων.
Αντιπαραβάλλοντας αυτά τα δεδομένα ο Paabo και οι συνεργάτες του κατάφεραν να επιβεβαιώσουν ότι η μυστηριώδης γυναίκα των πάγων ανήκει σε μια εντελώς διαφορετική εξελικτική σειρά και ενδεχομένως σε ένα τρίτο, εντελώς διαφορετικό, είδος ανθρώπου. Επιπλέον, κατάφεραν να υπολογίσουν πότε έζησε ο κοινός πρόγονος αυτών των τριών εκπροσώπων του ανθρώπινου γένους. Οπως εξηγούν στην αναλυτική παρουσίαση των μέχρι σήμερα ανακαλύψεών τους, σε δύο άρθρα τους στο περιοδικό «Nature» του Απριλίου 2010, ο κοινός πρόγονος από τον οποίο διαφοροποιήθηκαν αργότερα αυτές οι τρεις εξελικτικές σειρές (δηλαδή των σύγχρονων ανθρώπων, των Νεάντερταλ και της «Χ-woman») θα πρέπει να έζησε πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια.
Η παρουσία αυτού του δυνητικά νέου είδους ανθρώπων στην Ευρασία συνεπάγεται, σύμφωνα με τους ερευνητές, ένα επιπλέον σημαντικό, και μέχρι σήμερα άγνωστο, επεισόδιο εξελικτικής διακλάδωσης του ανθρώπινου γένους που έλαβε χώρα εκτός της αφρικανικής ηπείρου. Σύμφωνα με όλα τα παλαιοντολογικά δεδομένα, το γένος των ανθρώπων (Homo) διαφοροποιείται από τους ανθρωποειδείς πιθήκους στην Αφρική πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια με την εμφάνιση και την εξάπλωση σε όλες σχεδόν τις ηπείρους του Homo Erectus. Ακολούθησαν άλλες δύο μεγάλες εξελικτικές διακλαδώσεις: η πρώτη είναι αυτή των Νεάντερταλ, περίπου πριν από 500-300 χιλιάδες χρόνια, ενώ ακολουθεί η διακλάδωση και εξάπλωση των σύγχρονων ανθρώπων (Homo Sapiens) πριν από περίπου 50 χιλιάδες χρόνια. Ισως σε αυτές τις τρεις διακλαδώσεις του γένους μας να πρέπει να προστεθεί και μια τέταρτη. Πάντως, στο ερώτημα αν όντως η «Χ-woman» αποτελεί ένα ξεχωριστό ανθρώπινο είδος, οι ειδικοί είναι για την ώρα επιφυλακτικοί, διότι η μελέτη του γονιδιώματός της δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί (αυτό θα γίνει στο τέλος του χρόνου).
Σε κάθε περίπτωση, οι απολιθωμένες μαρτυρίες του νέου ανθρωπίδη των Αλτάι, ο μοναδικός αντιπρόσωπος του οποίου είναι (για την ώρα) η «Χ-woman», χρονολογούνται από 45 μέχρι 30 χιλιάδες χρόνια πριν. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συνυπήρχε την ίδια περίοδο και στην ίδια ευρύτερη περιοχή με τους Νέαντερταλ και τους νεοαφιχθέντες σύγχρονους ανθρώπους. Μια ανακάλυψη που υποδεικνύει σαφώς ότι η προκατάληψή μας περί της «μοναδικότητας» και της γραμμικής εξέλιξης του ανθρώπινου είδους είναι ένα ατεκμηρίωτο μύθευμα. Ενα εγωιστικό ιδεολόγημα που δεν συνάδει με την πραγματικότητα. Γεγονός που επιβεβαιώνεται και από μια άλλη σημαντική ανακάλυψη της ίδιας ερευνητικής ομάδας. Αναφερόμαστε στα Χόμπιτ, τους μικροκέφαλους ανθρωπίδες που βρέθηκαν το 2003 στο νησί Φλόρες της Ινδονησίας και γι’ αυτό ονομάστηκαν «Homo Floresiensis». Πρόκειται για ένα νέο είδος ανθρώπων που για χιλιάδες χρόνια συνέχισαν να ζουν απομονωμένοι παρά την καθολική επικράτηση των σύγχρονων ανθρώπων. 
Τα διαθέσιμα παλαιοντολογικά δεδομένα δεν καταδεικνύουν την ύπαρξη μιας γραμμικής, συσσωρευτικής πορείας μετεξέλιξης του ενός ανθρώπινου είδους στο άλλο. Αντίθετα, αυτή η πορεία πρέπει να αναπαρασταθεί με ένα δένδρο, τα κλαδιά του οποίου διαφοροποιούνται και διακλαδίζονται ασταμάτητα! Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν είναι, όπως συνήθως πιστεύουμε, το αποκορύφωμα μιας προοδευτικής, αναπόφευκτης και άρα προδιαγραμμένης εξελικτικής πορείας.
Μολονότι, αναμφίβολα, είμαστε το μόνο είδος που κατάφερε να επιβιώσει μέχρι σήμερα από τα διάφορα είδη ανθρώπων που εμφανίστηκαν.
του Σπύρου Μανουσέλη Ελευθεροτυπία
Leave a Comment