Η παγκόσμια τράπεζα σπόρων είναι ένα ιδιαίτερα ασφαλές θησαυροφυλάκιο σπόρων. Βρίσκεται στο νησί Spitsbergen του νορβηγικού αρχιπελάγους Svalbard, το οποίο βρίσκεται 1.120 χλμ από το Βόρειο Πόλο. Η λειτουργία της άρχισε στις αρχές του 2008 και στόχος της είναι να βοηθήσει στη συντήρηση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη, φιλοδοξώντας να συγκεντρώσει σπόρους από κάθε γνωστό είδος φυτού του πλανήτη.
Το θησαυροφυλάκιο σπόρων χτίστηκε σε ένα παλιό ορυχείο και στο εσωτερικό του υπάρχουν κρυμμένα αποθέματα σπόρων από όλη τη διατροφική αλυσίδα. Βρίσκεται ψηλά στο βουνό για να αποφύγει την αύξηση της στάθμης της θάλασσας, αλλά και πολύ βαθιά στη γη, για να είναι προστατευμένο ακόμη και από μία πυρηνική έκρηξη ή σύγκρουση μεγάλου μετεωρίτη με τη Γη. Οι σπόροι φυλάσσονται στους 18 βαθμούς κάτω από το μηδέν, αφού σ’ αυτή τη θερμοκρασία σύμφωνα με τους ειδικούς μπορούν να διατηρηθούν «ζωντανοί» για χιλιάδες χρόνια.
Επιπλέον 10 χιλ. νέες ποικιλίες φυτών απ’ όλο τον κόσμο προστέθηκαν στο Παγκόσμιο Θυσαυροφυλάκιο Σπόρων της Νορβηγίας, σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί η παγκόσμια σίτιση και να διασωθούν δείγματα όλων των ποικιλιών σπόρων, που γνωρίζει ο άνθρωπος. Στην «αποθήκη» της Αρκτικής, η οποία μπορεί να «φιλοξενήσει» πάνω από 100 εκατομμύρια δείγματα σπόρων, έχουν αποθηκευτεί ήδη 825 χιλ. δείγματα σπόρων, αντιπροσωπεύοντας 13 χιλ. χρόνια αγροτικής ιστορίας.
Το Διεθνές Svalbard Seed Vault (SISV), που είναι επίσης γνωστό και ως «Θησαυροφυλάκιο για την επόμενη ημέρα της Κρίσεως (The doomsday vault)», αποτελεί δικλίδα ασφαλείας επιπροσθέτως του δικτύου τραπεζών σπόρων σε όλο τον κόσμο, αλλά απειλούνται σε μεγαλύτερο βαθμό από πολέμους, ατυχήματα και φυσικές καταστροφές.
Η προστασία της ποικιλότητας των καλλιεργειών του πλανήτη είναι θεμελιώδης για τη διασφάλιση της ασφάλειας σίτισης από την απειλή της κλιματικής αλλαγής, όπως προειδοποίησε το Παγκόσμιο Καταπίστευμα Ποικιλίας Καλλιεργειών (GCDT), το οποίο διαχειρίζεται το θησαυροφυλάκιο.
Μια σειρά από αποστολές σπόρων προς το Σβάλμπαρντ αυτό τον μήνα θα βοηθήσει σε αυτόν τον αγώνα, σύμφωνα με εκπροσώπους του GCDT. Συνολικά, τέσσερις αποστολές από μεγάλες τράπεζες σπόρων με έδρα τη Βουλγαρία, την Κολομβία, την Ινδία και την Ταϊβάν, αναμένεται να παραδώσουν ποικιλίες από περισσότερες από 100 χώρες. Οι αποστολές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τύπους σιταριού, κριθαριού, καλαμποκιού, ρεβιθιού και μελιτζανών, όπως και ένα μεγάλο αριθμό λαχανικών της Αφρικής.
Η διατήρηση των διαφόρων φυτικών ποικιλιών θα βοηθήσει την ανάπτυξη καλλιεργειών με δυνατότητα αντοχής σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα, όπως, για παράδειγμα, το να είναι πιο ανθεκτικές στην ξηρασία ή στις υψηλότερες θερμοκρασίες, δήλωσαν οι υπεύθυνοι του θησαυροφυλακίου.
«Το Παγκόσμιο Θησαυροφυλάκιο Σπόρων του Σβάλμπαρντ συμβολίζει το πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε μια μακροπρόθεσμη, βιώσιμη και θετική λύση για να παρέχουμε τροφή στον κόσμο για πάντα», δήλωσε η Μαρί Χάγκα, εκτελεστική διευθύντρια του προγράμματος. «Το θέμα της πείνας είναι παγκόσμιο, και ολοένα και πιο επιτακτικό. Αν συνεχίσουμε στην ίδια πορεία, η παραγωγή τροφίμων θα μειωθεί, ενώ οι τιμές των τροφίμων θα αυξηθούν. Ακόμα περισσότεροι άνθρωποι θα πεινάσουν. Γι’ αυτό η ποικιλομορφία των καλλιεργειών είναι απαραίτητη», όπως επισημαίνει η Μαρί Χάγκα.
Κιβωτός του Νώε
Μακροπρόθεσμα, στην αποθήκη της Αρκτικής μπορούν να αποθηκευθούν πάνω από 100 εκατομμύρια δείγματα σπόρων, έχοντας στόχο να γίνει η σύγχρονη «Κιβωτός του Νώε». Στην ουσία, πρόκειται για μια τεράστια αποθήκη, που θα περιέχει δείγματα των φυτών, που χρειάζονται για να επανεκκινηθεί η ανθρώπινη ζωή στη Γη, αν υπάρξει μια οικολογική καταστροφή, είτε από φυσικά αίτια ή από ανθρώπινες ενέργειες. Η «Κιβωτός του Νώε» των σπόρων έχει κτιστεί στο Longyearbyen, μια μικρή πόλη ορυχείων στο νησί Spitsbergen, που ανήκει στο θαλάσσιο σύμπλεγμα της Νορβηγίας, περίπου 1.000 χιλ. από το Βόρειο Πόλο. Η τοποθεσία επιλέχθηκε για τη σεισμική σταθερότητά της και έσκαψαν στο μόνιμο στρώμα του πάγου του εδάφους ώστε να διευκολυνθεί η συντήρηση των σπόρων. Η αποθήκη «αρκτικός θόλος» (The doomsday vault) είναι χτισμένη μέσα σε ένα παγωμένο βουνό. Στο σύνολο της αποθήκης που περιέχει τρία τμήματα έχουν αποθηκευθεί δεκάδες χιλιάδες σπόροι από όλο τον κόσμο. Οι σπόροι είναι αποθηκευμένοι στο βάθος του βουνού της Αρκτικής, συσκευασμένοι σε αλουμίνιο, που περιβάλλονται από τείχος πλάτους ενός μέτρου. Οι αποθήκες βρίσκονται στο βάθος ενός τούνελ 125 μέτρων. Ακόμη και αν αποτύχουν όλα τα συστήματα ψύξης, λένε οι επιστήμονες, η θερμοκρασία στα βουνά ποτέ δεν υπερβαίνει τη θερμοκρασία της ψύξης λόγω του μόνιμου παγωμένου υπεδάφους της περιοχής.
Το καταφύγιο
Τα δείγματα σπόρων εισάγονται σε συσκευασίες με τρεις στρώσεις αλουμινίου, που έχουν κλείσει ερμητικά για τη διατήρησή τους υπό τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Μόλις καταγραφούν, τα ερμητικά σφραγισμένα δείγματα σπόρων εισάγονται σε πλαστικά κιβώτια και τοποθετούνται σε μία από τις τρεις αποθήκες. Τα δείγματα διατηρούνται σε «μαύρα κουτιά» και θα κυκλοφορήσουν μόνο στην περίπτωση, που όλες οι πηγές σπόρου έχουν καταστραφεί ή εξαντληθεί.
Μέτρα ασφαλείας
Όσον αφορά τα μέτρα ασφαλείας, το σύστημα είναι εξοπλισμένο με θωρακισμένη πόρτα και μια περιφραγμένη περίμετρο, που παρακολουθείται από τις νορβηγικές αρχές. Οι υπεύθυνοι αναφέρουν, επίσης την απομακρυσμένη τοποθεσία της εγκατάστασης, τους απίστευτα κρύους χειμώνες, τους όγκους του πάγου και ακόμα και τις πολικές αρκούδες που είναι επιθετικές προς τον άνθρωπο, σαν πρόσθετα μέτρα ασφαλείας. Προς το παρόν, υπάρχουν περισσότερες από 1.000 τράπεζες σπόρων παγκοσμίως. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, συνεχώς απειλούνται από τη λειψυδρία, τον κίνδυνο των σεισμών, πλημμυρών ή άλλων φυσικών καταστροφών, τις επιπτώσεις του πολέμου ή απλώς της κακής διαχείρισης, λόγω περιορισμένων πόρων.
