Στις 21 Ιουνίου 2015, δορυφόρος της NASA κατέγραψε μια μάζα από δισεκατομμύρια τόνους ιονισμένου αερίου να εκτινάσσεται από την επιφάνεια του Ήλιου κατευθείαν προς τη Γη. Σχεδόν δυο μέρες αργότερα, το σύννεφο πλάσματος προκάλεσε διακοπές στις ραδιοεπικοινωνίες και έκανε το βόρειο σέλας να κατέβει νότια μέχρι το Τέξας.
Μία εικόνα που τραβήχτηκε στις 26 Οκτωβρίου από τον αμερικανικό δορυφόρο SDO και δείχνει την στεμματική οπή (η σκοτεινή περιοχή στον ήλιο)
Μελέτη που δημοσιεύεται τώρα στην έγκριτη επιθεώρηση Physical Review Letters αποκαλύπτει ότι η ηλιακή καταιγίδα του 2015 άνοιξε μια παροδική «τρύπα» στο γήινο μαγνητικό πεδίο, η οποία επέτρεψε σε επικίνδυνα σωματίδια να φτάσουν μέχρι την επιφάνεια του πλανήτη.
Όλα ξεκίνησαν όταν ο αμερικανικός δορυφόρος SOHO (Ηλιακό και Ηλιοσφαιρικό Παρατηρητήριο) κατέγραψε μια «εκτίναξη στεμματικού υλικού», ή CME, μια έκρηξη στην επιφάνεια του Ήλιου που εκτινάσσει στο Διάστημα γιγάντιες ποσότητες πλάσματος.
Κινούμενο με ταχύτητα 1.300 χιλιομέτρων ανά ώρα, το σύννεφο έφτασε στη Γη περίπου 40 ώρες αργότερα, τυλιγμένο στο δικό του μαγνητικό πεδίο.
Η εκτίναξη στεμματικού υλικού της 21ης Ιουνίου 2015 σε εικόνα του αμερικανικού δορυφόρου SDO
Το πεδίο αυτό έτυχε να έχει αντίθετο προσανατολισμό, ή πολικότητα, σε σχέση με το μαγνητικό πεδίο της Γης, κάτι που έκανε τα δύο πεδία να έλκονται. «Είναι σαν να φέρνεις δύο μαγνήτες κοντά τον ένα στον άλλο» εξηγεί ο Σούνι Γκούπτα του Ινστιτούτου Θεμελιώδους Έρευνας «Τάτα» στο Μουμπάι της Ινδίας, πρώτος συγγραφέας της μελέτης.
Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στα δύο μαγνητικά πεδία μετέτρεψε ένα μέρος της μαγνητικής τους ενέργειας σε κινητική ενέργεια. Ως αποτέλεσμα, πρωτόνια και άλλα φορτισμένα σωματίδια εκτινάχθηκαν μέσα στο γήινο μαγνητικό πεδίο και έφτασαν μέχρι το έδαφος.
Στην πενταβάθμια κλίμακα της αμερικανικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA), η γεωμαγνητική καταιγίδα που προκάλεσε η εκτίναξη στεμματικού υλικού βαθμολογήθηκε με 4.
Η ιστορία έχει δείξει ότι τέτοιες ισχυρές καταιγίδες μπορούν να προκαλέσουν διακοπή των ραδιοεπικοινωνιών, όπως συνέβη εξάλλου και σε αυτήν την περίπτωση, καθώς και μπλακάουτ στο σύστημα GPS και εκτεταμένες διακοπές ηλεκτροδότησης (λόγω της εμφάνισης επαγωγικών ρευμάτων στο δίκτυο).
Η νέα μελέτη δείχνει ότι οι εκτινάξεις στεμματικού υλικού μπορούν επιπλέον να προκαλέσουν παροδικές βλάβες στο γήινο μαγνητικό πεδίο, αφήνοντας ένα μέρος του ηλιακού πλάσματος να πλησιάσει τη Γη και να εισέλθει στην ατμόσφαιρα.
Επιπλέον, η παροδική «τρύπα» στο μαγνητικό πεδίο αφήνει τον πλανήτη ευάλωτο στις λεγόμενες κοσμικές ακτίνες, φορτισμένα σωματίδια υψηλής ενέργειας που καταστρέφουν το DNA και μπορούν δυνητικά να προκαλέσουν καρκίνο. Οι αστροναύτες και οι επιβάτες πτήσεων που περνούν κοντά από τους πόλους είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτήν την εισερχόμενη ακτινοβολία.
Η «τρύπα» που δημιουργήθηκε στο γήινο μαγνητικό πεδίο το καλοκαίρι του 2015 έγινε αντιληπτή ακριβώς λόγω της αύξησης των κοσμικών ακτίνων που φτάνουν μέχρι την επιφάνεια -ο Δρ Γκούπτα και οι συνεργάτες του ανίχνευσαν αυξημένη ροή μυονίων, σωματιδίων που σχηματίζονται όταν οι κοσμικές ακτίνες βομβαρδίζουν την ατμόσφαιρα.
Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, οι ανιχνευτές μυονίων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για γεωμαγνητικές καταιγίδες -μια άποψη που αφήνει πάντως δύσπιστους άλλους ερευνητές.
Σε κάθε περίπτωση, η μελέτη αναδεικνύει τους κινδύνους των γεωμαγνητικών καταιγίδων, οι οποίες, σύμφωνα με την αμερικανική Εθνική Ακαδημία Επιστημών, μπορούν να προκαλέσουν ζημίες αρκετών τρισεκατομμυρίων δολαρίων στη χειρότερη περίπτωση.
Νωρίτερα τον Οκτώβριο, εξάλλου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα υπέγραψε διάταγμα που υποχρεώνει την κυβέρνηση να βρει τρόπο «να περιορίσει τις επιδράσεις των γεωμαγνητικών διαταραχών στο δίκτυο ηλεκτροδότησης και να δημιουργήσει σύστημα προειδοποίησης για συμβάντα ακραίου διαστημικού καιρού.
