Γιατί υπάρχει το σύμπαν; Πρόκειται για ένα κοσμικό μυστήριο. Γιατί υπάρχει ο κόσμος, γιατί ζούμε σ’ αυτόν, γιατί υπάρχει κάτι αντί για ένα απόλυτο τίποτα; Αυτή είναι η ύψιστη ερώτηση που ρωτάει «γιατί». Ο φιλόσοφος Άρθουρ Σόπενχαουερ είπε ότι αυτοί που δεν αναρωτιούνται για τη συγκυρία της ύπαρξής τους, για τη συγκυρία της ύπαρξης του κόσμου, είναι διανοητικά ανεπαρκείς. Είναι λίγο σκληρό αλλά ισχύει.
Έτσι αυτό έχει ονομαστεί το υπέρτατο και φοβερότερο μυστήριο, η πιο βαθιά και πιο ευρεία ερώτηση που μπορεί να θέσει ο άνθρωπος. Προβλημάτισε μεγάλους στοχαστές.
Ο Λούτβιγκ Βιτγκενστάιν, ο μεγαλύτερος ίσως φιλόσοφος του 20ού αιώνα, ήταν έκπληκτος με την ίδια την ύπαρξη του κόσμου.Έγραψε στο βιβλίο του «Τρακτάτους», Δήλωση/Θεώρημα 4.66, «Το μυστήριο δεν είναι το πώς είναι τα πράγματα στον κόσμο, αλλά το ότι ο κόσμος υπάρχει».
Κι αν δε σας αρέσει η χρήση επιγραμμάτων από φιλοσόφους, δείτε ένα επίγραμμα επιστήμονα. Ο John Archibald Wheeler, απ’ τους κορυφαίους φυσικούς του 20ού αιώνα, δάσκαλος του Ρίτσαρντ Φάινμαν, του επινοητή του όρου «μαύρη τρύπα», είπε: «Θέλω να ξέρω γιατί υπάρχει το κβάντο, γιατί δημιουργήθηκε το σύμπαν, γιατί η ύπαρξη;»
Και o Μάρτιν Άμις είπε κάποτε ότι απέχουμε πέντε Αϊνστάιν από το να απαντήσουμε το μυστήριο της δημιουργίας του σύμπαντος.
Έτσι αυτή η ερώτηση, γιατί υπάρχει κάτι αντί για τίποτα, αυτή η υπέρτατη ερώτηση τέθηκε αρκετά αργά στην ιστορία της διανόησης. Ήταν προς το τέλος του 17ου αιώνα, που έθεσε την ερώτηση ο φιλόσοφος Λάιμπνιτς, ο οποίος επινόησε τον λογισμό ανεξάρτητα από τον Νεύτωνα σχεδόν την ίδια περίοδο. Για τον Λάιμπνιτς, που ρωτούσε γιατί υπάρχει κάτι αντί για τίποτα, αυτό δεν ήταν μεγάλο μυστήριο. Είτε ήταν, είτε παρίστανε ότι ήταν ένας Ορθόδοξος Χριστιανός στη μεταφυσική του τοποθέτηση, και είπε ότι είναι ξεκάθαρο γιατί υπάρχει ο κόσμος: επειδή τον δημιούργησε ο Θεός.
Και, πράγματι, ο Θεός δημιούργησε από το απόλυτο τίποτα. Τόσο ισχυρός είναι ο Θεός. Δεν χρειάζεται προϋπάρχοντα υλικά για να φτιάξει έναν κόσμο. Μπορεί να τον δημιουργήσει από το απόλυτο κενό, δημιουργία εκ του μηδενός. Παρεμπιπτόντως, αυτό πιστεύουν σήμερα οι περισσότεροι Αμερικάνοι.Για αυτούς δεν υφίσταται μυστήριο της ύπαρξης. Το έφτιαξε ο Θεός.
Ας το βάλουμε λοιπόν σε μια εξίσωση. Άρα είναι Θεός + τίποτα = ο κόσμος.
Εντάξει; Αυτή είναι λοιπόν η εξίσωση. Και ίσως να μην πιστεύετε στον Θεό. Ίσως είστε ένας επιστημονικός άθεος ή ένας μη επιστημονικός άθεος, και δεν πιστεύετε στον Θεό, και δεν σας ικανοποιεί αυτό.
Παρεμπιπτόντως, ακόμα και αν έχουμε αυτή την εξίσωση, Θεός + τίποτα = ο κόσμος, υπάρχει ήδη ένα πρόβλημα.
Γιατί υπάρχει ο Θεός; O Θεός δεν υπάρχει βάσει λογικής εκτός αν πιστεύετε στο οντολογικό επιχείρημα, κι ελπίζω πως όχι, διότι δεν είναι καλό επιχείρημα. Άρα είναι πιθανό, αν υπάρχει Θεός, ότι αναρωτιέται, είμαι αιώνιος, είμαι παντοδύναμος, αλλά από πού προήλθα; Πόθεν προήλθα; Ο Θεός χρησιμοποιεί πιο επίσημη γλώσσα.
Και έτσι μια θεωρία είναι ότι ο Θεός είχε βαρεθεί τόσο πολύ να αναλογίζεται τον γρίφο της ύπαρξης Του που έφτιαξε τον κόσμο για να ξεχαστεί. Χωρίς τον Θεό στην εξίσωση έχουμε _________ + τίποτα = ο κόσμος. Βέβαια, αν είστε Βουδιστής, ίσως θέλετε να σταματήσετε εδώ ακριβώς, επειδή βασικά αυτό που έχετε είναι τίποτα = ο κόσμος, και η συμμετρία της ταυτότητας συνεπάγεται ο κόσμος = τίποτα.
Και για έναν Βουδιστή ο κόσμος είναι ένα μεγάλο τίποτα. Είναι απλά ένα μεγάλο κοσμικό κενό. Και πιστεύουμε ότι υπάρχουν πολλά εκεί έξω αλλά μόνο επειδή είμαστε υπόδουλοι των επιθυμιών μας. Αν αφήσουμε τις επιθυμίες μας κατά μέρος, θα δούμε τον κόσμο όπως πραγματικά είναι, ένα κενό, μια ανυπαρξία, και θα βυθιστούμε σε μια ευτυχισμένη νιρβάνα η οποία έχει οριστεί ως το να έχουμε τόση μόνο ζωή ώστε να απολαύσουμε τον θάνατο.
Αυτός είναι ο βουδιστικός τρόπος σκέψης. Αλλά είμαι κάτοικος της Δύσης και με απασχολεί ακόμα ο γρίφος της ύπαρξης, για αυτό έχω _________ + τίποτα = ο κόσμος.
Τι θα βάλουμε στο κενό;
Τι λέτε για την επιστήμη; Η επιστήμη είναι ο καλύτερός μας οδηγός στη φύση της πραγματικότητας, και η πιο θεμελιώδης επιστήμη είναι η φυσική. Αυτή μας λέει ποια όντως είναι η γυμνή πραγματικότητα, αυτή αποκαλύπτει αυτό που ονομάζω ΑΚΑΕΤΣ, το Αληθινό Και Απόλυτο Εξάρτημα Του Σύμπαντος.
Ίσως λοιπόν η φυσική μπορεί να καλύψει αυτό το κενό και, πράγματι, μέχρι το τέλος του 1960 ή γύρω στο 1970, οι φυσικοί φαίνεται πως έδιναν μια καθαρά επιστημονική εξήγηση στο πώς ένα σύμπαν σαν το δικό μας έκανε την εμφάνιση του μέσα από την απόλυτη ανυπαρξία, μια κβαντική διακύμανση προερχόμενη από το κενό.
Ο Στίβεν Χόκινγκ είναι ένας από τους φυσικούς που έχουν αποκλείσει τον Θεό, όπως ο Άλεξ Βιλένκιν και ο Λόρενς Κράους, που έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Ένα Σύμπαν από το Τίποτε». Οι νόμοι της θεωρίας του κβαντικού πεδίου, η πλέον σύγχρονη φυσική, μπορεί να δείξει πώς από την απόλυτη ανυπαρξία, χωρίς χώρο, χρόνο, υλικά, τίποτα, ένα μικρό ψήγμα ανυπόστατου τίποτα μπορεί να μεταβληθεί σε ύπαρξη, και μετά, μέσω του θαύματος της εμφύσησης, να αναπτυχθεί ξαφνικά σε αυτόν τον τεράστιο και πολύχρωμο κόσμο που βλέπουμε γύρω μας.
Εντάξει, πρόκειται για ένα πραγματικά εφευρετικό σενάριο. Είναι πολύ υποθετικό. Συναρπαστικό. Αλλά έχω ένα μεγάλο πρόβλημα με αυτό, το οποίο είναι: Είναι μια ψευδοθρησκευτική άποψη. Βέβαια ο Λόρενς Κράους πιστεύει ότι είναι άθεος, αλλά είναι ακόμη δέσμιος μιας θρησκευτικής κοσμοθεωρίας. Αντιλαμβάνεται τους νόμους της φυσικής σαν να είναι θεϊκές εντολές.
Οι νόμοι της θεωρίας του κβαντικού πεδίου είναι για αυτόν σαν την εντολή: «Γεννηθήτω φως». Οι νόμοι έχουν ένα είδος οντολογικής δύναμης ή ισχύος που μπορούν να διαμορφώσουν την άβυσσο, που κυοφορεί την ύπαρξη. Μπορούν να δημιουργήσουν έναν κόσμο από το τίποτα. Αλλά είναι μια πολύ απλοϊκή άποψη περί των φυσικών νόμων, σωστά;
Γιατί υπάρχει κάτι αντί για το τίποτα;
Γιατί υπάρχουμε εμείς;
Γιατί αυτό το σύνολο νόμων και όχι κάποιο άλλο;
Πρόκειται για το έσχατο ερώτημα της Ζωής, του Σύμπαντος και των Πάντων….Απόσπασμα από το βιβλίο «Το Μεγάλο Σχέδιο» των Stephen Hawking και Leonard Mlodinow
Γνωρίζουμε ότι οι νόμοι της φυσικής είναι στην πραγματικότητα γενικευμένες περιγραφές σχεδίων και κανονικοτήτων στον κόσμο. Δεν υπάρχουν έξω από τον κόσμο. Δεν έχουν οντικό σύννεφο από μόνοι τους. Δεν μπορούν να δημιουργήσουν έναν κόσμο από το τίποτα. Είναι μια πολύ ξεπερασμένη άποψη του τι είναι ένας επιστημονικός νόμος.
Και αν δεν με πιστεύετε σε αυτό, ακούστε τον Στίβεν Χόκινγκ, που και ο ίδιος πρότεινε ένα μοντέλο του κόσμου που ήταν αυτοδύναμο, δεν απαιτούσε καμία εξωτερική αιτία, κανέναν δημιουργό, και μετά από αυτή την πρόταση του, ο Χόκινγκ παραδέχτηκε ότι ακόμα ήταν προβληματισμένος. Είπε ότι αυτό το μοντέλο αποτελείται μόνο από εξισώσεις.
Τι δίνει πνοή σε αυτές τις εξισώσεις και δημιουργεί έναν κόσμο που αυτές θα περιγράψουν; Προβληματίστηκε με αυτό, άρα οι εξισώσεις δεν μπορούν να λειτουργήσουν από μόνες τους, δεν μπορούν να λύσουν τον γρίφο της ύπαρξης. Αλλά ακόμα κι αν οι νόμοι της φυσικής μπορούσαν να το κάνουν, γιατί να είναι οι συγκεκριμένοι νόμοι; Γιατί η θεωρία του κβαντικού πεδίου που περιγράφει ένα σύμπαν με ορισμένο αριθμό δυνάμεων, σωματιδίων και λοιπά; Γιατί όχι ένα τελείως διαφορετικό σύνολο κανόνων; Υπάρχουν πάρα πολλά μαθηματικά σταθερά σύνολα κανόνων. Γιατί όχι χωρίς νόμους; Γιατί όχι καθαρή ανυπαρξία;
Άρα είναι ένα πρόβλημα, είτε το πιστεύετε είτε όχι, που απασχολεί αρκετά τους φυσικούς που το εξετάζουν, και σε αυτό το σημείο στρέφονται στο μεταφυσικό, και λένε ότι ίσως το σύνολο των νόμων που περιγράφει το σύμπαν μας, ένα απλά ένα από πολλά σύνολα νόμων και περιγράφει ένα μέρος της πραγματικότητας, αλλά ίσως κάθε σταθερό σύνολο νόμων περιγράφει ένα διαφορετικό κομμάτι της πραγματικότητας, και στην πραγματικότητα όλοι οι πιθανοί φυσικοί κόσμοι όντως υπάρχουν και είναι όλοι εκεί έξω.
Βλέπουμε μόνο ένα μικρό μέρος της πραγματικότητας που περιγράφεται από τους νόμους του κβαντικού πεδίου, αλλά υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί κόσμοι, κομμάτια της πραγματικότητας που περιγράφονται από διαφορετικές θεωρίες που διαφέρουν από τις δικές μας με τρόπους που δεν φανταζόμαστε, που είναι ασύλληπτα εξωτικοί.
Ο Στήβεν Γουάϊνμπεργκ, ο πατέρας του πρότυπου μοντέλου της μοριακής φυσικής, έχει στην ουσία και ο ίδιος φλερτάρει με την ιδέα ότι όλες οι πιθανές πραγματικότητες όντως υπάρχουν. Επίσης, ένας νεότερος φυσικός, ο Μαξ Τέγκμαρκ, που πιστεύει ότι υπάρχουν όλες οι μαθηματικές δομές, και η μαθηματική ύπαρξη είναι το ίδιο με τη φυσική ύπαρξη, έχουμε λοιπόν αυτό το τεράστια πλούσιο πολυσύμπαν που περικλείει κάθε λογική πιθανότητα.
Τώρα, παίρνοντας αυτή τη μεταφυσική λύση, αυτοί οι φυσικοί και φιλόσοφοι βασικά προσεγγίζουν μια πολύ παλιά ιδέα που αποδίδεται στον Πλάτωνα. Είναι η αρχή της πληρότητας ή γονιμότητας, ή η μεγάλη αλυσίδα της ύπαρξης, ότι η πραγματικότητα είναι όντως όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη.Αποστασιοποιείται από την ανυπαρξία όσο περισσότερο γίνεται.
Άρα έχουμε δύο άκρα αντίθετα.
Έχουμε από τη μια πλευρά την απόλυτη ανυπαρξία, και αυτή την οπτική της πραγματικότητας που περικλείει κάθε κόσμο που μπορούμε να αντιληφθούμε στον αντίθετο άκρο: την πιο πλήρως πιθανή πραγματικότητα, την ανυπαρξία, την απλούστερη πιθανή πραγματικότητα.
Τι βρίσκεται όμως ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα; Κάθε είδους ενδιάμεσες πραγματικότητες που περιλαμβάνουν κάποια πράγματα και αποκλείουν κάποια άλλα. Μια από τις ενδιάμεσες πραγματικότητες είναι, ας πούμε, η πιο καλαίσθητη μαθηματικά πραγματικότητα, που αποκλείει τα άχαρα κομμάτια, τις άσχημες ασυμμετρίες και πάει λέγοντας.
Υπάρχουν βέβαια κάποιοι φυσικοί που θα σας πουν ότι όντως ζούμε στην πιο καλαίσθητη πραγματικότητα. Ο Μπράιαν Γκριν, που έχει γράψει ένα βιβλίο με τίτλο: «Το Κομψό Σύμπαν», ισχυρίζεται ότι το σύμπαν στο οποίο ζούμε είναι καλαίσθητο από μαθηματικής απόψεως. Μην τον πιστεύετε. Είναι ευσεβής πόθος, μακάρι να ίσχυε, αλλά νομίζω ότι πριν λίγο καιρό παραδέχτηκε πως πρόκειται για ένα άσχημο σύμπαν. Είναι βλακωδώς κατασκευασμένο, έχει υπερβολικά πολλές αυθαίρετες σταθερές σύζευξης και αναλογίες μάζας και περιττές οικογένειες στοιχειωδών σωματιδίων, και τι στο καλό είναι η σκοτεινή ενέργεια; Είναι μια δυσλειτουργική θεώρηση. Δεν είναι ένα καλαίσθητο σύμπαν.
Υπάρχει βέβαια και ο καλύτερος από όλους τους πιθανούς κόσμους από ηθικής πλευράς. Καλό θα ήταν να σοβαρευτείτε τώρα, καθώς ένας κόσμος στον οποίο συνειδητά πλάσματα δεν υποφέρουν άσκοπα, στον οποίο δεν υπάρχουν πράγματα όπως ο παιδικός καρκίνος ή το Ολοκαύτωμα. Είναι μια ηθική σύλληψη. Τέλος πάντων, μεταξύ ανυπαρξίας και πληρέστερης πιθανής πραγματικότητας, υπάρχουν ειδικές πραγματικότητες. Η ανυπαρξία είναι ιδιαίτερη. Είναι η πιο απλή. Μετά έχουμε την πιο καλαίσθητη πιθανή πραγματικότητα. Είναι κάτι ιδιαίτερο.Η πληρέστερη πιθανή πραγματικότητα είναι κάτι ιδιαίτερο.
Αλλά τι ξεχνάμε; Υπάρχουν και οι ευτελείς, κοινές πραγματικότητες που δεν είναι σε καμία περίπτωση ιδιαίτερες, είναι κάπως τυχαίες. Απέχουν απείρως από την ανυπαρξία, αλλά δεν φτάνουν με τίποτα την πλήρη ολοκλήρωση. Είναι ένας συνδυασμός χάους και τάξης, μαθηματικής καλαισθησίας και ασχήμιας.
Θα περιέγραφα αυτές τις πραγματικότητες ως ένα απέραντο, μέτριας ποιότητας, ατελές χάλι, μια γενικόλογη πραγματικότητα, ένα είδος κοσμικής προχειρότητας. Και αυτές οι πραγματικότητες, υπάρχει κάποια θεότητα σε κάποια από αυτές; Ίσως, αλλά η θεότητα δεν είναι τέλεια όπως αυτή των Ιουδαιο-Χριστιανών. Αυτή η θεότητα δεν είναι ούτε πανάγαθη ούτε παντοδύναμη. Μπορεί, αντιθέτως, να είναι 100 τοις εκατό κακόβουλη αλλά μόνο 80 τοις εκατό αποτελεσματική, το οποίο απεικονίζει λίγο ή πολύ τον κόσμο γύρω μας.
Έτσι θα ήθελα να προτείνω ότι η λύση στο μυστήριο της ύπαρξης είναι ότι η πραγματικότητα στην οποία ζούμε είναι μία από τις κοινές πραγματικότητες. Η πραγματικότητα πρέπει να καταλήγει κάπου. Μπορεί να καταλήγει στο να είναι ένα τίποτα ή τα πάντα ή κάτι ενδιάμεσο. Έχει λοιπόν κάποιο ξεχωριστό στοιχείο, είναι δηλαδή πραγματικά καλαίσθητη ή πλήρης ή πραγματικά απλή, όπως η ανυπαρξία, αυτό θα απαιτούσε μια εξήγηση. Αλλά εάν είναι μια από αυτές τις τυχαίες, κοινές πραγματικότητες, δεν υπάρχει περαιτέρω εξήγηση. Και πράγματι, θα έλεγα ότι αυτή είναι η πραγματικότητα στην οποία ζούμε.
Αυτό μας λέει η επιστήμη. Το 2014 πήραμε την συναρπαστική πληροφορία ότι η θεωρία της εμφύσησης, που προβλέπει μια μεγάλη, άπειρη, άτακτη, αυθαίρετη, άσκοπη πραγματικότητα, είναι σαν μια μεγάλη αφρίζουσα σαμπάνια που αναβλύζει ατελείωτα από ένα μπουκάλι, ένα τεράστιο σύμπαν, κυρίως άγονη γη με μικρούς θύλακες γοητείας και τάξης και ειρήνης, έχει επιβεβαιωθεί, αυτό το σενάριο της εμφύσησης, από τις παρατηρήσεις που έγιναν με ραδιοτηλεσκόπια στην Ανταρκτική που εξέτασαν τα χαρακτηριστικά των βαρυτικών κυμάτων ακριβώς πριν τη Μεγάλη Έκρηξη. Είμαι σίγουρος ότι όλοι το γνωρίζετε. Έτσι τέλος πάντων, πιστεύω ότι υπάρχει κάποια απόδειξη για το γεγονός ότι έχουμε καταλήξει σε αυτή την πραγματικότητα.
Τώρα βέβαια, γιατί θα έπρεπε να σας νοιάζει η ερώτηση «Γιατί υπάρχει ο κόσμος;». Είναι η κοσμική ερώτηση, που μοιάζει με μια πιο προσωπική ερώτηση: Γιατί υπάρχω; Γιατί υπάρχεις; ξέρετε, η ύπαρξη μας θα έμοιαζε να είναι απίστευτα απίθανη, επειδή υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός γενετικά πιθανών ανθρώπων, αν τον υπολογίσετε από τον αριθμό των γονιδίων και των αλληλόμορφων γονιδίων κ.λπ. ένας πρόχειρος υπολογισμός θα σας πει ότι υπάρχουν περίπου 10 στην 10.000τη πιθανοί άνθρωποι, γενετικά. Είναι ανάμεσα στο 10 στην 100τη και στο 10 στην δύναμη του 10 στην 100τη. Κι ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν πραγματικά υπάρξει είναι 100 δις, ίσως 50 δις, ένα απειροελάχιστο κλάσμα, άρα όλοι έχουμε κερδίσει το καταπληκτικό κοσμικό λαχείο. Είμαστε εδώ. Εντάξει.
Σε τι είδους πραγματικότητα θέλουμε λοιπόν να ζούμε; Θέλουμε να ζούμε σε μια ξεχωριστή πραγματικότητα; Τι κι αν ζούσαμε στην πιο καλαίσθητη πιθανή πραγματικότητα; Φανταστείτε την υπαρξιακή πίεση που θα δεχόμασταν για να είμαστε ανάλογα καλαίσθητοι, να μην αποτύχουμε στις προσδοκίες της. Και αν ζούσαμε στην πιο ολοκληρωμένη πιθανή πραγματικότητα; Τότε η ύπαρξη μας θα ήταν εγγυημένη, επειδή κάθε πιθανό πράγμα υπάρχει σε αυτή την πραγματικότητα, αλλά οι επιλογές μας δεν θα είχαν νόημα. Αν πραγματικά ζορίζομαι ηθικά και αγωνίζομαι και αποφασίζω να κάνω το σωστό, τι διαφορά έχει, αφού υπάρχει ένας άπειρος αριθμός εκδοχών του εαυτού μου που επίσης κάνει το σωστό κι άπειρος αριθμός που κάνει το λάθος.
Έτσι οι επιλογές μου δεν έχουν νόημα. Άρα δεν θέλουμε να ζούμε σε ιδιαίτερη πραγματικότητα. Κι όσον αφορά την ξεχωριστή πραγματικότητα της ανυπαρξίας, δεν θα συζητούσαμε κάτι τέτοιο. Έτσι πιστεύω ότι ζώντας σε μια κοινή πραγματικότητα που είναι μέτρια, έχει καλά και κακά, και θα μπορούσαμε να κάνουμε τα καλά περισσότερα και τα κακά λιγότερα και αυτό δίνει στη ζωή μας κάποιο σκοπό. Το σύμπαν είναι παράλογο, αλλά μπορούμε να έχουμε ένα σκοπό και αυτό είναι καλό, και η γενική μετριότητα της πραγματικότητας αντηχεί κάπως όμορφα με τη μετριότητα που όλοι αισθανόμαστε στην ουσία της ύπαρξης μας. Ξέρω ότι το αισθάνεστε. Ξέρω ότι όλοι είστε ξεχωριστοί,αλλά και κάπως κρυφά μέτριοι, δεν νομίζετε; (Γέλια) (Χειροκρότημα)
Τέλος πάντων, μπορούμε να πούμε ότι αυτό το μυστήριο της ύπαρξης, είναι απλά ανούσιες θεωρητικολογίες. Δεν εκπλήσσεστε από την ύπαρξη του σύμπαντος και έχετε καλή παρέα. Ο Μπέρτραντ Ράσελ είπε, «Θα πρέπει να πω ότι το σύμπαν είναι απλώς εκεί, και αυτό είναι όλο». Είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός. Και ο καθηγητής μου στο Κολούμπια, ο Σίντνει Μοργκενμπέσερ, σπουδαίος φαρσέρ της φιλοσοφίας, όταν του είπα, «Καθηγητά Μοργκενμπέσερ, γιατί υπάρχει εκεί έξω κάτι αντί για τίποτα;» Μου είπε, «Ε, καλά, ακόμα και αν δεν υπήρχε τίποτα, πάλι δεν θα ήσουν ευχαριστημένος.»
Οπότε εντάξει. Ώστε δεν εκπλήσσεστε. Δεν με νοιάζει. Αλλά θα σας πω κάτι για να καταλήξω και σας εγγυώμαι ότι θα σας εκπλήξει, επειδή έχει εκπλήξει όλους τους έξυπνους, υπέροχους ανθρώπους που συνάντησα στο συνέδριο TED, όταν τους το είπα, και είναι το εξής: Ποτέ στη ζωή μου δεν είχα κινητό τηλέφωνο. Σας ευχαριστώ.
Jim Holt, φιλόσοφος, συγγραφέας και συνεργάτης του περιοδικού The New Yorker. Ο Χολτ έχει γράψει περί του χρόνου, του απείρου, του Αϊνστάιν, της θεωρίας των χορδών, της αγιοσύνης, της αλήθειας και των ανοησιών (bullshit, επί λέξει). Επίσης είναι συστηματικός και φανατικός συλλέκτης ανεκδότων και ζει στο Βίλατζ της Νέας Υόρκης
Πηγή: TEDx
Διαβάστε και το άρθρο Γιατί υπάρχει το σύμπαν;
