Έχοντας λάβει το γερμανικό «Νόμπελ», το βραβείο Leibniz Prize το 2013 για την πρωτοποριακή μέθοδο απεικόνισης των καρκινικών κυττάρων που αναπτύχθηκε στο εργαστήριό του, ο καθηγητής Βασίλης Ντζιαχρήστος (αφού πήρε το πτυχίο του στο ΑΠΘ το 1979 και το διδακτορικό του στην Philadelphia) στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου προχωρεί στο επόμενο μεγάλο βήμα: την ανάπτυξη μιας νέας τεχνικής που επιτρέπει, για πρώτη φορά, οπτική απεικόνιση υψηλής ανάλυσης βαθιά μέσα σε ιστούς.
Aν και το επίτευγμα αυτό τον τοποθετεί στην αφρόκρεμα της διεθνούς επιστήμης, μια άλλη πρωτοβουλία του, για τη διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με την αγορά με σκοπό την οικονομική ανάπτυξη, καθιστά το λόγο του εξαιρετικά επίκαιρο. Το νέο «κλειδί» είναι ο όρος Uni-preneur, από τις αγγλικές λέξεις «University» και «Εntrepreneur», που καθιερώθηκε με πρότασή του από τον οργανισμό DAAD, τον μεγαλύτερο γερμανικό φορέα προαγωγής της διεθνούς ακαδημαϊκής συνεργασίας, και αναπτύσσεται με τη συνεργασία του Technische Universität München και εξωστρεφών ελληνικών πανεπιστημίων – του ΑΠΘ και του Π. Κρήτης.
Η τεχνική αυτή μπορεί να δώσει εικόνες υψηλής ανάλυσης σε βάθος 20 – 30 χιλιοστών όταν ένα μικροσκόπιο δεν μπορεί να «δει» βαθύτερα από μισό χιλιοστό κάτω από το δέρμα. «Ο οπτικοακουστικός τομογράφος φωτίζει τον ιστό με παλμούς laser σύντομης χρονικής διάρκειας και “ακούει” την απορρόφηση του φωτός από τον ιστό. Μετρώντας αυτούς τους υπέρηχους, μπορεί να παράγει για πρώτη φορά οπτικές εικόνες υψηλής ακρίβειας και ανάλυσης βαθιά μέσα σε ιστούς, συνδυάζοντας έτσι τα πλεονεκτήματα της οπτικής απεικόνισης και της τεχνολογίας των υπερήχων», εξηγεί ο κ. Ντζιαχρήστος.
«Το Uni-preneur περιγράφει τη στροφή του πανεπιστημίου στην εκμετάλλευση της γνώσης που παράγει – και αυτό ίσως είναι η σημαντικότερη ευκαιρία ανάπτυξης που έχει η χώρα», λέει ο ίδιος. «Ουσιαστικά, είναι η αρχή ενός διαλόγου για τη δημιουργία κανόνων και κινήτρων που θα επιτρέψουν στο ελληνικό πανεπιστήμιο να μην είναι παθητικός θεατής στα οικονομικά προβλήματα της χώρας, αλλά απεναντίας να γίνει ο βασικός της επιθετικός παίκτης… ο γκολτζής!».
«Η τεχνολογία έχει ήδη αποδείξει την αρχική επιτυχία για τον προσδιορισμό της μεταστατικής νόσου σε ασθενείς με μελάνωμα» υπογραμμίζει ο Βασίλης Ντζιαχρήστος, προσθέτοντας ότι η ανίχνευση αυτού του τύπου καρκίνου θα μπορούσε τώρα να επιτευχθεί νωρίτερα χωρίς την ανάγκη για βιοψίες ή χειρουργική επέμβαση.
Υπερ-όραση για τα καρκινικά κύτταρα
Ενα φθορίζον μόριο με την ιδιότητα να «αναγνωρίζει» καρκινικά κύτταρα εγχέεται ενδοφλεβίως στο σώμα μία – δύο ώρες πριν από την εγχείρηση. Η ουσία περνάει από όλα τα όργανα και βοηθά τον χειρουργό να διακρίνει ό,τι δεν θα ήταν ορατό με γυμνό μάτι – κάτω από την επιφάνεια του ιστού ή μικρές συστοιχίες κυττάρων.
Το μεγάλο πλεονέκτημα της Οπτικής Απεικόνισης (Optical Imaging) σε σχέση με άλλες τεχνικές της ακτινολογίας είναι ότι βασίζεται σε μη ιονίζουσα ακτινοβολία και δεν προκαλεί επιβάρυνση στον οργανισμό, όπως π.χ. οι ακτίνες Χ. «Με τη δημιουργία της κατάλληλης φθορίζουσας ουσίας, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη ευαίσθητων πολυφασματικών συσκευών, μπορούμε να εντοπίζουμε με μεγάλη ακρίβεια ακόμη και μικρές εστίες καρκινικών κυττάρων σε μια ενδοσκόπηση ή μετά την αφαίρεση ενός κύριου όγκου, ώστε να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχουν μικρές εστίες καρκίνου μέσα στον ασθενή». Πριν από μερικά χρόνια, η τεχνική που αναπτύχθηκε στο εργαστήριο του κ. Ντζιαχρήστου εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε άνθρωπο, ενώ η προσπάθεια συνεχίζεται: «Δοκιμάζουμε καινούργιες φθορίζουσες ουσίες μεγαλύτερης ακριβείας και προωθούμε τη μέθοδό μας σε νοσοκομεία διάφορων χωρών. Αν και ο δρόμος μεταξύ κλινικής έρευνας και κλινικής εφαρμογής είναι μακρύς, ευελπιστούμε ότι θα μπορέσουμε σύντομα να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο “βλέπει” ένας επεμβατικός ιατρός».
Πριν εφαρμοστεί η μέθοδος κλινικά, πέρασαν πάνω από 10 χρόνια ερευνών σε ζώα, ώστε να πιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα της τεχνικής και το πόσο ασφαλής είναι για τον άνθρωπο. Ηδη το εργαστήριο, που αριθμεί 100 ερευνητές και υπαλλήλους από 34 (!) χώρες με σπουδές στη Βιολογία, στην Ιατρική, στα Μαθηματικά και στη Φυσική, προχωρεί στο επόμενο μεγάλο βήμα, που αλλάζει τα δεδομένα τεσσάρων αιώνων στην οπτική απεικόνιση – από την ανακάλυψη δηλαδή του μικροσκοπίου.
«Η νέα τεχνική ονομάζεται Πολυφασματική Οπτικοακουστική Τομογραφία και επιτρέπει για πρώτη φορά οπτική απεικόνιση υψηλής ανάλυσης βαθιά μέσα σε ιστούς. Ενα μικροσκόπιο δεν μπορεί να “δει” βαθύτερα από μισό χιλιοστό κάτω από το δέρμα. Η τεχνική μας μπορεί να δώσει εικόνες υψηλής ανάλυσης σε βάθος 20 – 30 χιλιοστών και να ανοίξει το δρόμο για νέες διαγνωστικές εφαρμογές που δεν ήταν εφικτές μέχρι τώρα». Και πού βασίζεται; «Ο οπτικοακουστικός τομογράφος φωτίζει τον ιστό με παλμούς laser σύντομης χρονικής διάρκειας και “ακούει” την απορρόφηση του φωτός από τον ιστό. Μετρώντας αυτούς τους υπέρηχους, μπορεί να παράγει για πρώτη φορά οπτικές εικόνες υψηλής ακρίβειας και ανάλυσης βαθιά μέσα σε ιστούς, συνδυάζοντας έτσι τα πλεονεκτήματα της οπτικής απεικόνισης και της τεχνολογίας των υπερήχων».
Οι τεχνολογίες που έχει παραγάγει η ερευνητική ομάδα του Ντζιαχρήστου χρησιμοποιούνται σε πολλές χώρες της Ε.Ε., σε εργαστήρια των ΗΠΑ και του Καναδά, καθώς και στις προηγμένες ασιατικές χώρες – Ιαπωνία, Νότιο Κορέα, Σιγκαπούρη, Κίνα. •
Καθημερινή – Ημερησία
