Μετά από δεκαετίες έρευνας και αποστολών, ο άνθρωπος είναι πλέον σε θέση να πει ότι, «γνωρίζει καλά το φεγγάρι». Σε αυτή τη γνώση και εμπειρία βασίζονται οι ιδιωτικές εταιρείες που πρωταγωνιστούν τα τελευταία χρόνια στην εξερεύνηση του Διαστήματος, όπως η Tesla και η SpaceX του Έλον Μασκ -εταιρείες που έχουν θέσει υψηλούς στόχους, μεταξύ των οποίων τα τουριστικά ταξίδια στη Σελήνη, αλλά και η εποίκηση του πλανήτη Άρη. Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Γιατί η άλλη, αφορά τον «γαλαξιακό πυρετό του χρυσού» (galactic gold rush). Εταιρείες τεχνολογίας έχουν κάνει ήδη γνωστές τις βλέψεις τους για εξόρυξη στη Σελήνη προς αναζήτηση σπάνιων γαιών, χρυσού, Ηλίου – 3 και νερού.
Βεβαίως, το ζήτημα εγείρει πολλά ερωτήματα, όπως ποίου… ιδιοκτησία είναι το φεγγάρι, συνεπώς και οι πρώτες ύλες του ή, πόσο τελικά, οικονομικά εφικτή είναι η εξόρυξη τους;
Ο Ian Crawford, καθηγητής Πλανητικής Επιστήμης και Αστροβιολογίας στο Birkbeck College του Λονδίνου, αντιπρόεδρος της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (RAS) και σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος μιλά για τον «γαλαξιακό πυρετό του χρυσού».
«Δεν είμαι βέβαιος πόσο πραγματικά υφίσταται ο ‘πυρετός’ αυτός. Νομίζω ότι έχει γίνει απολύτως κατανοητό ότι σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, οι οικονομίες βασίστηκαν στους ενεργειακούς και υλικούς πόρους ενός και μοναδικού πλανήτη. Τώρα, καθώς ο κόσμος συνειδητοποιεί την πρόοδο που σημειώνεται στην εξερεύνηση του Διαστήματος, γίνεται σαφές ότι ίσως είμαστε σε θέση να αξιοποιήσουμε κάποιους από τους πόρους των άλλων πλανητών» λέει ο Ian Crawford.
Ποιός «σπρώχνει» την υπόθεση των σεληνιακών εξορύξεων;
«Υπάρχει μία σειρά ιδιωτικών εταιρειών οι οποίες μάλιστα, έχουν καταρτίσει αντίστοιχα σχέδια. Αλλά, στην πραγματικότητα η υπόθεση δεν έχει προχωρήσει ιδιαίτερα. Τουλάχιστον όσον αφορά τους βραχυπρόθεσμούς στόχους, η ιδέα δεν επικεντρώνεται τόσο στις εργασίες εξόρυξης στο φεγγάρι για όσα χρειαζόμαστε στη Γη, αλλά στις εξορύξεις για πράγματα που θα θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε εκεί και τα οποία συνδέονται με την εξερεύνηση του Διαστήματος στο μέλλον.
Εάν αποφασίσουμε ότι θέλουμε να συνεχίσουμε την εξερεύνηση της Σελήνης και ότι, θέλουμε να δημιουργήσουμε εκεί μία ‘εστία’, μία βάση, όπως κάναμε στην Ανταρκτική, η λειτουργία της θα είχε σαφώς χαμηλότερο κόστος στην περίπτωση κατά την οποία θα χρησιμοποιούνταν σεληνιακές πηγές νερού και ενέργειας αντί να μεταφέρονται από τη Γη».
Τι είδους πόροι υπάρχουν στο φεγγάρι και πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν;
«Κάθε χημικό στοιχείο στον Περιοδικό Πίνακα που υπάρχει στη Γη υπάρχει και στο φεγγάρι, συνεπώς, κατά μία έννοια, η Γη έχει ήδη όλα όσα ελπίζουμε ότι θα βρούμε στο φεγγάρι.
Το ισότοπο Helium-3 αποτελεί κατά τους επιστήμονες μια πιθανή μελλοντική πηγή ενέργειας για τη Γη, διότι θα μπορούσε καταρχήν να χρησιμοποιηθεί στη λειτουργία πυρηνικών σταθμών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι το Ήλιο – 3 θα μπορούσε να καλύψει το σύνολο των ενεργειακών μας αναγκών στο μέλλον. Προσωπικά, είμαι πολύ σκεπτικός σχετικά με το θέμα. Το Ήλιο-3 υπάρχει στα σεληνιακά εδάφη, αλλά μόνο σε πολύ μικρές ποσότητες -οι τυπικές συγκεντρώσεις είναι 4 έως 10 μέρη ανά δισεκατομμύριο. Πράγμα που σημαίνει ότι, για να καλυφθούν οι ενεργειακές ανάγκες της Γης στις αρχές του 21ου αιώνα, τουλάχιστον σε ένα μεγάλο μέρος, θα έπρεπε κάθε χρόνο να κάναμε εργασίες εξόρυξης σε μία έκταση πολλών εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων σεληνιακού εδάφους. Θα ήταν μία επιχείρηση τεραστίων διαστάσεων. Και όπως συμβαίνει με κάθε ορυκτό καύσιμο που βρίσκεται στο έδαφος επί εκατομμύρια χρόνια, άπαξ και αρχίσει η εξόρυξη του, κάποια στιγμή θα έρθει το τέλος.
Με άλλα λόγια, αν έχετε τα κεφάλαια που θα διασφαλίσουν τις ενεργειακές ανάγκες του μέλλοντος, δεν θα τα επενδύατε σε ακόμη ένα μη ανανεώσιμο καύσιμο όπως το Helium-3, αλλά σε αποδοτικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επίσης, εάν υποθέσουμε ότι, τις επόμενες δεκαετίες θα δούμε να αναδύεται μία σεληνιακή βιομηχανία εξόρυξης, τίθεται το ερώτημα, από νομικής άποψης, ποίου ιδιοκτησία είναι η Σελήνη και οι πρώτες ύλες της.
Τυπικά, το φεγγάρι δεν ανήκει σε κανέναν και την ίδια στιγμή ανήκει σε όλους μας, ανάλογα με την ερμηνεία που δίνει κανείς στη Συνθήκη για το Διάστημα που τέθηκε σε εφαρμογή το 1967 και αποτελεί τη νομική βάση διεθνούς δικαίου του Διαστήματος, στην οποία βασίζονται όλες οι σχετικές δραστηριότητες.
Σύμφωνα με τη Συνθήκη το φεγγάρι ή, οποιοδήποτε άλλο ουράνιο σώμα δεν ανήκει σε κανένα κράτος -έθνος. Η διαφορά είναι ότι, όταν συντάχθηκε η εν λόγω Συνθήκη ουδείς είχε προβλέψει ότι θα υπήρχαν ιδιωτικές εταιρείες που θα ενδιαφέρονταν να διανοίξουν ορυχεία στο φεγγάρι. Και μπορεί οι ιδιωτικές εταιρείες να μην θέλουν να οικειοποιηθούν ολόκληρο το φεγγάρι, αλλά θέλουν σίγουρα να αποσπάσουν τους πόρους του και να τους πουλήσουν. Επομένως, η Συνθήκη Outer Space Treaty είναι ασαφής σε αυτό το σημείο και προτού η εν λόγω δραστηριότητα εξελιχθεί σε μεγάλη κλίμακα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποσαφηνιστεί νομικά».
Πόσο οικονομικά εφικτή είναι μία τέτοια ιστορία;
«Εξαρτάται. Ορυχεία στο φεγγάρι για επιτόπια χρήση των πόρων; Κάτι τέτοιο, ναι, είναι οικονομικά εφικτό. Ορυχεία στο φεγγάρι για κάτι που θα χρησιμοποιήσουμε στη Γη; Όχι, αυτή τη στιγμή, δεν είναι οικονομικά εφικτό».
«Ένα είδος μακροπρόθεσμης ασφαλιστικής πολιτικής»
Το φεγγάρι έχει ικανοποιητικά αποθέματα σπάνιων γαιών. Στο απώτερο μέλλον ίσως χρειαστούμε τους εξωγήινους αυτούς πόρους για τις ‘πράσινες’ υψηλές τεχνολογίες μας, όπως για παράδειγμα, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Και η Γη διαθέτει τέτοια κοιτάσματα, όμως οι συνεχείς εξορύξεις την έχουν καταστρέψει.
Θεωρώ ότι η ιστορία αυτή είναι ένα είδος μακροπρόθεσμης ασφαλιστικής πολιτικής. Ακόμη και αν σε εκατό χρόνια έχουμε κάνει ό, τι μπορούμε για να ελαχιστοποιήσουμε το σημάδι της ανθρωπότητας στον πλανήτη, οι ανάγκες του παγκόσμιου πληθυσμού θα είναι πολύ μεγάλες για τα πεπερασμένα όρια της Γης. Λαμβάνοντας υπόψιν τα δεδομένα αυτά, η αναζήτηση πόρων στο φεγγάρι και εντός του ηλιακού μας συστήματος θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη αν και όταν προκύψει η ανάγκη…»
