Με ερεθισμένο λαιμό και δακρυσμένα μάτια εξαιτίας της σκόνης που κόλλησε στη στολή τους επέστρεψαν από τη Σελήνη οι αστροναύτες της αποστολής Απόλλων. Η σεληνιακή σκόνη είναι γεμάτη με αιχμηρά και επικίνδυνα σωματίδια, πόσο τοξικά είναι όμως για τους ανθρώπους;
Ο αστροναύτης Harrison Schmitt συλλέγει δείγματα κατά τη διάρκεια της αποστολής Apollo 17 το 1972
H «σεληνιακή αλλεργική ρινίτιδα», όπως την χαρακτήρισε ο αστροναύτης της NASA Harisson Schmitt, προκάλεσε συμπτώματα και στα 12 άτομα που συμμετείχαν στην αποστολή του Apollo 17. Συμπτώματα, όπως φτέρνισμα και ρινική συμφόρηση, άργησαν να εξασθενίσουν. Μέσα στο διαστημόπλοιο η σκόνη μύριζε σαν πυρίτιδα.
Οι αποστολές αυτές άφησαν ένα αναπάντητο ερώτημα που αφορά τη σεληνιακή εξερεύνηση, κάτι που θα μπορούσε να επηρεάσει τα επόμενα βήματα της ανθρωπότητας στο Ηλιακό Σύστημα: μπορεί η σεληνιακή σκόνη να θέσει σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία;
Ένα φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) με επιστήμονες από όλο τον κόσμο μελετά τα θέματα που σχετίζονται με τη σεληνιακή σκόνη.
«Δεν ξέρουμε πόσο επικίνδυνη είναι η σκόνη αυτή. Απλά προσπαθούμε να εκτιμήσουμε το μέγεθος του πιθανού κινδύνου», λέει ο Kim Prisk πνευμονιολόγος του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια με πάνω από 20 χρόνια εμπειρίας στις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις και ένας από τους 12 επιστήμονες που συμμετέχουν στην έρευνα του ESA.
Μια πρόσφατα ανεπτυγμένη τεχνική εξαγωγής για το φεγγάρι, η θερμική εξόρυξη, χρησιμοποιεί κάτοπτρα για να εκμεταλλευτεί τους ηλιόλουστους, πολικούς κρατήρες για να πάρουμε νερό και πάγο.
Επικίνδυνη σκόνη
Η σεληνιακή σκόνη περιέχει πυριτικό άλας, μια ουσία που συναντάται συχνά σε πλανητικά σώματα με ηφαιστιογενή δραστηριότητα. Οι ανθρακωρύχοι στη γη υποφέρουν από μολυσμένους και τραυματισμένους πνεύμονες εξαιτίας της εισπνοής πυριτικού άλατος. Στη Σελήνη, η σκόνη είναι τέτοιας υφής που προκάλεσε φθορά στις μπότες της διαστημικής στολής και κατέστρεψε την αεροστεγή επικάλυψη των δοχείων δειγματοληψίας του Apollo.
Λεία σαν πούδρα αλλά αιχμηρή σαν γυαλί. Η χαμηλή βαρύτητα στη Σελήνη, ένα έκτο από αυτή της γης, επιτρέπει μικροσκοπικά σωματίδια να παραμένουν περισσότερο σε αναστολή και να εισχωρούν βαθύτερα στον πνεύμονα.
Ο αστροναύτης της NASA, Eugene Cernan, μετά τη δεύτερη αποστολή του Apollo 17 στη Σελήνη, με στολή γεμάτη από τη σεληνιακή σκόνη. Πηγή: NASA
«Σωματίδια 50 φορές μικρότερα από την ανθρώπινη τρίχα μπορούν να περιφέρονται για μήνες μέσα στους πνεύμονες. Όσο περισσότερο μένουν μέσα τα σωματίδια τόσο πιο πιθανό είναι να γίνουν τοξικά», εξηγεί ο Κιμ.
Τι είναι το σωματίδιο
Στη γη τα μικροσωματίδια τείνουν να μαλακώνουν με το πέρασμα των χρόνων εξαιτίας της διάβρωσης από τον άνεμο και το νερό, όμως η σεληνιακή σκόνη δεν είναι σφαιρική αλλά αιχμηρή.
Αντίθετα η Σελήνη δεν έχει ατμόσφαιρα και βομβαρδίζεται διαρκώς με ηλιακή ακτινοβολία που προκαλεί ηλεκτροστατική φόρτιση στο έδαφος.
Σωματίδιο σεληνιακής σκόνης
Η φόρτιση μπορεί να είναι τόσο ισχυρή που η σκόνη αιωρείται πάνω από την επιφάνεια της Σελήνης, αυξάνοντας τις πιθανότητες να εισέλθει στον εξοπλισμό και στους πνεύμονες του ανθρώπου.
Σκόνη εργασίας
Για να ελέγξουμε τον εξοπλισμό και τη συμπεριφορά της σεληνιακής σκόνης, η ESA θα δουλέψει με σκόνη παρόμοια με αυτή της Σελήνης που πήραν από την ηφαιστειακή περιοχή στη Γερμανία.
Δεν είναι εύκολη δουλειά η εργασία με την υποκατάστατη σκόνη. «Η σπανιότητα της σεληνιακής σκόνης με χαρακτηριστική λεία υφή την καθιστά ιδιαίτερο είδος. Πρέπει να τρίψουμε την υποκατάστατη σκόνη ώστε να γίνει επίσης λεία» λέει η Erin Tranfield, βιολόγος και ειδικός σε θέματα τοξικής σκόνης.
Όμως, το σεληνιακό έδαφος έχει και τη θετική πλευρά. «Θερμαίνοντάς το κατασκευάζεις τούβλα που προσφέρουν καταφύγιο στους αστροναύτες. Μπορούμε να αντλήσουμε οξυγόνο από το έδαφος και να συνεχίσουμε τις αποστολές στη Σελήνη» εξηγεί ο επιστημονικός σύμβουλος Aidan Cowley.
