Ο Κρόνος είναι αναμφισβήτητα ο πιο όμορφος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα, και αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω των δακτυλίων του. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον Κρόνο χωρίς δακτύλιο, αλλά μια νέα έρευνα βρίσκει ότι αυτό δεν συνέβαινε για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξης του πλανήτη. Ο Κρόνος απέκτησε τους δακτυλίου του πρόσφατα και για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής του ήταν τόσο γυμνός όσο η Γη.
Η ανακάλυψη αυτή οφείλεται στο διαστημικό σκάφος Cassini της NASA, το οποίο περιστρεφόταν γύρω από τον Κρόνο για περισσότερο από μια δεκαετία, πριν βυθιστεί στην ατμόσφαιρα του πλανήτη στα τέλη του 2017 . Πριν από το θάνατό του, το σκάφος έστειλε πίσω στη Γη όλα τα δεδομένα σχετικά με την ατμόσφαιρα και τους δακτυλίους του Κρόνου. Μεταξύ άλλων, οι πληροφορίες αυτές επέτρεψαν στους επιστήμονες να καθορίσουν τελικά ακριβώς το μέγεθος των δακτυλίων.
Το Cassini το πέτυχε αυτό μετρώντας τις δυνάμεις βαρύτητας που ενεργούσαν πάνω του καθώς αυτός κατέβαινε. Αν ο Κρόνος δεν είχε καθόλου δακτυλίους, το σκάφος θα ακολουθούσε απλά μια ευθεία πορεία προς τα κάτω. Αλλά επειδή οι δακτύλιοι έχουν κάποια βαρυτική έλξη, το Cassini απέκλινε λίγο από αυτή την ευθεία τροχιά και οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν έτσι τη μάζα των δακτυλίων από την αλλαγή της επιτάχυνσης της διαστημοσυσκευής.
Δεν είναι φυσικά τόσο εύκολο όσο ακούγεται – και να έχουμε κατά νου ότι μιλάμε για τη μέτρηση της θέσης ενός διαστημικού σκάφους που βυθίζεται στην ατμόσφαιρα ενός άλλου πλανήτη εκατοντάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά – επειδή τα ρεύματα αέρα του Κρόνου κτυπούσαν ασταμάτητα το Cassini την ίδια στιγμή. Μόνο πρόσφατα, όταν οι επιστήμονες είχαν πρόσβαση στα δεδομένα της ατμόσφαιρας που συγκέντρωσε ο Cassini σε αυτές τις τελευταίες στιγμές του, ήταν σε θέση να διαχωρίσουν τις ατμοσφαιρικές κινήσεις από τις βαρυτικές κινήσεις.
Τα στρώματα του Κρόνου περιστρέφονται με διαφορετικές ταχύτητες
Μόλις το έκαναν αυτό, οι επιστήμονες πίσω από αυτή τη μελέτη ήταν σε θέση να προσδιορίσουν τη μάζα των δακτυλίων του Κρόνου και από εκεί υπολογίζουν την ηλικία τους. Μπορούν να το κάνουν αυτό συγκρίνοντας τη μάζα των δακτυλίων και τη μάζα των φωτεινών, ορατών συστατικών. Όταν οι δακτύλιοι σχηματίστηκαν φτιάχτηκαν εξ ολοκλήρου από πάγο, αλλά με την πάροδο του χρόνου ο πάγος μολύνθηκε από σκόνη και άλλα σκοτεινά υλικά.
Σε περίπτωση που αναρωτιέστε, η μάζα των δακτυλίων φτάνει περίπου τα 15 quintillion (1018 ) χιλιόγραμμα, περίπου 5000 φορές λιγότερη μάζα από τη δική μας Σελήνη.
Μπορεί οι αέριοι γίγαντες πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος να διαθέτουν όλοι δακτυλίους, αλλά του Κρόνου είναι οι μεγαλύτεροι και πιο εντυπωσιακοί, με διάμετρο περίπου 282.000 χιλιομέτρων. Και όπως υπολόγισε το Cassini αποτελούνται κατά 99% από πάγο και 1% από σωματίδια.
Η νέα εκτίμηση είναι αφενός ότι οι δακτύλιοι έχουν μάζες περίπου 20 φορές μικρότερες από τις προηγούμενες εκτιμήσεις, άρα είναι πολύ νεότεροι σε ηλικία, αφετέρου ότι ο πυρήνας του Κρόνου έχει μάζα 15 έως 18 φορές μεγαλύτερη της Γης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Cassini, οι δακτύλιοι του Κρόνου παραμένουν ως επί το πλείστον φωτεινοί, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ακόμα πολύ νέοι. Οι επιστήμονες πίσω από τη μελέτη λένε ότι οι δακτύλιοι σχηματίστηκαν κάποια στιγμή τα τελευταία 100 εκατομμύρια χρόνια, και ίσως ακόμη και μόλις πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια. Δηλαδή μπορεί να είναι πιο πρόσφατοι και από τους δεινόσαυρους, αφού οι τελευταίοι εκτιμάται ότι εξαφανίστηκαν πριν περίπου 65 εκατομμύρια χρόνια. Θεωρώντας ότι ο Κρόνος γεννήθηκε πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια μαζί με τους υπόλοιπους πλανήτες, αυτό σημαίνει ότι ο Κρόνος έχει τους δακτυλίους του για περίπου το 1% της διάρκειας της ζωής του.
Τα στοιχεία του Cassini δεν μπορούν πάντως να εξηγήσουν γιατί δημιουργήθηκαν οι δακτύλιοι. Μια πιθανή εξήγηση για την προέλευση τους είναι ότι κάποτε ένας κομήτης ή ένας από τους δορυφόρους του Κρόνου τριγυρνούσε πολύ κοντά στον πλανήτη και όταν τελικά διαλύθηκε από την ισχυρή βαρυτική επίδραση του τελευταίου, τα συντρίμμια του σχημάτισαν τους δακτυλίους. Μια εναλλακτική θεωρία είναι ότι ένας κομήτης ή αστεροειδής έπεσε πάνω σε έναν από τους δορυφόρους του Κρόνου και ό,τι απέμεινε από τη σφοδρή πρόσκρουση, σχημάτισε τους δακτυλίους, ενώ μια τρίτη πιθανότητα είναι να συγκρούστηκαν μεταξύ τους δύο από τους συνολικά 64 δορυφόρους του Κρόνου.
Πρόσφατα, οι επιστήμονες που χρησιμοποίησαν διαφορετικά δεδομένα του Cassini ανακάλυψαν ότι οι δακτύλιοι του πλανήτη εξαφανίζονται, επίσης γρήγορα. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, οι δακτύλιοι θα μπορούσαν να εξαφανιστούν εντελώς σε λίγα μόνο εκατομμύρια χρόνια. Μαζί, αυτές οι δύο μελέτες δείχνουν ότι δεν πρέπει να πάρουμε τους δακτυλίους του Κρόνου ως δεδομένο. Δεν αποτελούν εγγενές τμήμα του πλανήτη. είναι ένα όμορφο παροδικό φαινόμενο που είμαστε όλοι τυχεροί που μπορούμε να το θαυμάζουμε.
