Ο σέρβος φυσικός και εφευρέτης Νίκολα Τέσλα (Nikola Tesla) έφυγε από τη ζωή, σαν σήμερα, στις 7 Ιανουαρίου του 1943. Είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους πιο χαρισματικούς φυσικούς στην ιστορία της επιστήμης. Οι πρωτοποριακές τότε έρευνές του πάνω στους τομείς του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού, αλλά και οι εφευρέσεις του, άλλαξαν στη κυριολεξία τη παγκόσμια ιστορία. Γεννήθηκε στις 9 Ιουλίου του 1856, στο χωριό Smiljan, στην επαρχία Lika της Κροατίας. Εκεί ολοκλήρωσε τη στοιχειώδη εκπαίδευσή του, συνέχισε τις σπουδές του στο πολυτεχνικό σχολείο του Γκρας και τις ολοκλήρωσε στο πανεπιστήμιο της Πράγας. Την ίδια χρονιά που γεννήθηκε ο Τέσλα γεννήθηκαν και ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Μπέρναρντ Σο.
«Ο Νίκολα Τέσλα παραμένει ο μύθος, το κεντρικό σημείο, το αρχέτυπο όλων των επιστημόνων του 20ου αιώνα».
– Gerry Vassilatos, Lost Science
Εργάστηκε ως ηλεκτρικός μηχανικός στη Γερμανία, την Ουγγαρία και τη Γαλλία, πριν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ το 1884. Στη Νέα Υόρκη εργάστηκε δίπλα στον Τόμας Έντισον, βελτιώνοντας πολλές από τις εφευρέσεις του. Όμως, οι διαφορές στο ύφος μεταξύ των δύο ανδρών οδήγησαν σύντομα στο χωρισμό τους.
Ο Τέσλα παραιτήθηκε το 1885 και ίδρυσε τη δική του εταιρία «Tesla Arc Light Company». Από το 1887 ως το 1894 σχεδίασε και κατοχύρωσε δεκάδες ευρεσιτεχνίες, συνεργαζόμενος με τον μεγαλοεπιχειρηματία Τζορτζ Ουέστινγκχαουζ, ο οποίος αγόρασε τα δικαιώματα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στο σύστημα θέρμανσης, αερισμού και κλιματισμού.
Η αντίστροφη μέτρηση για τον μεγάλο επιστήμονα άρχισε το 1895. Λόγω οικονομικών δυσκολιών, η εταιρία του χρεοκόπησε. Με το πέρασμα του χρόνου, ο Τέσλα γινόταν όλο και πιο εκκεντρικός και κλειστός χαρακτήρας, ενώ συνήθιζε να περνάει όλη τη μέρα του πειραματιζόμενος με τα ραδιοκύματα, αλλά και με σεισμικά μηχανήματα, που ο ίδιος είχε κατασκευάσει.
Επίδειξη ασύρματης μεταφοράς ενέργειας από τον Tesla το 1891
Ο Τέσλα προσέφερε στην ανθρωπότητα εφευρέσεις όπως το εναλλασσόμενο ρεύμα, το πολυφασικό σύστημα, το πηνίο τέσλα, την ακτινογραφία, τα ραδιοκύματα, το ραδιόφωνο, το ραντάρ κ.α., ανοίγοντας το δρόμο για τον εξηλεκτρισμό του πλανήτη. Το 1912 του απονεμήθηκε από κοινού με τον Τόμας Έντισον το βραβείο Νόμπελ Φυσικής. Ωστόσο, αρνήθηκε να το δεχτεί, θεωρώντας υποτιμητικό το γεγονός ότι μοιραζόταν το βραβείο με «έναν απλό εφευρέτη».
Στις αρχές του 1882 μια μικρή ασθένεια τον ανάγκασε να μείνει για μερικές μέρες εκτός εργασίας. Περπατώντας το ηλιοβασίλεμα, μαζί με το φίλο και βοηθό του Anital Szigety, σε ένα πάρκο της Βουδαπέστης κι απαγγέλλοντας στα γερμανικά στίχους από το Φάουστ του Γκαίτε, του ήρθε ως λάμψη μια μεγαλοφυής ιδέα, που έμελλε να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε πλήρη εξηλεκτρισμό. «Τότε, σε μια στιγμή έμπνευσης, προφέροντας αυτές τις λέξεις, η ιδέα με κτύπησε σαν λάμψη αστραπής, και μέσα σε μια στιγμή μου αποκαλύφθηκε η αλήθεια. Με το μπαστούνι άρχισα τότε να χαράζω στην άμμο τα διαγράμματα…», έγραψε αργότερα ο Τέσλα στην αυτοβιογραφία του Οι Εφευρέσεις Μου (My Inventions). Με το μπαστούνι του ο άνθρωπος που θα «ανακάλυπτε» τον 20ο αιώνα άρχισε να σχεδιάζει πρόχειρα στο χώμα έναν κινητήρα. «Τον βλέπεις;», ρώτησε στον φίλο του, που παρακολουθούσε άφωνος, «κοίταξε με τώρα που θα τον αντιστρέψω!». Όταν τέλειωσε τα πρόχειρα σχέδια του αναφώνησε γεμάτος ικανοποίηση: «Αυτό είναι! Ένα περιστρεφόμενο μαγνητικό πεδίο! Δες πόσο ήσυχα λειτουργεί. Χωρίς σπίθες. Χωρίς θόρυβο. Λειτουργεί τέλεια!» Μ’ αυτόν τον ασυνήθιστο τρόπο ο Τέσλα συνέλαβε για πρώτη φορά την ιδέα του περιστρεφόμενου μαγνητικού πεδίου και του επαγωγικού κινητήρα, ο οποίος χρησιμοποιείται σήμερα σε κάθε ηλεκτρική συσκευή. Αρπάζοντας ένα μεγάλο μυστικό της Φύσης και χαρίζοντας το στους ανθρώπους, ο Τέσλα έγινε ένας σύγχρονος Προμηθέας που οδήγησε την ανθρωπότητα στην εποχή του ηλεκτρισμού…
Χωρίς τον Νίκολα Τέσλα δεν θα υπήρχε εναλλασσόμενο ρεύμα στο σπίτι σας, το φως της λάμπας δεν θα είχε νικήσει το σκοτάδι, δεν θα λειτουργούσαν ο υπολογιστής ή η καφετιέρα σας. Του χρωστάμε 700 εφευρέσεις, ορισμένες εκ των οποίων θεμελίωσαν τον κόσμο μας. «Αν θελήσουμε να εξαφανίσουμε από το δικό μας βιομηχανικό κόσμο τα αποτελέσματα του έργου του κυρίου Τέσλα, τα γρανάζια στις βιομηχανίες θα έπρεπε να σταματήσουν να γυρίζουν, τα ηλεκτρικά τρένα μας θα έπρεπε να ακινητοποιηθούν, οι πόλεις μας να βυθιστούν στο σκοτάδι… Ναι, τόσο μακριά έφτασε με το έργο του, που αποτέλεσε το θεμέλιο του σύγχρονου κόσμου. Το όνομα του σημάδεψε μια εποχή προόδου στην επιστήμη του ηλεκτρισμού. Από αυτό το έργο ξεπήδησε μια επανάσταση…» Έτσι σχολίασε κάποτε ο Αμερικανός φυσικός B. A. Behrend τη συνεισφορά του Τέσλα στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου.
Ο Τέσλα δεν ήταν ένας απλός εφευρέτης. Το να αποκαλεί κανείς τον Τέσλα απλά «εφευρέτη» είναι σαν να λέει ότι ο Σοπέν ήταν απλώς ένας «πιανίστας». Ο Τέσλα ήταν ένας εξερευνητής νέων ηπείρων γνώσεων, ένας άνθρωπος που ανακάλυπτε νέες φυσικές αρχές και μόνον κατανάγκην υπήρξε εφευρέτης. Για τον ίδιο μεγαλύτερη σημασία είχε η ανακάλυψη νέων φυσικών αρχών και λιγότερο η εφαρμογή τους στην πράξη. Ήταν πάνω απ’ όλα ένας πρωτοπόρος εξερευνητής νέων αρχών της Φυσικής, ένας ανθρωπιστής επιστήμονας που οραματιζόταν ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα. Ένας άνθρωπος των θαυμάτων.
Αυτή ήταν άλλωστε και η μεγαλύτερη διαφορά του με τον Τόμας Άλμπα Έντισον. Ο Έντισον ήταν απλά ένας εφευρέτης (με πάνω από 1.000 ευρεσιτεχνίες στο ενεργητικό του), ο οποίος ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την πρακτική εφαρμογή και την εμπορική εκμετάλλευση των εφευρέσεων του. Αντίθετα ο Τέσλα, παρά το γεγονός ότι χρεώνεται τουλάχιστον 700 ευρεσιτεχνίες, ήταν ουσιαστικά ένας θεωρητικός τύπος, ένας τολμηρός εξερευνητής που αδιαφορούσε για την πρακτική εφαρμογή και -κυρίως- για το εμπορικό όφελος από την εκμετάλλευση των ανακαλύψεων του.
Αντίθετα με τον Έντισον ο Τέσλα ήταν ένας «μοναχικός καβαλάρης», που παρέμεινε σ’ όλη του τη ζωή ανένταχτος κι ελεύθερος, δίνοντας συχνά σκληρές μάχες με το επιστημονικό και βιομηχανικό κατεστημένο της εποχής του. Ο Τέσλα προχωρούσε άφοβα μπροστά αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Ξεκλείδωνε με την ευαισθησία ενός ποιητή τα μεγάλα μυστικά της φύσης και τα χάριζε στην ανθρωπότητα. Τον ενδιέφερε η συνολική πρόοδος και πίστευε στο θετικό δυναμικό του ανθρώπου που μπορούσε ν’ αναπτυχθεί σε τέλειο βαθμό.
Από την αρχή ακόμη της επιστημονικής του δράσης ο Τέσλα έδωσε μια σειρά από μοναχικές μάχες ενάντια στο επιστημονικό και βιομηχανικό κατεστημένο της εποχής του. Σε κάποιες από αυτές νίκησε, ενώ στις περισσότερες έχασε, επειδή δεν συμφωνούσε με τα κατεστημένα συμφέροντα. Το πολυφασικό του σύστημα του εναλλασσόμενου ρεύματος επικράτησε, αφού όμως προηγουμένως έδωσε μια σκληρή μάχη με τη βιομηχανία του συνεχούς ρεύματος. Τελικά νίκησε, επειδή ήταν ολοφάνερα πιο αποτελεσματικό και οικονομικό. Ο προωθητικός κινητήρας του απέτυχε, όχι γιατί δεν ήταν αποτελεσματικός, αλλά επειδή για να εφαρμοστεί θα έπρεπε ν’ αλλάξει ολόκληρη η δομή της αυτοκινητοβιομηχανίας. Και το φιλόδοξο σχέδιο του για την ασύρματη μεταφορά ενέργειας δεν προχώρησε, επειδή ερχόταν σε άμεση αντίθεση με μονοπωλιακά συμφέροντα, που λυμαίνονται ως σήμερα τη ενεργειακή εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Ο μεγάλος επιστήμονας είχε κάποτε δηλώσει πως «Δεν νομίζω πως μπορείτε να βρείτε πολλές σημαντικές εφευρέσεις που έχουν προέλθει από παντρεμένους ανθρώπους.» Αυτή η δήλωση είναι χαρακτηριστική και αποδεικνύει το γεγονός ότι ο Τέσλα πίστευε πως το σεξ θα εμπόδιζε το επιστημονικό του έργο.
Ο προφήτης του 21ου αιώνα, όπως θεωρείται από πολλούς, πέθανε φτωχός και ξεχασμένος απ’ όλους, στις 7 Ιανουαρίου του 1943, σ’ ένα ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης. Μετά το θάνατό του, το όνομά του δόθηκε στη μονάδα μέτρησης της Μαγνητικής Επαγωγής πεδίου, ενώ η κληρονομιά του -70.000 επιστολές, 31.522 προσωπικά ντοκουμέντα, 5.297 τεχνικά σχέδια, 12.832 αποκόμματα περιοδικών, 1.000 φωτογραφίες, 40 βραβεία και διπλώματα- φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο Νίκολα Τέσλα στο Βελιγράδι.
