Η εκλειπτική είναι μια φανταστική γραμμή στον ουρανό που σηματοδοτεί την ετήσια διαδρομή του ήλιου, αν θεωρήσουμε τη Γη ακίνητη. Είναι η προβολή της τροχιάς της Γης πάνω στην ουράνια σφαίρα. Και αποτελεί ουσιαστικό μέρος του λεξιλογίου των παρατηρητών του ουρανού. Τα χαρακτηριστικά ζώδια τώρα προέρχονται από τους αστερισμούς που βρίσκονται πάνω σε αυτή τη γραμμή.
Καθώς η Γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο, ο ήλιος φαίνεται να παρασύρεται στα αστέρια του ουράνιου υποβάθρου. Η εκλειπτική σηματοδοτεί το μονοπάτι αυτής της κίνησης στον ουρανό.
Εκτός από τον ορισμό της διαδρομής του ήλιου πάνω στον ουρανό, η εκλειπτική σηματοδοτεί και τη γραμμή κατά μήκος της οποίας συμβαίνουν οι εκλείψεις, αλλά περιπλανώνται το φεγγάρι, οι πλανήτες και οι αστεροειδείς, όπως επίσης βρίσκονται και οι ζωδιακοί αστερισμοί.
Η εκλειπτική είναι κεκλιμένη σε σχέση με τον άξονα περιστροφής της Γης κατά 23,26 °. Η κλίση της γης κυμαίνεται μεταξύ 22,1 και 24,5 μοίρες] σε ένα κύκλο 41.000 ετών. Η μέση κλίση της Γης είναι σήμερα 23 ° 26′ και μειώνεται.
Παρατηρήσεις δείχνουν ότι οι άλλοι πλανήτες, εκτός από τον Πλούτωνα, επίσης κινούνται γύρω από τον τον ήλιο ουσιαστικά στο ίδιο επίπεδο. Το εκλειπτικό επίπεδο περιέχει τα περισσότερα αντικείμενα που περιστρέφονται γύρω από τον ήλιο. Αυτό υποδηλώνει ότι η διαδικασία σχηματισμού του ηλιακού συστήματος είχε ως αποτέλεσμα ένα μόνο αρχικό δίσκο με υλικό από το οποίο σχηματίστηκε ο ήλιος και οι πλανήτες. Η κλίση 23,26 ° του άξονα περιστροφής της Γης δίνει τις εποχιακές διακυμάνσεις της ποσότητας του ηλιακού φωτός που λαμβάνεται στην επιφάνεια.
Η γωνία που σχηματίζει το επίπεδο της εκλειπτικής με το επίπεδο του ουράνιου ισημερινού, την προέκταση του ισημερινού της Γης (λόξωση της εκλειπτικής)
Η τροχιά του Πλούτωνα τώρα είναι εξαίρεση στον κανόνα, καθώς η τροχιά του σχηματίζει γωνία 17 ° με την τροχιά της Γης. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια σειρά από θεωρίες σχετικά με την προέλευση του Πλούτωνα. Ο Ερμής δε είναι ο μόνος άλλος πλανήτης που κινείται σημαντικά μακριά από το εκλειπτικό επίπεδο (7 °).
Η εκλειπτική είναι ακόμη και το σημείο εκκίνησης του συστήματος ουράνιων συντεταγμένων που χρησιμοποιούν οι αστρονόμοι για να εντοπίσουν τη θέση κάθε αστέρα, νεφέλωμα και γαλαξία.
Τα ζώδια προέρχονται από τους αστερισμούς που βρίσκονται κατά μήκος της εκλειπτικής (κόκκινη γραμμή
Καθώς η Γη κινείται γύρω από τον ήλιο με ταχύτητα 108.000 χιλιόμετρα την ώρα, αλλάζει το “τοπίο” πίσω από τον ήλιο.
Για παράδειγμα, εάν μπορούσαμε να δούμε τα αστέρια κατά τη διάρκεια της ημέρας, θα παρατηρούσαμε ότι στα τέλη Μαρτίου και στις αρχές Απριλίου, ο αστερισμός Ιχθείς βρίσκεται στην άλλη πλευρά του ήλιου. Καθώς περνάνε οι μέρες και οι εβδομάδες, ο ήλιος φαίνεται να παρασύρεται προς τα ανατολικά των Ιχθύων μέχρι να μετακομίσει μπροστά από τον Κριό, προς το τέλος Απριλίου. Ένα μήνα αργότερα, ο ήλιος πλαισιώνεται από τα αστέρια που βρίσκονται στον Ταύρο, στη συνέχεια στους Δίδυμους, τον Καρκίνο, τον Λέοντα και ούτω καθεξής. Περίπου κάθε μήνα, καθώς η Γη κινείται στην τροχιά της, ένας διαφορετικός αστερισμός βρίσκεται πίσω από τον ήλιο.
Τα ζώδια του Ζωδιακού κύκλου προέρχονται από τους αστερισμούς μέσω των οποίων περνά ο ήλιος. Είναι οι αστερισμοί που βρίσκονται στο τροχιακό επίπεδο της Γης. Αν και οι δυτικοί αστρολόγοι έχουν αναγνωρίσει μόνο 12 ζώδια, υπάρχουν στην πραγματικότητα 13 αστερισμοί που βρίσκονται κατά μήκος του μονοπατιού του Ζωδιακού. Ο 13ος, ο οποίος δεν χρησιμοποιείται από τους αστρολόγους, είναι ο αστερισμός Οφιούχος. Είναι ο αστερισμός που βρίσκεται εν μέρει – κατά μήκος της εκλειπτικής – μεταξύ του Σκορπιού και του Τοξότη.
Η εκλειπτική παίρνει το όνομά της από το γεγονός ότι οι εκλείψεις μπορούν να συμβούν μόνο κατά μήκος αυτού του μονοπατιού. Μια σεληνιακή έκλειψη συμβαίνει όταν το φεγγάρι διέρχεται από τη σκιά της Γης, όταν βρίσκεται απέναντι από τον ήλιο στον ουρανό. Κατά τη διάρκεια μιας ηλιακής έκλειψης το φεγγάρι περνάει ανάμεσα στη Γη και τον ήλιο που αποκλείει στιγμιαία το φως του. Αν και το φεγγάρι γυρίζει γύρω από τη Γη περίπου μία φορά το μήνα, οι εκλείψεις δεν συμβαίνουν συχνά επειδή η τροχιά του φεγγαριού είναι ελαφρώς κεκλιμένη σε σχέση με αυτή του πλανήτη μας. Ο δικός μας δορυφόρος ξοδεύει σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του είτε πάνω είτε κάτω από το επίπεδο της τροχιάς της Γης και ως εκ τούτου συνήθως δεν ευθυγραμμίζεται καλά με εμάς και τον ήλιο. Δύο φορές τον μήνα διασχίζει την εκλειπτική – αλλά μια έκλειψη θα συμβεί μόνο όταν το πέρασμα συμβαίνει κατά τη διάρκεια είτε μιας πανσελήνου για να έχουμε σεληνιακή έκλειψη ή μια νέα σελήνη για μια ηλιακή έκλειψη. Η ανάγκη για αυτή την ακριβή ευθυγράμμιση είναι ο λόγος για τον οποίο οι εκλείψεις συμβαίνουν μόνο μερικές φορές το χρόνο.
Η τροχιά του φεγγαριού έχει κλίσης πέντε μοίρες σε σχέση με τη Γη. Οι εκλείψεις συμβαίνουν μόνο όταν το φεγγάρι διασχίζει την εκλειπτική κατά τη διάρκεια πανσελήνου ή νέας σελήνης.
Δεδομένου ότι οι άλλοι επτά πλανήτες βρίσκονται σε τροχιά περίπου στο ίδιο επίπεδο με τη Γη, η εκλειπτική είναι επίσης ένας αξιοπρεπής οδηγός όπου θα δείτε τους πλανήτες στον ουρανό. Για να το θέσουμε με άλλο τρόπο, οι πλανήτες σάς επιτρέπουν πραγματικά να εντοπίσετε την εκλειπτική σε οποιαδήποτε καθαρή νύχτα. Αυτό το καλοκαίρι ο Δίας, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Πλούτων και ο Κρόνος βρίσκονταν στον ουρανό λίγο μετά την δύση του ήλιου.
