100 χρόνια από το 1ο Συνέδριο Φυσικής στο Solvay

Το 1ο Συνέδριο Φυσικών από όλο τον κόσμο έγινε από τις 31 Οκτωβρίου έως τις 3 Νοεμβρίου του 1911 στο ξενοδοχείο Metropole των Βρυξελών, με, προσδιορισμένο εκ των προτέρων, μοναδικό αντικείμενο: Κβάντα και ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

Η ιστορική φωτογραφία δείχνει 23 από τους συμμετέχοντες στο 1ο Συνέδριο του Ινστιτούτου Solvay που έγινε στο ξενοδοχείο Metropole των Βρυξελλών το 1911. Ας σημειωθεί ότι οι νεώτεροι ήσαν όρθιοι και οι φυσικοί της παλιάς φρουράς καθιστοί, τιμής ένεκεν. Μεταξύ τους βρίσκεται μόνο μια γυναίκα, η M. Curie : Καθιστοί (Α-Δ) W. Nernst, M. Brillouin, E. Solvay, H. Lorentz, E. Warburg, J. Perrin, W. Wien, M. Curie, και H. Poincaré.  Όρθιοι (Α-Δ): R. Goldschmidt,  M. Planck, H. Rubens, A. Sommerfeld, F. Lindemann, M. de Broglie,  M. Knudsen, F. Hasenöhrl, G. Hostelet, E. Herzen, J.H. Jeans, E. Rutherford, H. Kamerlingh Onnes, A. Einstein και P. Langevin)

Το συνέδριο αυτό όπως και τα υπόλοιπα ονομάστηκαν έτσι προς τιμήν του Ernest Solvay, του εφευρέτη της βιομηχανικής μεθόδου παρασκευής του ανθρακικού νατρίου ή σόδας, ο οποίος οργάνωσε και χρηματοδότησε μια σειρά διεθνών συναντήσεων με αντικείμενο συγκεκριμένα θέματα Φυσικής, στις οποίες προσκαλούνταν οι κορυφαίοι φυσικοί κάθε τομέα. O περιορισμένος αριθμός και η ποιότητα των προσκεκλημένων αποτελούσαν εγγύηση ότι οι συζητήσεις θα ήταν έντονες και με ωφέλιμα αποτελέσματα.

Το πρώτο αυτό Συνέδριο Solvay είχε απρόβλεπτα μεγάλη επιτυχία με συνέπεια να καθιερωθεί μία σειρά τέτοιων Συνεδρίων στις Βρυξέλες τα οποία συνεχίζονται μέχρι σήμερα

Στα συνέδρια αυτά, συνήθως, έπαιρναν μέρος γύρω στα τριάντα άτομα. Το αντικείμενο του πρώτου συνεδρίου καθώς και ο κατάλογος προσκεκλημένων προτάθηκαν από τον Hermann Nernst, καθηγητή της Φυσικοχημείας στο Βερολίνο, κι έναν από τους κορυφαίους της Θερμοδυναμικής επιστήμης την εποχή εκείνη. O Nernst είχε ανακαλύψει το τρίτο θερμοδυναμικό αξίωμα, σύμφωνα με το οποίο η εντροπία όλων των χημικά καθαρών ουσιών στο απόλυτο μηδέν ήταν η ίδια: μηδέν. Το θεώρημα αυτό επηρέασε σημαντικά την κβαντική θεωρία.

Η προεδρία του Συνεδρίου προτάθηκε αρχικά στον Max Planck, ο οποίος την αρνήθηκε για να προταθεί στη συνέχεια στον Hendrik Antoon Lorentz, που δέχτηκε την πρόταση με συνέπεια να είναι πρόεδρος σε όλα τα σχετικά Συνέδρια που οργανώθηκαν όσο εκείνος ήταν στη ζωή. Ο Lorentz κατείχε όχι μόνο μια εξέχουσα θέση στη Φυσική, αλλά η γλωσσομάθεια του, οι διπλωματικές ικανότητες του και γενικά το κύρος του, ήταν αυτά που τον έκαναν ισόβιο πρόεδρο.

Στο συνέδριο του 1911 ο Πλανκ, όπως πάντα, διατύπωσε μια συντηρητική και συνετή άποψη για το θέμα, ενώ ο Αϊνστάιν, ο οποίος είχε ήδη επιβληθεί ως κυρίαρχη φυσιογνωμία, είχε ευρύτερους ορίζοντες. Στον Albert Einstein, οι οργανωτές του Συνεδρίου έκαναν την τιμή να αναθέσουν την ομιλία με την οποία θα έκλεινε το Συνέδριο.

Οι σχετικές μάλιστα συζητήσεις που έγιναν στο Συνέδριο για τη φύση της ακτινοβολίας παρακίνησαν τον Poincare να επιχειρήσει να αποδείξει μαθηματικά ότι «στον νόμο της ακτινοβολίας του Planck ήταν αναγκαία η εισαγωγή των κβάντα. Το πέτυχε και μία από τις συνέπειες ήταν η μεταστροφή του Άγγλου φυσικού James Jeans από αντίπαλο σε υποστηρικτή της κβαντικής θεωρίας. Βέβαια εκείνος που δύο χρόνια αργότερα συνεισέφερε περισσότερο στο να κυριαρχήσει η κβαντική θεώρηση ήταν ο Niels Bohr με την κάθε άλλο παρά κλασσική θεωρία του για τη δομή του ατόμου του υδρογόνου

Οι συμμετέχοντες

Ο Γερμανός Hermann Nernst, 47 ετών (1864 –1941) ήταν ο οργανωτής του Συνεδρίου. Ο Ernest Solvay, Βέλγος, 73 ετών (1838-1922), ήταν ο εμπνευστής και ο οικοδεσπότης του συνεδρίου. Ο Hendrik Antoon Lorentz, Ολλανδός, 58 ετών (1853-1928) ήταν πρόεδρος του Συνεδρίου και κάθεται τιμής ένεκεν στην κορυφή του τραπεζιού μαζί με τον οικοδεσπότη. Ο Wilhelm Wein, Γερμανός 47 ετών (1864 – 1928). O Γάλλος Jean Baptiste Perriin, 41 ετών, (1870 – 1942) και η Marie Sklodowska Curie, 44 ετών, Γαλλοπολωνέζα, (1867- 1934). Δίπλα της είναι ο Γάλλος Henri Poincare μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του Συνεδρίου, τότε 57 ετών, ο οποίος πέθανε μετά από ένα ακόμα χρόνο.  Ο Γερμανός Max Planck, 53 ετών, (1858 – 1947). O James Jeans, Άγγλος 34 ετών ( 1877 – 1946 ). O Νεοζηλανδός Ernest Rutherford, 40 ετών ( 1871 – 1937 ). O Heike Kamerling Onnes, Ολλανδός 53 ετών ( 1853 –1926 ). O Albert Einstein, Γερμανός, 32 ετών ( 1879- 1955 ). O Paul Langevin, Γόλλος 39 ετών ( 1872 – 1946 ).

Από το 10 συνέδριο απουσίαζαν φυσικοί που θα πρωταγωνιστήσουν αργότερα σε άλλα συνέδρια Solvay. Αναφερόμαστε στον Werner Heisenberg, που τότε ήταν μόλις 10 ετών, όπως και ο Paul Dirac, στον Wolfgang Pauli 11 ετών τότε, στον 19χρονο Louis de Broglie, στον 24χρονο Erwin Schrödinger, και στον 26χρονο Niels Bohr.