Ίσως οι ρομποτικές συσκευές στον Άρη να κατέστρεψαν τα στοιχεία για ζωή

Μήπως οι ρομποτικές συσκευές που προσεδαφίστηκαν στον Άρη έχουν καταστρέψει σημάδια της όποιας ζωής; Αντί για τον εντοπισμό των χημικών ουσιών που θα μπορούσαν να δείξουν την παρουσία της ζωής, οι ρομποτικοί εξερευνητές της NASA μπορεί να τις έψησαν κατά λάθος

Η εικόνα αυτή ελήφθη από το Phoenix Mars Lander της NASA στις 5 Ιουνίου 2008, την ενδέκατη ημέρα μετά την προσεδάφιση του. Δείχνει το ρομποτικό βραχίονα SCOOP, με ένα δείγμα εδάφους, που ισορροπεί πάνω από το μερικό άνοιγμα της πόρτας του φούρνου της διαστημοσυσκευής

Το 1976, οι ελπίδες του κόσμου να ανακαλυφθεί ζωή στον Άρη κατέρρευσαν όταν τα δύο Viking απέτυχαν να ανιχνεύσουν ακόμη και μικροσκοπικές ποσότητες περίπλοκων οργανικών ενώσεων – που περιέχουν μεν μόρια άνθρακα αλλά και που είναι καίριας σημασίας για τη ζωή όπως την ξέρουμε.

"Συνέβαλε, κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι δεν υπήρχαν κι άλλες αποστολές στον Άρη για 20 χρόνια”, λέει ο Jeff Moore του Ερευνητικού Εργαστηρίου Ames της NASA.

Το αρνητικό αυτό αποτέλεσμα, επίσης, δημιούργησε κι ένα γρίφο. Ακόμη και αν δεν είχε ποτέ ο Άρης ζωή, οι κομήτες και οι αστεροειδείς που έπληξαν τον πλανήτη θα πρέπει να είχαν διασκορπίσει τουλάχιστον κάποια οργανικά μόρια – παρόλο που δεν παράγονται από τη ζωή – στην επιφάνεια του Άρη.

Μερικοί έχουν προτείνει ότι οι οργανικές ουσίες είχαν καθαριστεί από την επιφάνεια με φυσικό τρόπο, από πολύ δραστικές χημικές ουσίες όπως είναι το υπεροξείδιο του υδρογόνου. Στη συνέχεια, το περασμένο έτος, η διαστημοσυσκευή της NASA Phoenix Lander, η οποία επίσης απέτυχε να εντοπίσει οργανικές ουσίες στον Άρη, σκόνταψε πάνω σε ένα εμπόδιο πάνω στο έδαφος, ενώ ενδέχεται στην πραγματικότητα να απέκρυψε οργανικές ουσίες: μια κατηγορία χημικών που ονομάζεται υπερχλωρικά άλατα.

Σε χαμηλές θερμοκρασίες, τα υπερχλωρικά άλατα είναι σχετικά ακίνδυνα. Όμως, όταν θερμαίνονται σε εκατοντάδες βαθμούς Κελσίου ελευθερώνουν πολύ οξυγόνο, που οποιοδήποτε εύφλεκτο υλικό γύρω του μπορεί να το κάψει. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, τα υπερχλωρικά άλατα χρησιμοποιούνται για την πρόωση των πυραύλων.

Ο Φοίνικας και τα δύο Viking έψαξαν για οργανικά μόρια με θέρμανση δειγμάτων του εδάφους σε παρόμοιες υψηλές θερμοκρασίες για να εξατμιστούν και έτσι να τα αναλύσουν σε αέριο μορφή. Όταν ο Douglas Ming της NASA και οι συνάδελφοι του προσπάθησαν να θερμάνουν οργανικές ουσίες και τα υπερχλωρικά με παρόμοιο τρόπο και στη Γη, η καύση δεν άφησε καθόλου ίχνη οργανικών ενώσεων πίσω. Η ομάδα του Ming παρουσίασε τα αποτελέσματα της για τις πρόσφατες έρευνες  στο πρόσφατο συνέδριο του Lunar and Planetary Science στο Χιούστον.

Τα οξείδια του σιδήρου επίσης κρύβουν υποψίες ότι επηρεάζουν την ανίχνευση των οργανικών ουσιών, αλλά τα υπερχλωρικά είναι πιθανότατα πολύ πιο δραστικά στην εξαφάνιση τους, λέει ο Chris McKay του Ames. Ακόμη και αν οι οργανικές βρίσκονται σε πολύ μικρή αναλογία – μερικά μέρη ανά χίλια μέρη εδάφους, τόσο τα δύο Viking όσο και το Phoenix θα μπορούσαν να τις έχουν χάσει, προσθέτει, οπότε είναι πολύ νωρίς για να συμπεράνουμε ότι τα οργανικά υλικά αυτά δεν υπάρχουν. “Δεν τα εξετάσαμε με τον σωστό τρόπο”, λέει.

Ο Jeffrey Bada από το Πανεπιστήμιο στο Σαν Ντιέγκο, συμφωνεί για μια νέα προσέγγιση. Ο Jeffrey Bada καθοδηγεί τις εργασίες για ένα νέο όργανο, που ονομάζεται Urey, που θα βρίσκεται στο ρόβερ ExoMars της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος. Η αποστολή θα ξεκινήσει το 2016 και θα είναι σε θέση να  ανιχνεύσει οργανικά υλικά σε συγκεντρώσεις πολύ χαμηλές, λίγα μέρη ανά 1 τρισεκατομμύριο. Τα καλά νέα είναι ότι, παρόλο που το Urey θερμαίνει τα δείγματα, το κάνει μέσα στο νερό, οπότε οι οργανικές ενώσεις, δεν μπορούν να καούν.

Μυστήριο για το άλας που λείπει

Οι οργανικές χημικές ουσίες δεν είναι οι μόνες ουσίες που μπορεί να έχουμε χάσει στον Κόκκινο Πλανήτη  Θα πρέπει να έχουμε δει και ανθρακικά άλατα σαν απορρίμματα στην επιφάνεια.

Ο βασάλτης, για παράδειγμα, αποσαθρώνεται με κατάλληλες καιρικές συνθήκες – όπως ξέρουμε είναι το κυρίαρχο πέτρωμα στο φλοιό του πλανήτη – σε πηλό (άργιλο) συν θετικά ιόντα. Αυτά τα ιόντα θα πρέπει να αντιδρούν με το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα του Άρη κάνοντας ανθρακικά άλατα, εξηγεί ο Ralph Milliken του Jet Propulsion Laboratory της NASA.

Οι δορυφόροι που είναι σε τροχιά γύρω από τον Άρη έχουν εντοπίσει πηλό στον Άρη αλλά λίγα ανθρακικά ή άλλα άλατα. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να υποθέσουμε ότι Î
´ÎµÎ½ υπάρχουν, λέει ο Milliken.

Ο Milliken και οι συνάδελφοί του υπολόγισαν ότι ο αποσαθρωμένος βασάλτης στον Άρη θα πρέπει να παράγει ίσες ποσότητες πηλού και άλατος. Έτσι, στα νότια υψίπεδα του πλανήτη, όπου έχουν εντοπιστεί χιλιάδες αποθέσεις αργίλου, θα πρέπει να έχει εξίσου αρκετό αλάτι.  Η χημεία έχει δείξει ότι δεν μπορεί κανείς να συναγάγει συμπεράσματα μόνο από παρατηρήσεις, γιατί ακόμη λείπουν κομμάτια του παζλ», διευκρινίζει ο Milliken.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η έλλειψη γνωστών αποθέσεων ανθρακικών αλάτων οφείλεται στην διαφορετική σύνθεση της ατμόσφαιρας και στο παρελθόν, αλλά ο Milliken υποστηρίζει ότι θα πρέπει να εξετάσουν άμεσα τους βράχους πριν από οποιαδήποτε συμπεράσματα.