Οι ανθρώπινες δραστηριότητες ωθούν πλέον τον πλανήτη μας σε μια «ζώνη κινδύνου», παραβαίνοντας πολλά από τα περιβαλλοντικά όρια ασφαλείας, προειδοποιεί μια νέα επιστημονική μελέτη από 18 κορυφαίους επιστήμονες. Παράλληλα, μια άλλη ομάδα επιστημόνων, μετά από έντονο διάλογο επί του θέματος, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Γη εισήλθε σε μια νέα γεωλογική εποχή, την Ανθρωπόκαινο, μετά το 1945 και την πρώτη χρήση της ατομικής βόμβας. Το κοινό μήνυμα των επιστημόνων είναι ότι ο άνθρωπος μπορεί πλέον να διαμορφώνει τον πλανήτη μας κατά τα «γούστα» του (ή τα «βίτσια» του) – και αυτό εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.
Η πρώτη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο κορυφαίο περιοδικό “Science”, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, επισημαίνει ότι σε τέσσερα «μέτωπα» (κλιματική αλλαγή, απώλεια βιοποικιλότητας, αλλαγές στη χρήση γης και αλλαγές στους βιογεωχημικούς κύκλους κυρίως λόγω των πολλών λιπασμάτων), οι ανθρώπινες παρεμβάσεις και επεμβάσεις έχουν αλλάξει καθοριστικά τον τρόπο που λειτουργεί η Γη.
Αυτές οι αλλαγές δρουν αποσταθεροποιητικά για τις πολύπλοκες σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων, ζώων, ωκεανών, ξηράς και ατμόσφαιρας. Η υπέρβαση των ορίων ασφαλείας κάνει τον πλανήτη μας λιγότερο φιλόξενο για ζωή, επιδεινώνει τη φτώχεια και χειροτερεύει γενικότερα την ποιότητα ζωής, όπως τονίζουν οι επιστήμονες.
«Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης όλου του πλανήτη», δήλωσε ένας από τους ερευνητές, ο καθηγητής περιβαλλοντικής επιστήμης του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης Γιόχαν Ρόκστρομ.
Μια νότα αισιοδοξίας στη νέα μελέτη είναι η διαπίστωση ότι η ανθρωπότητα δεν έχει ακόμη περάσει τα όρια ασφαλείας σε πέντε άλλα ζωτικά «μέτωπα» (καταστροφή όζοντος, οξίνιση ωκεανών, χρήση γλυκού νερού, αέριοι σωματιδιακοί ρύποι και χημική ρύπανση). Όσα περισσότερα όρια ασφαλείας καταπατούνται, τόσο αυξάνει η αβεβαιότητα για την τύχη του πλανήτη.
Από όλα αυτά τα «σύνορα» που ήδη έχει διασχίσει η ανθρωπότητα, οι επιστήμονες κρίνουν ως πιο σοβαρή την κλιματική αλλαγή. «Βρισκόμαστε στο σημείο που μπορεί να δούμε απότομες και μη αναστρέψιμες αλλαγές στο κλίμα», προειδοποίησε ο Ρόκστρομ.
Αν και οι τιμές των τροφίμων και των πρώτων υλών πέφτουν εσχάτως, οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν δικαιολογείται κανένας εφησυχασμός για το μέλλον. «Επειδή δεν βλέπουμε την καταστροφή σήμερα, δεν σημαίνει πως δεν υποβάλουμε την ανθρωπότητα σε μια διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες στον επόμενο αιώνα», δήλωσε ο σουηδός επιστήμονας.
Ανθρωπόκαινος
Η έναρξη της ατομικής εποχής στα μέσα της δεκαετίας του 1950 όχι μόνο τερμάτισε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά σηματοδότησε την έναρξη της λεγόμενης «Μεγάλης Επιτάχυνσης», όσον αφορά στις συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας στη Γη. Έτσι, δικαιολογείται να αποτελέσει το ορόσημο που εγκαινίασε μια νέα γεωλογική εποχή, την Ανθρωπόκαινο (όρο που πρότεινε πριν 15 χρόνια ο νομπελίστας χημικός της ατμόσφαιρας Πολ Κρούτζεν).
Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα των γεωλόγων δεν έχει πάρει ακόμη την οριστική απόφαση να ορίσει την Ανθρωπόκαινο ως διάδοχο της τωρινής Ολοκαίνου περιόδου, που άρχισε πριν από περίπου 12.000 χρόνια μετά τη λήξη της τελευταίας εποχής των παγετώνων. Όμως η 26μελής αρμόδια επιστημονική ομάδα της Διεθνούς Επιτροπής Στρωματογραφίας (που καθορίζει και «βαφτίζει» τις μακρές γεωλογικές περιόδους), με επικεφαλής τον καθηγητή γεωλογίας Γιαν Ζαλάσιεβιτς του βρετανικού Πανεπιστημίου Λέστερ, εισηγείται ότι στις 16 Ιουλίου 1945, όταν έγινε η πρώτη πυρηνική δοκιμή στο Νέο Μεξικό, μια νέα εποχή άρχισε στη Γη.
Η ραγδαία βιομηχανική και τεχνολογική ανάπτυξη που ακολούθησε, επιβεβαίωσε την επικράτηση μιας νέας εποχής, η οποία έχει πια αφήσει αμετάκλητα τα «σημάδια» της πάνω στη γεώσφαιρα και στη βιόσφαιρα (πλαστικά, ρύπανση, αποψίλωση, υπερθέρμανση κ.α.).
Εναλλακτικά, έχει προταθεί ότι η Ανθρωπόκαινος ξεκίνησε με την αρχή της γεωργίας πριν περίπου 10.000 χρόνια ή με την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης μετά το 1750. Όμως επιστήμονες κλίνουν υπέρ της εμφάνισης της πυρηνικής «εποχής του ατόμου» ως του ορόσημου για την έναρξη της Ανθρωποκαίνου.
Στο γεωλογικό παρελθόν, οι περίοδοι έχουν χωριστεί μεταξύ τους από σημαντικά ορόσημα, συχνά καταστροφικού τύπου, όπως η έκρηξη σούπερ-ηφαιστείων ή η εξαφάνιση των δεινοσαύρων από πτώση μεγάλου αστεροειδούς. Η ρίψη ατομικών βομβών θεωρείται ένα ανάλογης σημασίας συμβάν, σε συνδυασμό με την μεταπολεμική οικονομική-παραγωγική-τεχνολογική «έκρηξη».
Τελικά, σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερς και τη βρετανική «Ιντιπέντεντ», η ανθρωπότητα απέκτησε τόση δύναμη, δήλωσε ο καθηγητής Γουίλ Στέφεν του Διεθνούς Προγράμματος Γεώσφαιρας-Βιόσφαιρας στη Στοκχόλμη, που μετατράπηκε σε μια γεωλογική δύναμη, στον βασικό κινητήριο «μοχλό» για τις αλλαγές στον πλανήτη μας.
Οι επιστήμονες, που έκαναν τις σχετικές δημοσιεύσεις στα περιοδικά “Anthropocene Review” και “Quaternary International”, θα παρουσιάσουν τα ευρήματά τους την επόμενη εβδομάδα στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός (21-24 Ιανουαρίου).
ΑΠΕ-ΜΠΕ
