Τα ρεύματα των ωκεανών γεννήτορες του μαγνητικού πεδίου της Γης |

Το μαγνητικό πεδίο της Γης, η πολύτιμη προστατευτική ασπίδα από την ηλιακή ακτινοβολία και τις καταστρεπτικές ηλιακές καταιγίδες των φορτισμένων σωματιδίων, παράγεται πιθανότατα από τα ρεύματα των ωκεανών και όχι από τα λιωμένα μέταλλα που στροβιλίζονται μέσα στον πυρήνα του πλανήτη, όπως ήταν μέχρι τώρα η κυρίαρχη αντίληψη των επιστημόνων.

Η ανατρεπτική θεωρία υποστηρίζει ότι οι κινήσεις των τεράστιων όγκων αλμυρού νερού στις θάλασσες του πλανήτη έχουν σοβαρά υποτιμηθεί ως πηγή του γήινου μαγνητισμού.Αν αποδειχτεί ορθή, τότε η νέα θεωρία θα φέρει μια πραγματική επανάσταση στη γεωφυσική,που μελετά τις φυσικές ιδιότητες και τη συμπεριφορά του πλανήτη μας.

Η δημιουργία του γήινου μαγνητισμού από τα λιωμένα μέταλλα στο κέντρο της Γης αποτελεί κεντρικό δόγμα της σύγχρονης επιστήμης. Η επίμαχη νέα θεωρία παρουσιάστηκε από τον Gregory Ryskin, καθηγητή του πανεπιστημίου Northwestern των ΗΠΑ, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "New Journal of Physics" του βρετανικού Ινστιτούτου Φυσικής.

Το γήινο μαγνητικό πεδίο, που εκτείνεται δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα στο διάστημα, είναι κρίσιμο για τη ζωή, καθώς συμβάλλει στη διατήρηση της ατμόσφαιρας και των ωκεανών της Γης. Ανέκαθεν η προέλευσή της μαγνητόσφαιρας αποτελούσε ένα μυστήριο και ο Αϊνστάιν είχε πει, στη δεκαετία του΄20, ότι η κατανόησή της αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα της επιστήμης.

Μετά από πολλές επιστημονικές συζητήσεις και θεωρίες, τελικά στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα υπήρξε συναίνεση ότι ο μαγνητισμός του πλανήτη μας δημιουργείται στον πυρήνα του. Σύμφωνα όμως με τον Ryskin, "αν και όλοι το δέχτηκαν αυτό, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία απόδειξη. Είναι απλώς μια ιδέα που αποδεχτήκαμε για πολύ καιρό, χωρίς να την αμφισβητήσουμε αρκετά".

Σύμφωνα με τη δική του "αιρετική" άποψη, το αλάτι των ωκεανών επιτρέπει την αγωγιμότητα του ηλεκτρισμού, με συνέπεια να δημιουργούνται ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία, καθώς κινούνται συνεχώς τα ωκεάνια ρεύματα. Η κυρίαρχη "θεωρία του δυναμό" έχει άλλη άποψη. Όπως εκτιμά, ο πυρήνας της Γης αποτελείται από μια καυτή σφαίρα στερεού σιδήρου με διάμετρο περίπου 2.400 χλμ., η οποία περιβάλλεται από μια άλλη σφαίρα ρευστών μετάλλων πάχους περίπου 2.300 χλμ.

Καθώς ο ρευστός σίδηρος στο εξωτερικό στρώμα του πυρήνα θερμαίνεται από τον εσώτερο πυρήνα, γίνεται λιγότερο πυκνός και ανυψώνεται, για να αντικατασταθεί από ψυχρότερα υλικά που προέρχονται από υψηλότερα -πιο επιφανειακά- επίπεδα. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί συνεχώς ροές λιωμένων μετάλλων, που προκαλούν ηλεκτρικά ρεύματα και αυτά, με τη σειρά τους, παράγουν το γήινο μαγνητικό πεδίο – ή έτσι τουλάχιστον πιστεύουν σήμερα όλοι σχεδόν οι επιστήμονες.

Το μεγάλο πρόβλημα με τη θεωρία αυτή, όπως επισημαίνει σωστά και ο Ryskin, είναι ότι είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρξει οποιαδήποτε πειραματική επιβεβαίωσή της, πολύ απλά γιατί ο πυρήνας της Γης είναι μη προσβάσιμος.

Οι πιο έμμεσες προσεγγίσεις -μέσα από μοντέλα ηλεκτρονικών υπολογιστών- έχουν δώσει μάλλον αντικρουόμενα αποτελέσματα. Προσεγγίζοντας διαφορετικά το ζήτημα, ο Ryskin εστίασε την προσοχή του στο γεγονός ότι το γήινο μαγνητικό πεδίο υφίσταται συνεχείς αλλαγές, εμφανίζοντας πότε ενίσχυση σε μια περιοχή και πότε εξασθένιση σε άλλη.

Το φαινόμενο επίσης συνδυάζεται με τη βαθμιαία μετακίνηση της τοποθεσίας του βόρειου και του νότιου μαγνητικού πόλου, καθώς και την ξαφνική και μυστηριώδη, κατά αραιά αλλά τακτά χρονικά διαστήματα, αντιμετάθεση των δύο μαγνητικών πόλων (ο βόρειος γίνεται νότιος και αντίστροφα), κάτι που για τελευταία φορά συνέβη πριν περίπου 780.000 χρόνια. Οι επιστήμονες μέχρι τώρα απέδιδαν αυτές τις διακυμάνσεις σε αναταραχές στον εξώτερο πυρήνα της Γης, όμως ο Ryskin πιστεύει ότι αντανακλούν τις μεταβολές στα ωκεάνια ρεύματα.

Εκτιμά επίσης ότι η αναστροφή του γήινου μαγνητικού πεδίου συνδέεται με την κίνηση των τεκτονικών πλακών που μεταβάλλουν την κατανομή της μάζας ξηράς του πλανήτη, μια διαδικασία που αναγκάζει τα ωκεάνια ρεύματα να ακολουθούν διαφορετικές πορείες στο πέρασμα του χρόνου.

Αν ο Ryskin έχει δίκιο, τότε η κλιματική αλλαγή, που προβλέπεται ότι θα επιδράσει στη δύναμη και στην πορεία των ρευμάτων των ωκεανών, μπορεί κι αυτή να μεταβάλλει το γήινο μαγνητικό πεδίο. Ο Ryskin παραδέχεται ότι χρειάζονται και άλλες έρευνες πάνω στην καινοτομική θεωρία του, όμως ήδη άλλοι επιστήμονες, όπως ο καθηγητής ατμοσφαιρικής φυσικής του Î
¤ÎµÏ‡Î½Î¿Î»Î¿Î³Î¹ÎºÎ¿Ï Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν Raymond Shaw, αναγνωρίζουν ότι εν δυνάμει η νέα θεωρία μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω στον τομέα της γεωφυσικής.

Άλλοι επιστήμονες παραμένουν πάντως πιο σκεπτικιστές, όπως ο Andrew Jackson, καθηγητής γεωφυσικής στο Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης,ειδικός σε θέματα γήινου μαγνητισμού, ο οποίος είπε ότι οι υπολογισμοί του Ryskin είναι λανθασμένοι, διότι αν ο μαγνητισμός της Γης δημιουργείτο από τα ωκεάνια ρεύματα, θα ήταν χιλιάδες φορές μικρότερος από αυτόν που παρατηρείται σήμερα.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ