Ποίοι είναι επιστήμονες; Πολλές φορές τους βλέπουμε στις ταινίες να φοράνε τις λευκές εργαστηριακές ποδιές χους και να επιβλέπουν διατάξεις από τεράστια γυάλινα δοχεία με πολύχρωμα υγρά που αφρίζουν. Κατά διαστήματα, τους βλέπουμε στις ειδήσεις να στέκονται δίπλα σε γιγαντιαίες μηχανές οι οποίες εκτοξεύουν η μία στην άλλη υποατομικά σωματίδια με ταχύτητες παραπλήσιες της ταχύτητας του φωτός. Ή όταν επισκεφτούμε ένα νοσοκομείο ή ένα μουσείο, όπου οι επιστήμονες δουλεύουν πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας πασχίζοντας να ανακαλύψουν νέες θεραπείες ή να κατανοήσουν καλύτερα το παρελθόν.
Ο Κοπέρνικος και ο Γαλιλαίος συγκαταλέγονται στους πρώτους σύγχρονους επιστήμονες, αλλά με βάση την ιστορία δεν μπορείς να είσαι πάντα σίγουρος
Όμως, τα πειράματα είναι μόνο η μια πλευρά. Οι επιστήμονες ορισμένες φορές ξεκινούν με μια ιδέα -κατά περίπτωση ευφυή-, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση του κόσμου γύρω μας. Η επιστήμη κάνει τη ζωή μας καλύτερη και ασφαλέστερη. Κυριολεκτικά κάθε συσκευή που χρησιμοποιούμε σήμερα, από τα κινητά τηλέφωνα μέχρι το φούρνο μικροκυμάτων, είναι η προσπάθεια ενός εφευρέτη να αξιοποιήσει κάποια νέα γνώση – συχνά αρκετές δεκαετίες μετά την ανακάλυψή της.
Όμως, υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο πώς ένας επιστήμονας προσπαθεί να ερμηνεύσει τον κόσμο και σε μια παλιά πεποίθηση – από αυτές που μπορεί να σκεφτεί κάποιος που δεν είναι επιστήμονας. Στην επιστήμη υπάρχει μια μεθοδολογία, η οποία εξηγήθηκε αναλυτικά σε μια ομιλία του νομπελίστα Ρίτσαρντ Φέινμαν: «Πρώτα κάνουμε μια υπόθεση. Μετά υπολογίζουμε τις συνέπειες αυτής της υπόθεσης και συγκρίνουμε τα αποτελέσματα με τις παρατηρήσεις. Αν οι υπολογισμοί της θεωρίας δεν συμφωνούν με τις παρατηρήσεις, η υπόθεση είναι λάθος!» Ο Φέινμαν συνόψιζε αυτό που είναι γνωστό ως σύγχρονη επιστημονική μέθοδος.
Όπως υποδηλώνει το όνομα, πρόκειται για σχετικά πρόσφατη μέθοδο. Οι αρχαίοι Έλληνες, για παράδειγμα, ήταν αναμφισβήτητα έξυπνοι. Στους αιώνες πριν από τη γέννηση του Χριστού, ο Αριστοτέλης, ο Ευκλείδης, ο Πτολεμαίος και ο Θαλής ο Μιλήσιος πρότειναν διάφορες θεωρίες εξηγήσουν τον κόσμο γύρω μας.
Αλλά το έκαναν χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και λογικά συμπεράσματα, τα οποία πολλές φορές οδηγούσαν σε εντελώς λανθασμένες απαντήσεις. Είναι γνωστό ότι ο Πτολεμαίος πίστευε ότι η Γη αποτελούσε το κέντρο του σύμπαντος. Μόλις τον 16ο αιώνα, ο Νικόλαος Κοπέρνικος δημοσίευσε μια θεωρία η οποία αποδείχτηκε σωστή – ότι η Γη και οι άλλοι πλανήτες του ηλιακού συστήματος βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Συχνά λέγεται ότι η σύγχρονη επιστήμη γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης.
Κάποιοι όμως υποστηρίζουν ότι ο πρώτος επιστήμονας έζησε πολύ πιο πριν. Στο τέλος της πρώτης χιλιετίας η Ευρώπη ήταν βυθισμένη στον Μεσαίωνα, μια πνευματικά στείρα περίοδο. Αντίθετα, ο αραβικός κόσμος ήταν ανθηρός και ανέδειξε μεγάλους διανοητές. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Αλ Χασάν Ιμπν Αλ Χεϊθάμ, (al-Hassan Ibn al-Haytham) ένας Άραβας μαθηματικός-γεωμέτρης-οπτικός – αστρονόμος – μετεωρολόγος – μουσικός και θεολόγος, που τον ανέφεραν με το προσωνύμιο ο Πτολεμαίος Β! ή ο Φυσικός (965-1040 μ.Χ.), για τον οποίο ο φυσικός Jim Al-Khalili είπε: «Με τη σημασία που έδωσε στα πειραματικά δεδομένα και στην επαναληψιμότητα των αποτελεσμάτων συχνά αποκαλείται ως ο πρώτος πραγματικός επιστήμονας στον κόσμο».
Υπάρχουν πολλά περισσότερα στην επιστήμη πέρα από την απλή κατανόησή της. Μερικές φορές δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Οι επιστήμονες συνεχίζουν να διαφωνούν για το τι είναι «τεχνητή νοημοσύνη» αν και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει υπολογιστής που να έχει μιμηθεί με επιτυχία τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Παρ’ όλα αυτά, η εν λόγω αναζήτηση μας αποζημιώνει πολλαπλά, από την αύξηση της ασφάλειας των συναλλαγών με πιστωτικές κάρτες μέχρι την επιτυχή πρόβλεψη των τάσεων στα χρηματοοικονομικά και σε άλλους τομείς.
Η αναζήτηση της επιστημονικής αλήθειας δεν σταματάει ποτέ. Μόλις πριν από δύο δεκαετίες, οι αστρονόμοι δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι το σύμπαν όχι μόνο διαστέλλεται, αλλά και ότι η διαστολή του επιταχύνεται. Η αιτία αυτού του φαινομένου, όμως, είναι σήμερα γνωστή ως «σκοτεινή ενέργεια», αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια ονομασία για κάτι άγνωστο. Βρίσκοντας την απάντηση σε ένα πρόβλημα απλώς δημιουργούνται περισσότερες απορίες. Ο συγγραφέας του Θαυμαστού καινούργιου κόσμου Αλντους Χάξλεϊ συνόψισε αυτό το φαινομενικά παράδοξο τον προηγούμενο αιώνα: «Η επιστήμη δεν έχει εξηγήσει τίποτα: όσο περισσότερα μαθαίνουμε, τόσο πιο μυστηριώδη κάνουν τον κόσμο και βαθαίνουν πιο πολύ το σκοτάδι που μας περικυκλώνει».
Ο Χάξλεϊ ίσως έχει κάποιο δίκιο, αλλά αν η επιστήμη είναι ένα ταξίδι προς την αλήθεια, τότε είναι προτιμότερο να συνεχίσουμε να ταξιδεύουμε παρά να φτάσουμε στον προορισμό μας. την απάντηση σε ένα πρόβλημα δημιουργείς απλώς περισσότερες ερωτήσεις»
Graham Southorn editor BBC Focus Magazine – Wikipedia
