Στη νέα ταινία «Η διάσωση», ο αβοήθητος αστροναύτης Mark Watney πρέπει να επιβιώσει στο σκληρό περιβάλλον του κόκκινου πλανήτη. Πόσο κοντά στην πραγματικότητα όμως είναι μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη; «Έχουμε ήδη τις δεξιότητες και την τεχνολογία που χρειάζεται για να πάνε άνθρωποι στον Άρη» υποστηρίζει ο αστρο-γεωλόγος Jonathan Clarke από την αυστραλέζικη Mars Society.
«Είμαστε πραγματικά πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι για τον Άρη τώρα από ότι ήταν η NASA το 1961, όταν έψαχνε πως θα στείλει άνθρωπο στο φεγγάρι πριν από το τέλος της δεκαετίας. «Αν το βάλουμε ως στόχο, μπορούμε να είμαστε στον Άρη σε 10 χρόνια» υποστηρίζει ο δρ. Clarke.
Το χρονοδιάγραμμα της NASA είναι λίγο περισσότερο. Το πρώτο βήμα είναι να προσγειωθούν αστροναύτες σε έναν αστεροειδή γύρω στο 2024, ελπίζοντας ότι στη συνέχεια θα προσγειωθούν αστροναύτες στον κόκκινο πλανήτη στη δεκαετία του 2030. Εν τω μεταξύ, δοκιμάζει μια σειρά τεχνολογιών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, εξερευνώντας την επιφάνεια του Άρη με ρομπότ και αναπτύσσοντας διαστημικές στολές, οχήματα εξερεύνησης του διαστήματος και οικότοπους για να βοηθήσει τους αστροναύτες να ζήσουν και να εργαστούν στον Άρη.
Σύμφωνα με τον δρ Clarke, υπάρχουν πέντε βασικά ζητήματα που πρέπει να εξετάσουμε στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την αποστολή ανθρώπων στον Άρη:
Πώς να επιβιώσει κάποιος από τις μεγάλες αποστάσεις στο διάστημα
Κάθε ανθρώπινο ταξίδι στον Άρη θα χρειαζόταν τουλάχιστον δυόμισι χρόνια: έξι μήνες για να φτάσεις εκεί, έξι μήνες για να επιστρέψεις και ενάμισι χρόνο στην επιφάνεια του Άρη, ενώ ο Άρης και η Γη θα έπρεπε να βρεθούν στη σωστή τροχιά για την πτήση της επιστροφής. «Δεν ξέρουμε πώς οι άνθρωποι θα προσαρμοστούν στις μεγάλες περιόδους βαρύτητας του Άρη, που είναι μόλις 38 τοις εκατό του βάρους που έχουμε στη Γη» λέει ο δρ Clarke. «Περισσότεροι από 30 άνθρωποι έχουν ήδη περάσει περισσότερο από ένα χρόνο στο διάστημα, οπότε γνωρίζουμε ήδη πώς επιβιώνουν για μεγάλα διαστήματα σε μικροβαρύτητα μέσω της άσκησης». Ωστόσο, περισσότερα πειράματα θα πρέπει να γίνουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό για να βελτιωθεί η γνώση μας για το πώς το ανθρώπινο σώμα μπορεί να προσαρμοστεί στη μικροβαρύτητα.
Πώς να προσγειωθεί ένα ωφέλιμο φορτίο στο μέγεθος ενός Boeing 737
Σα να μην έφταναν η επιβίωση ενάμισι έτους και το ταξίδι non-stop, η προσγείωση ενός βαρύ σκάφους στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη είναι η «μεγαλύτερη πρόκληση» που θα αντιμετωπίσει μια αποστολή λέει ο δρ. Clarke. «Το Mars Curiosity Rover ήταν το μεγαλύτερο πράγμα που προσγειώθηκε ποτέ στον κόκκινο πλανήτη, με πάνω από δύο τόνους ωφέλιμου φορτίου να εισέρχονται στην ατμόσφαιρα του Άρη. Και όταν προσγειώθηκε, το Rover ήταν πάνω από 900 κιλά, όσο και ένα μικρό αυτοκίνητο» εξηγεί. «Όταν μιλάμε για την τοποθέτηση ανθρώπων στον Άρη, μιλάμε για ένα διαστημικό σκάφος που προσγειώνεται με μάζες τουλάχιστον 25-60 τόνων. Αυτά είναι μεγάλα ωφέλιμα φορτία στο μέγεθος ενός αεροσκάφους 737, το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι έχουμε κάνει στο παρελθόν.
Πώς θα βγουν έξω και θα εξερευνήσουν
Υποθέτοντας ότι έχει όντως καταφέρει να προσγειωθεί το σκάφος σε ένα κομμάτι, η επόμενη πρόκληση είναι να διερευνήσουμε τον νέο κόσμο. Με μόνο το ένα τρίτο της βαρύτητας της Γης, και μια ατμόσφαιρα που αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα, ο Άρης παρουσιάζει προκλήσεις τόσο για το περπάτημα όσο και για τα οχήματα. Οι διαστημικές στολές που χρησιμοποιούνται για διαστημικούς περιπάτους στη Σελήνη και στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ζυγίζουν περίπου 200 κιλά και είναι πολύ ογκώδεις, γεγονός που τις καθιστά ακατάλληλες για τον Άρη, λέει ο δρ. Clarke.
Ανάλογες είναι οι δυσκολίες και για τα οχήματα. Αν θέλετε να εξερευνήσετε τον Άρη, ταξιδεύοντας μέχρι και 100 χιλιόμετρα από την περιοχή προσγείωσης, θα χρειαστείτε κάτι λίγο καλύτερο από το σεληνιακό όχημα που χρησιμοποιήθηκε στο Apollo. Η NASA δοκιμάζει ένα Όχημα Εξερεύνησης του Διαστήματος, ένα 12τροχο όχημα που ονομάζεται Chariot, από το 2008. Χωρίς προστατευτική ατμόσφαιρα όπως στη Γη, οι αστροναύτες στον Άρη θα πρέπει να εκτίθενται σε κοσμική ακτινοβολία. Αλλά ο δρ. Clarke δεν πιστεύει ότι η ακτινοβολία θα αποτελεί τόσο μεγάλο θέμα, όσο μερικοί πιστεύουν. «Οι άνθρωποι σε χαμηλή γήινη τροχιά παίρνουν ανάλογη ηλιακή ακτινοβολία και περίπου 60 τοις εκατό της έκθεσης των κοσμικών ακτίνων που θα υποστούν στο διαπλανητικό διάστημα» λέει.
«Έτσι, αν κάποιος έχει δαπανήσει περισσότερες από 240 ημέρες στο διαστημικό σταθμό, θα έχει πάρει ήδη τόση ακτινοβολία, όση θα έπαιρνε σε ένα θωρακισμένο διαστημόπλοιο σε ένα ταξίδι μετ ‘επιστροφής στον Άρη. Ο συνδυασμός της λεπτής ατμόσφαιρας του Άρη και του διαστημικού σκάφους ή του οικοτόπου θα παρέχει επαρκή προστασία από την ακτινοβολία για 18 μήνες στην επιφάνεια του Άρη».
Πώς να προμηθεύονται καύσιμα, νερό, οξυγόνο και τροφή
Μια άλλη πρόκληση είναι πώς να ζουν έξω από τη Γη για ένα και ενάμιση χρόνο. Υπάρχουν μια σειρά από επιλογές για την παραγωγή καυσίμων στον Άρη. Μια ιδέα περιλαμβάνει τη διάσπαση του νερού που έχει παγώσει κάτω από την επιφάνεια του Άρη, σε υδρογόνο και οξυγόνο, τόσο για τη χρήση του ως καύσιμο όσο και για τις ανάγκες τους πληρώματος. «Μπορεί επίσης να εξαγάγουν το νερό από την ατμόσφαιρα του Άρη, ή να φέρουν το υδρογόνο από τη Γη για να γίνει αντίδραση με την ατμόσφαιρα διοξειδίου του άνθρακα στον Άρη, ώστε να δημιουργήσει μεθάνιο και οξυγόνο», λέει ο δρ. Clarke.
Όμως, η καλλιέργεια τροφίμων θα είναι πιο δύσκολη, υποστηρίζει. Η NASA έχει πειραματιστεί πρόσφατα με την καλλιέργεια μαρουλιού στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. «Η καλλιέργεια του φαγητού τους ήταν μια μεγάλη επιτυχία για το πλήρωμα, τόσο στην Ανταρκτική όσο και σε διαστημικούς σταθμούς», λέει. Ο δρ. Clarke πιστεύει πως οι καλλιέργειες θα είναι ένα από τα πρώτα ερευνητικά έργα που θα αναλάβουν οι πρώτοι άνθρωποι στον Άρη, αλλά αμφιβάλει για το πόσο αποτελεσματικές θα είναι. Σε αντίθεση με τη μεταφορά των καυσίμων που ζυγίζει πολύ, η μεταφορά των τροφίμων από τη Γη είναι πιο εύκολη.
Η επιστροφή στη Γη
Μετά από ενάμισι χρόνο διαμονής στον Κόκκινο Πλανήτη, ήρθε η ώρα να ξεκινήσει το ταξίδι της επιστροφής διάρκειας έξι μηνών. Η εκκίνηση από τον Άρη θα είναι ευκολότερη από την απογείωση από τη Γη, αλλά πιο δύσκολη από την αποχώρηση από τη Σελήνη, λόγω της υψηλότερης βαρύτητας στον Κόκκινο Πλανήτη. «Είναι απλά ζήτημα δημιουργίας ενός συμπαγούς διαστημικού σκάφους που μπορεί να σας μεταφέρει στην τροχιά του Άρη, όπου μπορείτε να σταθεροποιήσετε ένα διαστημόπλοιο για την επιστροφή σας στη Γη» λέει ο δρ Clarke. «Χρειάζεται λιγότερη ενέργεια κι έτσι είναι πιο εύκολο το να γυρνάς σπίτι από το να πας στον Άρη. Αλλά δεν το έχουν κάνει ακόμα».
Τελικά, όμως, ο δρ Clarke λέει ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για μια αποστολή στον Άρη θα είναι η κοινωνικο-πολιτική απόφαση. «Θα αφοσιωθούμε σε αυτό και θα δεσμευτούμε να είναι ένα βιώσιμο σχέδιο και όχι μόνο σημαίες και ίχνη, όπως στη Σελήνη;» αναρωτιέται.
