Πως αποκτούν οι πλανήτες δακτυλίους;

Συχνές ερωτήσεις Οκτώβριος 2001

Οι λαμπεροί δακτύλιοι του Κρόνου αποτελούσαν ένα μεγάλο αίνιγμα για τους επιστήμονες, ήδη από τον καιρό του Γαλιλαίου, ο οποίος τους παρατήρησε πρώτος γύρω στα 1610. Ο ίδιος αρχικά πίστεψε ότι επρόκειτο για έναν τριπλό πλανήτη, διότι μπορούσε να παρατηρήσει μόνο δύο ασύμμετρες φωτεινές εστίες, μια από κάθε πλευρά του πλανήτη. Τότε στα 1665 ο Christian Huygens πρότεινε ότι αυτές οι εστίες φωτός ήταν στην πραγματικότητα ένα επίπεδο σύστημα δακτυλίων που περιστρεφόταν γύρω από τον ισημερινό του πλανήτη.

ΟΙ ΔΑΚΤΥΛΙΟΙ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ όπως φωτογραφήθηκαν από τον Voyager 2, δείχνουν ότι ο δακτύλιος C (μπλε) και ο δακτύλιος Β (κίτρινος) περιέχουν ίχνη από διαφορετικά στοιχεία.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι δακτυλίους διαθέτουν και οι 4 αέριοι γιγάντιοι πλανήτες του ηλιακού συστήματος - Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδώνας - αν και μόνο του Κρόνου είναι εμφανείς όταν παρατηρούμε από τη Γη.

Αντίθετα με την εμφάνισή τους, δεν πρόκειται για συμπαγείς δακτυλίους ή δίσκους. Αποτελούνται μάλλον από μυριάδες κομματάκια πάγου, βράχων και σκόνης. Στην περίπτωση των λαμπερών ορατών δακτυλίων του Κρόνου, αυτοί αποτελούνται από περισσότερο πάγο, ο οποίος και ανακλά έντονα το ηλιακό φως. Επιπρόσθετα, ενώ οι δακτύλιοι του Κρόνου είναι φαρδιοί, των άλλων πλανητών είναι σημαντικά λεπτότεροι.

Οι δακτύλιοι του Δία , του Ουρανού και του Ποσειδώνα πιθανά δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα συγκρούσεων μετεωριτών επάνω στους μικρότερους εσωτερικούς δορυφόρους των πλανητών αυτών. Σκόνη και βραχώδη κατάλοιπα εκτινάχθηκαν τότε από τις επιφάνειες των δορυφόρων και συνέχισαν να περιφέρονται γύρω από τον πλανήτη για αρκετό χρόνο. Πράγματι έχουμε ενδείξεις από παρατηρήσεις από το διαστημικό παρατηρητήριο Γαλιλαίος, που περιφέρεται γύρω από τον Δία, ότι το υλικό των δακτυλίων ακολουθεί απευθείας τα ίχνη τριών από τους μικρότερους εσωτερικούς δορυφόρους.

Οι δακτύλιοι του Κρόνου πιθανόν παριστάνουν μια σφοδρή σύγκρουση ενός φεγγαριού του από πάγο, η οποία άφησε τα υπολείμματά της πολύ κοντά στην επιφάνεια του πλανήτη, ο οποίος με την έλξη του δεν τα άφησε να διαφύγουν. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι η Γη έχει επίσης το δικό της "σύστημα δακτυλίων" από διαστημικά σκουπίδια και υπολείμματα παλαιών δορυφόρων και άλλων κατεστραμμένων διαστημικών οχημάτων.

Οι δακτύλιοι συνήθως έχουν μηδαμινά αποτελέσματα στους πλανήτες, εκτός ίσως ως αποθήκες διαττόντων αστέρων, όταν το υλικό των δακτυλίων προοδευτικά πέφτει μέσα στην ατμόσφαιρα καθώς διασπάται με την πάροδο του χρόνου. Αν και οι δακτύλιοι είναι πολύ μεγάλοι, δεν περιέχουν σχεδόν καθόλου μάζα συγκρινόμενοι με τους πλανήτες.

Οι δακτύλιοι του Κρόνου είναι σίγουρα ορατοί από την επιφάνεια του πλανήτη, αλλά επειδή δεν υπάρχει στερεά επιφάνεια, κανείς θα πρέπει να περιμένει κάποια διακοπή στα σύννεφα ενώ θα περιφέρεται πάνω από την επιφάνεια του Κρόνου με το διαστημικό του μπαλόνι. Οι πιο σκοτεινοί δακτύλιοι των άλλων πλανητών μπορεί να είναι ορατοί, αλλά μόνο αν κάποιος διαθέτει κατάλληλα όργανα παρατήρησης.