Τα Richter της αγωνίας

Από σελίδα του BBC και του Yahoo!news 28 Ιανουαρίου 2001

Η επιφάνεια της Γης διαιρείται σε επτά σημαντικές κινούμενες τεκτονικές πλάκες.

Συντριβή σε αργή κίνηση

Η Ινδία δεν είναι χώρα που δεν γνωρίζει σεισμούς, όπως φαίνεται στον παγκόσμιο χάρτη των τεκτονικών πλακών βρίσκεται δίπλα στην περιοχή όπου συμβαίνουν οι μέγιστες ηπειρωτικές συγκρούσεις στη Γη.

Περίπου εκατό εκατομμύρια έτη πριν, την εποχή που περιπλανήθηκαν οι δεινόσαυροι στις ηπειρωτικές περιοχές, η αποκαλούμενη Τηθύς θάλασσα  που κείται εν μέρει μεταξύ της Ινδο-Αυστραλιανής και της Ευρασιατικής πλάκας.

Αλλά περίπου 60 εκατομμύρια έτη πριν, η Ινδο-Αυστραλιανή πλάκα συγκρούστηκε με την ευρασιατική πλάκα - και καμία δεν έφυγε από τη θέση της.

Η σύγκρουση γίνεται σε αργή κίνηση, η ταχύτητα που πλησιάζουν είναι μόνο 2 εκατ. ανά έτος αλλά οι ενέργειες είναι κολοσσιαίες. Η διεπαφή μεταξύ των δύο πλακών έχει στρέψει και έχει ωθήσει προς τα πάνω διαμορφώνοντας έτσι τα Ιμαλάια, την μέγιστη οροσειρά στον πλανήτη.

Ο αντίκτυπος συνεχίζεται έως αυτήν την ημέρα και τα Ιμαλάια αυξάνονται ακόμα. Οι δορυφορικές μετρήσεις βάζουν την ανύψωσή τους σε περίπου 5 χιλιοστόμετρα ετησίως. Αν και ένας σεισμός του μεγέθους 7,9 είναι σπάνιος, δεν είναι με κανένα τρόπο πρωτοφανές σε μια περιοχή που έχει υποβληθεί σε μεγάλα σεισμικά βάσανα.

Ο σεισμός στην Ινδία ήταν έντασης 7,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, σύμφωνα με τις μετρήσεις της US Geological Survey. Συγκριτικά, ο σεισμός στην Ταϊβάν το 1999, που κόστισε τη ζωή σε 2.000 ανθρώπους, ήταν 7,6 βαθμών της ίδιας κλίμακας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο σεισμός στην Ινδία υπήρξε μόνο ελάχιστα πιο ισχυρός. Αυτό οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο μετρά τη σεισμική ενέργεια η γνωστή κλίμακα. Αφού ζούμε σε μία ιδιαίτερα σεισμογενή χώρα, αξίζει να γνωρίζουμε μερικά βασικά χαρακτηριστικά της κλίμακας αυτής.

Όπως μετέδωσε το Reuters, η κλίμακα εισήχθη το 1931 από τον Αμερικανό φυσικό Τσαρλς Ρίχτερ, ο οποίος εργαζόταν στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια. Ο Ρίχτερ ανέπτυξε την κλίμακα βασιζόμενος σε μελέτες 200 σεισμών και αφού ανακάλυψε συγκεκριμένα επαναλαμβανόμενα μοτίβα που απαντώνται σε σεισμούς.

Η κλίμακα Richter

Πολλοί άνθρωποι έχουν ακούσει την κλίμακα Richter --το μέτρο της δύναμης ενός σεισμού-- αλλά τι πραγματικά μετράει και τι σημαίνει αυτή;

Οι σεισμολόγοι σχετικά με το σεισμό στην Ινδία, μας πληροφόρησαν πως ο σεισμός που σκότωσε πάνω από 30.000 ανθρώπους, ήταν 7.9 της κλίμακας Richter. Στην Taiwan τον Σεπτέμβριο του 1999 είχαμε 7.6 --αλλά αυτό σημαίνει πως ο σεισμός στην Ινδία ήταν κατά τι μικρότερος από αυτόν της Taiwan;

Η απάντηση είναι όχι. Ο σεισμός στην Ινδία ήταν σχεδόν δύο φορές πιό δυνατός από αυτόν της Taiwan, σύμφωνα με τον υπολογισμό Richter.

"H κλίμακα Richter είναι μια λογαριθμική κλίμακα," λέει ο σεισμικός αναλυτής Bill Smith στο Εθνικό Κέντρο Πληροφοριών Σεισμών στο Κολοράντο. "Ετσι κάθε (ολόκληρη) μονάδα στην κλίμακα αντιπροσωπεύει 10 φορές το τράνταγμα του εδάφους του επόμενου χαμηλότερου (ακέραιου) αριθμού. Μια διαφορά των 3/10 όπως στην περίπτωση της Ινδίας-Taiwan στην κλίμακα αντιπροσωπεύει έναν παράγοντα περίπου δύο στο εύρος ή την τραντάζουσα κίνηση, η οποία έχει σχέση με το πόσο μακριά κινείται το έδαφος."

Καθώς η δύναμη ενός σεισμού αυξάνεται από κατά ένα στην κλίμακα Richter, ο σεισμός απελευθερώνει 31 φορές περισσότερη ενέργεια.

Εισηγμένη το 1935, η κλίμακα ονομάζεται έτσι λόγω του αμερικανού φυσικού Charles F. Richter του Ιδρύματος Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, ο οποίος την βρήκε από τις έρευνες που έκανε με το  να μελετήσει περισσότερους από 200 σεισμούς σε ένα έτος.

Η κλίμακα Richter είναι μια αντικειμενικότερη, με ποσοτική βάση στην μέτρηση των σεισμών από τα άλλα ευρέως χρησιμοποιούμενα πρότυπα, πχ την 12-βαθμη κλίμακα Mercalli.

Η κλίμακα Richter δεν μετρά τα αποτελέσματα ενός σεισμού, αλλά δίνει την ισχύ της από την άποψη της ενέργειας που απελευθερώνεται, όπως μετριέται από σεισμογράφους.

Κανένα ανώτερο όριο

Η κλίμακα αρχίζει με ένα και δεν έχει κανένα ανώτερο όριο, κάθε μονάδα είναι 10 φορές μεγαλύτερη από την προηγούμενη. Οι μαθηματικοί καλούν αυτήν την κλίμακα λογαριθμική.

Παραδείγματος χάριν, ένα μέγεθος 5,3 μπορεί να ισχύει για έναν μέτριο σεισμό, και ένας ισχυρός σεισμός να ταξινομηθεί ως σεισμός μεγέθους 6.3. Της προηγούμενης εβδομάδας ο σεισμός στην Ινδία έχει ταξινομηθεί σαν πολύ μεγάλος.

Αλλά επειδή η κλίμακα Richter έχει μια λογαριθμική βάση, κάθε ολόκληρη αύξηση αριθμού στο μέγεθος στην κλίμακα αντιπροσωπεύει μια 10-πλάσια αύξηση στο εύρος ενός σεισμού. Η ισχύς ενός σεισμού ταξινομείται βάσει του μέγιστου εύρους του σήματος που καταγράφεται από σεισμογράφους και του πόσο μακριά το είναι όργανο από το σεισμό.

Σήμερα, τα σημερινά σεισμικά συστήματα χρησιμοποιούν τις τηλεφωνικές γραμμές και τους δορυφόρους για να συνδεθούν με έναν κεντρικό υπολογιστή, ο οποίος δίνει  προκαταρκτικές εκτιμήσεις εντός λίγων λεπτών.

Οι σεισμοί με ένα μέγεθος περίπου 2,0 ή λιγότερους καλούνται μικρο-σεισμοί οι άνθρωποι δεν τους αισθάνονται συνήθως και παρακολουθούνται συνήθως μόνο από τοπικούς σεισμογράφους.

Γεγονότα που ταξινομούνται περίπου 4,5 ή περισσότερο -- που μπορούν να υπάρξουν αρκετές χιλιάδες κάθε έτος -- είναι αρκετά ισχυρά ώστε να καταγραφούν από ευαισθητα όργανα σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι μεγάλοι σεισμοί, όπως ο σεισμός του 1964 στην Αλάσκα, έχουν μεγέθη 8,0 ή υψηλότερα. Ο σεισμός του Σαν Φρανσίσκο του 1906 έχει υπολογιστεί από τότε σε 8,3. Άλλος στο Μεξικό το 1985 καταχωρήθηκε σαν 8,1 στην κλίμακα Richter. Κατά μέσον όρο, ένας σεισμός τέτοιου μεγέθους εμφανίζεται κάπου στον κόσμο κάθε έτος.

Η κλίμακα Richter δεν έχει κανένα ανώτερο όριο, αλλά οι μεγαλύτεροι γνωστοί κλονισμοί είχαν τα μεγέθη στην περιοχή 8,8 έως 8,9. Το 1950, ένας σεισμός των 8,6 στην κλίμακα Richter χτύπησε την βορειοανατολική Ινδία, που σκότωσε τότε εκατοντάδες ανθρώπων.

Χειρότερος σεισμός στην ιστορία

Σε έναν σεισμό που μετρήθηκε ενδεχομένως σαν εννέα στην κλίμακα, περισσότεροι από 830.000 άνθρωποι πέθαναν όταν χτύπησε ο πιό καταστρεπτικός σεισμός στην κατεγραμμένη ιστορία της Γης, στην επαρχία Shaanxi της Κίνας το 1556. Η Κίνα υπέστη τον χειρότερο σεισμό στην σύγχρονη ιστορία της στις 28 Ιουλίου του 1976 όταν ήταν η Βορειοανατολική πόλη Tangshan τελείως ισοπεδώθηκε, και τουλάχιστον 240.000 άνθρωποι (πιθανώς πολύ περισσότεροι) σκοτώθηκαν. Η ανάγνωση της κλίμακας Richter ήταν τότε 7.8.

Σε αντίθεση, η κλίμακα Mercalli, είναι υποκειμενικότερη στην αξιολόγηση του αντίκτυπου των σεισμών. Παραδείγματος χάριν, ένας σεισμός που καταχωρεί πέντε στην κλίμακα Mercalli ορίζεται ως αυτός που κάνει τα έπιπλα να τινάζονται και τις καμπάνες να ηχούν, αλλά έχοντας προκαλέσει ελάχιστη ή καμία ζημία.

Αλλά ένας σεισμός που καταχωρείται σαν 12 στην κλίμακα Mercalli θα είχε καταστρέψει όλα τα αντικείμενα (κτίρια κλπ) που έφτιαξε ο άνθρωπος, και θα δημιουργούσε νέα τοπογραφία στη Γη, με τη διαμόρφωση νέων λιμνών, τεράστιων πτώσεων των βράχων και σημαντικών γήινων ζημιών.

Η Ρωσία έχει επίσης μια 12-βαθμη κλίμακα, και η Ιαπωνία ένα σύστημα επτά βαθμών