Χημικές ουσίες εν χρήσει βλάπτουν το στρώμα του όζοντος

Από σελίδα του NewScientist 17 Οκτωβρίου 2001

Τέσσερις χημικές ουσίες που πωλούνται ως αβλαβείς για το στρώμα του όζοντος, μπορούν να μην είναι τελικά τέτοιες, προτείνει μια νέα έρευνα. Δεδομένου ότι τα στοιχεία δείχνουν, πως η τρύπα όζοντος πάνω από την Ανταρκτική δεν βελτιώνεται όπως αναμενόταν, ένας διεθνής συνασπισμός των κυβερνήσεων θα συζητήσει αυτήν την εβδομάδα για το πότε θα τις απαγορεύσει.

Στην κορυφή του καταλόγου είναι η ουσία n-πρόπυλο βρωμίδιο, ένας νέος διαλύτης εγκεκριμένος από το 1997 από την Αμερικανική αντιπροσωπεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος, ως αποδεκτό υποκατάστατο ουσιών όπως το CFCs. Η χημική ουσία ήταν γνωστή να είναι πιθανή σαν καταστροφέας του όζοντος, αλλά όμως επιζεί στο περιβάλλον για λιγότερο από ένα δεκαπενθήμερο, έτσι οι ρυθμιστές υπέθεσαν ότι δεν θα μπορούσε να φθάσει στο στρώμα όζοντος, σε αντίθεση με τα CFCs που έχουν χρόνο ημιζωής που ανέρχεται σε δεκαετίες. 

Αλλά ο Donald Wuebbles του Πανεπιστημίου του Ιλλινόις, και άλλοι από τότε έχουν προειδοποιήσει ότι όταν απελευθερώνεται αυτή η ουσία στους τροπικούς κύκλους, τα δυναμικά καιρικά συστήματα μπορούν εκεί, να το προωθήσουν στη στρατόσφαιρα εντός λίγων ημερών.

Ακόμα αν η χημική ουσία διασπάται στη χαμηλότερη ατμόσφαιρα, λένε, θα μπορούσαν τα υποπροϊόντα της, να αντιδράσουν με το καταστρεπτικό για το όζον βρώμιο και να βοηθήσουν έτσι τη μεταφορά της στη στρατόσφαιρα.

Κινεζική αντίθεση

Ως γνωστόν το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ περιορίζει τις εκπομπές των χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον. Αυτή την εβδομάδα, μια επιστημονική επιτροπή θα τονίσει σε μια συνεδρίαση των  κρατών που υπέγραψαν το πρωτόκολλο, στο Colombo της Σρι Λάνκα, ότι η δυνατότητα του n-πρόπυλο-βρωμίδιου για τη μείωση του όζοντος, είναι 30 φορές περισσότερη στους τροπικούς κύκλους απ'ό,τι στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη. Αλλά μερικές χώρες ερευνούν αυτή την έρευνα και μπορούν να προτείνουν μια απαγόρευση της ουσίας.

Η Κίνα, παραδείγματος χάριν, λέει ότι δεν θεωρεί ότι το n-πρόπυλο βρωμίδιο μειώνει το όζον.

Οι επιστήμονες των Η.Ε υπολογίζουν ότι μέχρι και 10.000 τόνοι της χημικής ουσίας, που πωλούνται συχνά όπως "φιλικής προς το περιβάλλον", φτιάχνονται κάθε έτος. Αυτή η ποσότητα θα μπορούσε να ανέλθει σε 50.000 τόνους ετησίως μέχρι το 2010, λένε.

Τρεις άλλες χημικές ουσίες μπορούν επίσης να απαγορευθούν αυτή η εβδομάδα.

Το εξαχλωροβουταδιένιο είναι ένας διαλύτης και το υποπροϊόν της κατασκευής του PVC. Δεκάδες χιιλιάδες τόνοι αυτής της ουσίας, φτιάχνονται κάθε έτος. Το Halon-1202 επίσης είναι μια παλαιότερη χημική ουσία που χρησιμοποιείται ακόμα για να σβήνουν τις πυρκαγιές, και τέλος η 6-βρωμο-2-μέθοξυ-ναφθαλίνη χρησιμοποιείται στη κατασκευή του γεωργικού   απολυμαντικού μέθυλο- βρωμίδιου

Καθυστερημένη επούλωση

Υπάρχουν αυξανόμενοι φόβοι ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλές άλλες χημικές ουσίες σε διαδεδομένη χρήση, μη όμως αναγνωρισμένες που καταστρέφουν το όζον.

"Παράγονται σχετικά μικρά ποσά από αυτές τις νέες ουσίες , αλλά τα επίπεδα μερικών από αυτές, αυξάνονται γρήγορα στην ατμόσφαιρα," λέει ο John Pyle του Κέντρου για την Ατμοσφαιρική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ.

"Δεν μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι. Εάν αρκετές από αυτές τις νέες χημικές ουσίες, κατασκευάζονται, θα καθυστερήσουμε έτσι την αποκατάσταση του στρώματος όζοντος σε αρκετό μεγάλο χρονικό διάστημα," προειδοποιεί ο Mario Molina του ΜΙΤ, ο οποίος κέρδισε το βραβείο Νόμπελ χημείας το 1995 για την εργασία του, για το στρώμα του όζοντος που μειώνεται.

Οι προβλέψεις πως η Ανταρκτική τρύπα του όζοντος θα άρχιζε να επουλωνόταν προς το τέλος της δεκαετίας του '90 έχουν αποδειχθεί λανθασμένες. Την προηγούμενη εβδομάδα η Βρετανική Ανταρκτική Ερευνα, ανέφερε ότι η φετινή τρύπα κάλυψε 24 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, περισσότερο από δύο φορές το μέγεθος της Ευρώπης. Αυτή η τρύπα είναι ίση με την τρύπα που άνοιξε το 1999 - μόνο οι τρύπες του 1998 και του 2000 υπήρξαν μεγαλύτερες.

Και ενώ η τρύπα δεν επουλώνεται οι επιστήμονες λένε πως από το 1980 τα επίπεδα της υπεριώδους ακτινοβολίας στη Νέα Ζηλανδία έχουν αυξηθεί μεταξύ του 10 και 12 τοις εκατό.