Οι Λεοντίδες πιστοί στο ραντεβού τους

Από σελίδα της NASA και BBC 15 Νοεμβρίου 2001

Ήταν μια από τις μεγαλύτερες καταιγίδες μετεώρων που είδαν ποτέ οι αστρονόμοι, τις τελευταίες δεκαετίες. Στην κορύφωσή της καταιγίδας (για πέντε λεπτά μόνο) υπολογίζουν ότι έπεσαν μέχρι και 8.000 μικρά τεμάχια σκόνης ανά ώρα στην περιοχή της Αυστραλίας και την περιοχή του Ειρηνικού.

Το ίδιο θέαμα δε περιέγραφε και ο αστρονόμος Charles Olivies το 1899, περίπου εκατό χρόνια πριν. Τώρα 100 χρόνια μετά, ορισμένοι ειδικοί υπολογίζουν πως  έπεσαν χιλιάδες διάττοντες, την Κυριακή 18 Νοεμβρίου, την ημέρα που έφτασε στην κορύφωσή της η μεγάλη καταιγίδα των Λεοντιδών.

Η συγκεκριμένη καταιγίδα των διαττόντων αστεριών λαμβάνει χώρα κάθε Νοέμβριο όταν η Γη περνά μέσα από τα ερείπια του κομήτη Tempel-Tuttle. Ειδικά αυτή τη φορά όμως, η Γη διαπερνά ένα ιδιαίτερα πυκνό νέφος σκόνης και οι αστρονόμοι παρατήρησαν ένα φαντασμαγορικό θέαμα.

Ο κομήτης Tempel-Tuttle μπαίνει σε τροχιά γύρω από τον ήλιο κάθε 33.25 χρόνια και αφήνει μια ουρά σκόνης κάθε φορά, σε ελαφρώς διαφορετική τροχιά. Συνήθως, η σκόνη που συναντά η Γη είναι αραιή, προσφέροντας μόνο 10-15 μετεωρίτες την ώρα το πολύ. Αυτή τη φορά όμως, ο κομήτης Tempel-Tuttle που πέρασε πολύ κοντά από τον ήλιο το 1998, άφησε πίσω του υλικό υψηλής πυκνότητας.

Δυστυχώς για την Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι η κορύφωση της καταιγίδας συνέβη σε νυχτερινή ώρα, η σκόνη χτύπησε την άλλη πλευρά του πλανήτη. Πάντως, οι κακές καιρικές συνθήκες εμπόδισαν τους παρατηρητές σε πολλά μέρη του κόσμου να απολαύσουν την βροχή μετεωριτών, με περισσότερο τυχερούς τους κατοίκους της Βορείου Αμερικής, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να δουν τους μετεωρίτες να πέφτουν με συχνότητα δευτερολέπτων.

Τα μετέωρα

Ετησίως έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε πολλές οικογένειες διαττόντων αστέρων κάθε φορά που η Γη περνάει κοντά από την τροχιά ενός κομήτη. Η σκόνη και τα άλλα υλικά που έχει αφήσει ο κομήτης καθώς περνάει από την τροχιά της Γης, πέφτουν με μεγάλη ταχύτητα στην ατμόσφαιρα της Γης και εξαερώνονται από τη θερμότητα που αναπτύσσεται λόγω τριβής, αφήνοντας έτσι φωτεινά ίχνη. Η Γη κινείται στην τροχιά της με ταχύτητα περίπου 30 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο (108.000 χιλιόμετρα την ώρα) κι έτσι οι κρούσεις γίνονται με μεγάλη σφοδρότητα.

Οι βροχές των μετεώρων παίρνουν το όνομα του αστερισμού, ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή του ουρανού στην οποία εκδηλώνονται. Έτσι έχουμε τις Περσίδες, τις Ωριονίδες κλπ.

Μια από τις πιο εντυπωσιακες οικογένειες είναι αυτή των Λεοντιδών, επειδή έχει τους λαμπρότερους διάττοντες αστέρες. Αυτό το χαρακτηριστικό των Λεοντιδών οφείλεται στο γεγονός ότι η τροχιά του κομήτη Τέμπελ-Τατλ, από τον οποίο προέρχονται οι Λεοντίδες, έχει αντίθετη φορά από αυτήν της Γης. Ετσι τα συντρίμια του, τα οποία ακολουθούν την ίδια τροχιά με αυτήν του κομήτη, συγκρούονται με τη Γη μετωπικά με ταχύτητα που φθάνει τα 70 km/s. Η ταχύτητα αυτή είναι διπλάσια από αυτήν των άλλων διαττόντων, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται μεγαλύτερη θερμοκρασία λόγω τριβής και να φωτοβολούν πιο έντονα.

Οι τυπικοί κόκκοι της σκόνης έχουν διάμετρο λίγα δέκατα του χιλιοστού και ζυγίζουν λιγώτερο από 10^-4 γραμμάρια. Όταν όμως τέτοιος κόκκος κτυπήσει ένα δορυφόρο, όλος το μετέωρο συνήθως εξατμίζεται αφήνοντας μια λεπτή σχισμή στον δορυφόρο. Ηλεκτρονια και ιόντα σε αυτό το 'αέριο' μπορούν να ηλεκτρίσουν ευαίσθητα ηλεκτρονικά στοιχεία του δορυφόρου, δημιουργώντας προβλήματα στο software και λάθη στις διαδικασίες ελέγχου. Μέχρι στιγμής μόνο ένας δορυφόρος έχει καταστραφεί από βροχή διαττόντων, το 1993.  Για αυτόν το λόγο πολλοί δορυφόροι τίθενται προσωρινά, για προληπτικούς λόγους, εκτός λειτουργίας κατά τη διάρκεια που προβλέπεται το μέγιστο της δραστηριότητας της βροχής των μετεώρων.

Το 1999 οι αστρονόμοι κατάλαβαν ότι τα συντρίμμια που αφήνει κάθε κομήτης όταν περνάει κοντά από τον Ηλιο δεν ακολουθούν ακριβώς την ίδια τροχιά. Το αποτέλεσμα είναι ότι έχουν δημιουργηθεί πολλοί στενοί διάδρομο» υλικών και ο αριθμός των διαττόντων αστέρων αυξάνεται, δημιουργώντας το φαινόμενο της βροχής των διαττόντων όταν η Γη περνάει μέσα από έναν από αυτούς.

Το 2002, οι ειδικοί προβλέπουν εντυπωσιακή βροχή διαττόντων, η οποία αυτή τη φορά θα είναι ορατή και από την Ελλάδα. Δυστυχώς όμως, την κρίσιμη ημέρα θα έχουμε πανσέληνο, γεγονός που αναμένεται να περιορίσει κάπως το φαινόμενο.