Σούπερνόβα έτοιμη να εκραγεί κοντά στη Γη

Από σελίδα NewScientist, 23 Μαίου 2002

Ένας σπουδαστής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ σκόνταψε από το τρομακτικό θέαμα ενός αστεριού που είναι στην γαλαξιακή μας γειτονιά, και που βρίσκεται στο χείλος της έκρηξης προς ένα σουπερνόβα. Είναι τόσο κοντά που εάν επρόκειτο να ανατιναχτεί προτού απομακρυνθεί από μας, θα μπορούσε να εξαφανίσει τη ζωή πάνω στη Γη.

Τα περισσότερα σουπερνόβα εμφανίζονται όταν τελειώνουν τα καύσιμα στα αστέρια  που είναι πολύ μεγαλύτερα από τον ήλιο μας και τότε καταρρέουν κάτω από το βάρος τους. Καθώς όλα τα άτομα στα αστέρια συμπιέζονται υπερβολικά, αυτά ακολούθως αναπηδούν προς τα έξω, εκτοξεύοντας τεράστιες ποσότητες ύλης και ενέργειας γύρω από το αστέρι, με μια ταχύτητα δεκάδων χιλιομέτρων ανά δευτερόλεπτο. Συγχρόνως έχει μια εκθαμβωτική και επικίνδυνη εμφάνιση που διαρκεί αρκετές εβδομάδες. Μερικούς αιώνες μετά την έκρηξη η μάζα που εκτοξεύτηκε παρατηρείται σαν ένα σφαιρικό κέλυφος που διαστέλλεται με ταχύτητα 3.000 km/sec.

Αλλά αυτό εδώ είναι διαφορετικό. Ονομάζεται HR 8210, είναι ένας ταπεινός λευκός νάνος, ένα αστέρι που έχει ξεμείνει από πυρηνικά καύσιμα και πρέπει να είναι πάρα πολύ μικρό για να σχηματίσει ένα σουπερνόβα. Αλλά αυτό μπορεί να μην μείνει εκεί. Κατ' αρχάς, δεν είναι μόνο του, αλλά ένα άλλο αστέρι βρίσκεται σε τροχιά μαζί του σε ένα χαρακτηριστικό δίδυμο σύστημα. Και είναι 1.15 φορές τη μάζα του ήλιού μας, που για έναν λευκό νάνο είναι ένας γίγαντας.

Το σύστημα καταγράφηκε αρχικά το 1993 αλλά τότε δόθηκε λίγη προσοχή σε αυτό. Τότε όταν ο σπουδαστής του Χάρβαρντ Karin Sandstrom ερεύνησε το HR 8210 για ένα paper του Κολλεγίου του αυτή τη χρονιά, ανακάλυψε ότι είναι ακριβώς στο όριο Chandrasekar - η μάζα στην οποία θα ήταν αρκετά μεγάλο για να γίνει σουπερνόβα. Αυτό τον κάνει τον καλύτερο και τον πιό στενό υποψήφιο για σούπερνοβα, που έχει ανακαλυφθεί μέχρι τώρα.

Η κρίσιμη στιγμή θα έρθει όταν αρχίσει ο σύντροφος του HR 8210 να καίει τα τελευταία του καύσιμα. Καθώς το αστέρι-σύντροφος διαστέλλεται για να σχηματίσει ένα ερυθρό γίγαντα, τα εξωτερικά στρώματά του θα πέσουν πάνω στο HR 8210, ωθώντας τον πάνω από το όριο Chandrasekar. "Η αρχική ιδέα μας ήταν ότι αυτό μπορεί να συμβεί πολύ σύντομα," λέει ο επόπτης του  Sandstrom, Dave Latham.

Πολύ κοντά για άνεση

Αλλά μην πανικοβάλεστε ακόμα. "Πολύ σύντομα" θα μπορούσε να σημαίνει εκατοντάδες εκατομμυρίων ετών στο μέλλον. Και αυτό είναι λίγο καλό, επειδή είμαστε μόνο 150 έτη φωτός μακρυά από τον HR 8210 αυτή τη στιγμή. Η ελάχιστη ασφαλής απόσταση από ένα σουπερνόβα θα ήταν 160 έως 200 έτη φωτός. Εάν το σούπερνοβα αφήσει να φύγει, η υψηλής ενέργειας ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και οι κοσμικές ακτίνες που ελευθερώνει, θα κατέστρεφαν το στρώμα του γήινου όζοντος εντός μερικών λεπτών, το οποίο δίνει λίγη πιθανότητα επιβίωσης στη ζωή.

Αυτή βέβαια δεν θα ήταν την πρώτη φορά που ένα σουπερνόβα έχει αλλάξει την πορεία της ζωής πάνω στη Γη. Το 2001, ο Jesus Maiz-Apellaniz και οι συνάδελφοι του από το Ίυμα Επιστήμης Διαστημικών Τηλεσκοπίων στη Βαλτιμόρη, του Μέρυλαντ, βρήκε ένα υπόλοιπο σουπερνοβών, στην ομάδα των αστεριών γνωστή ως ένωση Σκορπιού-Κενταύρου.

Η εποχή του σούπερνόβα αντιστοιχεί σε μια αλλοιώτικη μυστήρια κατάθεση των βαρέων ισοτόπων βαθιά κάτω στη Γη και σε μια μαζική θαλάσσια εξάλειψη (εξαφάνιση ειδών) δύο εκατομμύρια έτη πριν. Συγχρόνως, ο Σκορπιός-Κένταυρος ήταν τότε περίπου δύο φορές μακριά από τη Γη, από όσο βρίσκεται τώρα ο HR 8210.

Ευτυχώς, θα πάρει χρόνο στο λευκό νάνο HR 8210 για να συσσωρεύσει τη μάζα που χρειάζεται. Οι προκαταρκτικοί υπολογισμοί από τον Rosanne Di Stefano στο Κέντρο Harvard-Smithsonian δείχνουν ότι αυτό μπορεί να πάρει εκατοντάδες εκατομμυρίων ετών. Έως τότε θα βρίσκεται πολύ πιό μακριά, λέει, αν και πρέπει ακόμα να επιβεβαιώσει ακριβώς πόσο μακριά είναι. "Θέλω να είμαι βέβαιος ότι είμαι σωστός."

Αλλά παρόμοια αστέρια θα μας απειλήσουν νωρίτερα; "Το γεγονός ότι υπάρχει ένα τέτοιο σύστημα τόσο κοντά σε μας δείχνει ότι αυτά τα αντικείμενα ίσως δεν είναι τόσο σπάνιο," λέει ο Latham.