Τρεις αστροφυσικοί μοιράζονται το βραβείο Νόμπελ 2002 για τις κοσμικές αναζητήσεις τους

Από σελίδα των Guardian, 8 Οκτωβρίου 2002

Σύμφωνα με τη Σουηδική Ακαδημία Επιστημών οι νικητές για το βραβείο Νόμπελ Φυσικής του 2002, είναι αφ' ενός οι Raymond Νταίηβις Junior του τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας και Masatoshi Koshiba, του Διεθνούς Κέντρου για τη στοιχειώδη σωματιδιακή φυσική στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, για τις συνεισφορές τους στην αστροφυσική και ειδικότερα στην ανίχνευση νετρίνων στην κοσμική ακτινοβολία και αφ' ετέρου στον Riccardo Giacconi, Πρόεδρο των Associated Universities Inc στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ Ουάσιγκτον, για τις πρωτοποριακές συμβολές του στην αστροφυσική, οι οποίες έχουν οδηγήσει στην ανακάλυψη των κοσμικών πηγών των ακτίνων-X.

Οι δύο πρώτοι αστροφυσικοί, που μοιράστηκαν το μισό βραβείο Νόμπελ (500.000 €), πραγματοποίησαν, κατά τα τελευταία έτη, πειράματα σε γιγαντιαίες δεξαμενές που βρίσκονταν σε μεγάλο βάθος, για να ανιχνεύσουν τη διέλευση αυτών των σωματιδίων, τα οποία περνούν μέσω του νερού των δεξαμενών, συνεχώς και κατά χιλιάδες δισεκατομμυρίων.

Το άλλο μισό (500.000 €) του βραβείου έλαβε ο τρίτος αστροφυσικός Riccardo Giacconi, 71 ετών, που ήταν ο πρώτος που κατασκεύασε τα όργανα που στάλθηκαν στο διάστημα για να ανιχνεύσουν τις ακτίνες-X από έξω από το ηλιακό μας σύστημα και για να ανιχνεύσουν επίσης πηγές της ακτινοβολίας, που οι αστρονόμοι θεωρούν τώρα ότι είναι μαύρες οπές.

Η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών είπε ότι οι επιστήμονες έχουν ανοίξει δύο νέα παράθυρα στον κόσμο. "Η Γη βρίσκεται στο μονοπάτι μιας συνεχούς ροής των κοσμικών σωματιδίων και άλλων τύπων ακτινοβολίας. Οι φετινοί βραβευμένοι με το Νόμπελ στη Φυσική έχουν χρησιμοποιήσει αυτά τα πολύ μικρότερα συστατικά του Σύμπαντος για να αυξήσουν την κατανόησή μας κατά πολύ περισσότερο του ήλιου, των αστέρων, των γαλαξιών και των σουπερνοβών. Η νέα γνώση έχει αλλάξει τον τρόπο που κοιτάζουμε πάνω στον κόσμο", ανακοίνωσε η επιτροπή βράβευσης.

Και πρόσθεσε: "Το μυστήριο σωματίδιο που ονομάζεται νετρίνο προβλέφθηκε από το 1930 από τον Βολφγκαγκ Pauli (βραβείο Νόμπελ το 1945), αλλά θα πέρναγαν άλλα 25 έτη για να αποδειχθεί η ύπαρξή του (από τον Frederick Reines, Νόμπελ Φυσικής 1995). Κι αυτό γιατί τα ηλιακά νετρίνα, που σχηματίζονται τις διαδικασίες σύντηξης στο εσωτερικό του ήλιου αλλά και σε άλλα αστέρια, όταν μετατρέπεται το υδρογόνο σε ήλιο, αλληλεπιδρά μετά βίας με την ύλη και είναι, επομένως, πολύ δύσκολο να ανιχνευθεί. Παραδείγματος χάριν, χιλιάδες δισεκατομμυρίων νετρίνων περνούν μέσα από το σώμα μας κάθε δευτερόλεπτο χωρίς να μπορούμε να τα παρατηρήσουμε.

Ο Raymond Davis Junior, 87 ετών σήμερα, κατασκεύασε έναν εντελώς νέο ανιχνευτή, μια γιγαντιαία δεξαμενή που την γέμισαν με 600 τόνους ρευστού, το οποίο τοποθετήθηκε σε ένα ορυχείο. Για μία περίοδο 30 ετών πέτυχε να συλλάβει συνολικά μόνο 2.000 νετρίνα από τον ήλιο και ήταν έτσι ικανός να αποδείξει ότι η σύντηξη του υδρογόνου σε ήλιο, παράσχει την ενέργεια από τον ήλιο. Με έναν άλλο γιγαντιαίο ανιχνευτή, που αποκαλείται Kamiokande, μια ομάδα ερευνητών που καθοδηγήθηκαν από τον Masatoshi Koshiba, 76 ετών, ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα του Νταίηβις. Ήταν επίσης ικανοί, στις 23 Φεβρουαρίου 1987, να ανιχνεύσουν τα νετρίνα από μια απόμακρη έκρηξη σουπερνοβών. Συνέλαβαν 12 από το σύνολο των 10.000.000.000.000.000 νετρίνων (10¹⁶) , που πέρασαν μέσω του ανιχνευτή. Η εργασία του Νταίηβις και Koshiba έχει οδηγήσει σε απροσδόκητες ανακαλύψεις και ένα νέο, εντατικό πεδίο της έρευνας, την αστρονομία των νετρίνων.

Ο ήλιος και όλα τα άλλα αστέρια εκπέμπουν την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε διαφορετικά μήκη κύματος, και σε ορατή και αόρατη ακτινοβολία, π.χ. σε ακτίνες X. Προκειμένου να ερευνηθεί η κοσμική ακτινοβολία των ακτίνων X, που απορροφάται από τη γήινη ατμόσφαιρα, είναι απαραίτητο να τοποθετηθούν τα όργανα στο διάστημα.

Ο Riccardo Giacconi έχει κατασκευάσει τέτοια όργανα. Ανίχνευσε για πρώτη φορά μια πηγή ακτίνων X έξω από το ηλιακό μας σύστημα  και ήταν ο πρώτος που απέδειξε ότι υπάρχει κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου ακτίνων X. Ανίχνευσε επίσης τις πηγές ακτίνων X, που οι περισσότεροι αστρονόμοι θεωρούν τώρα ότι βρίσκονται κοντά στις μαύρες οπές. Ο Giacconi κατασκεύασε πρώτος τα τηλεσκόπια των ακτίνων X, τα οποία μας έχουν παράσχει τις εντελώς νέες - και αιχμηρός - εικόνες του Σύμπαντος. Οι συμβολές του έβαλαν τα θεμέλια οικοδόμησης της αστρονομίας των ακτίνων X."

Ο Raymond Νταίηβις Jr γεννήθηκε το 1914 στην πρωτεύουσα Ουάσιγκτον και έχει κερδίσει ένα διδακτορικό PHD στη χημεία το 1942 από το πανεπιστήμιο Yale.

Ο Masatoshi Koshiba γεννήθηκε το 1926 στο Toyohashi, Aichi, Ιαπωνία. Κέρδισε ένα PHD το 1955 από το Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ στη Νέα Υόρκη.

Ο Riccardo Giacconi γεννήθηκε το 1931 στη Γένοβα,  της Ιταλίας (είναι όμως τώρα αμερικανός πολίτης). Κέρδισε ένα PHD το 1954 από το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου και διαδραμάτισε έναν βασικό ρόλο στο παρατηρητήριο Einstein στη δεκαετία του '70. Είναι διεθυντής του Επιστημονικού Διαστημικού Ιδρύματος Τηλεσκοπίων Hubble στις ΗΠΑ και Γενικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητήριου. Το 1999 διορίστηκε Πρόεδρος των Associated Universities Inc, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που λειτουργεί το Εθνικό Ραδιο- παρατηρητήριο Αστρονομίας στις ΗΠΑ.