Η NASA είναι έτοιμη να πετάξει το SIRTF, το τελευταίο μεγάλο παρατηρητήριο της

Από σελίδα του NewScientist, 21 Αυγούστου 2003

Από τη τροχιά του, το SIRTF θα συλλάβει την ακτινοβολία του υπέρυθρου φωτός, που εμποδίζεται να έρθει από το διάστημα λόγω της γήινης ατμόσφαιρας.

Η NASA είναι έτοιμη να πετάξει το τέταρτο και τελικό "Μεγάλο Παρατηρητήριο" της από το ακρωτήριο Canaveral τη Δευτέρα. Το τηλεσκόπιο, που είναι γνωστό ως SIRTF, συλλαμβάνει την υπέρυθρη ακτινοβολία, με σκοπό την αναζήτηση των νεογέννητων άστρων  στους γαλαξίες κοντά στην άκρη του ορατού κόσμου.

Με το SIRTF αναμένουμε μια τεράστια πρόοδο για την ιστορία του σχηματισμού των άστρων, λέει ο Michael Rowan-Robinson του Αυτοκρατορικού Κολεγίου στο Λονδίνο, ένας από τους αστρονόμους που θα αναλύσουν τις εικόνες.

Το SIRTF (Space Infrared Telescope Facility), έχει ένα κάτοπτρο 0.85 m και τρία επιστημονικά όργανα για την ερμηνεία των δεδομένων. Θα είναι το μεγαλύτερο υπέρυθρο τηλεσκόπιο που έχει προωθηθεί ποτέ στο διάστημα και θα ανιχνεύσει ακτινοβολία με μήκη κύματος μεταξύ 3 και 180 μm.

Το παρατηρητήριο των υπέρυθρων ακτίνων είναι αναγκαίο να βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη, επειδή το μεγαλύτερο ποσοστό από την υπέρυθρη ακτινοβολία εμποδίζεται να φτάσει σε μας εξ' αιτίας της γήινης ατμόσφαιρας και δεν μπορεί έτσι να παρατηρηθεί από το έδαφος. Εντούτοις η υπέρυθρη ακτινοβολία μπορεί να διαπεράσει τα απέραντα νέφη αερίου και σκόνης στο διάστημα. Αυτό θα επιτρέψει στους αστρονόμους να δουν τα αστέρια μέσα σε αυτά τα πυκνά νέφη, καθώς επίσης και τα πλανητικά συστήματα, που σχηματίζονται μέσα στους δίσκους της διαστρικής σκόνης.

Ένας από τους σκοπούς του SIRTF είναι να εξετάσει για γαλαξίες που βρίσκονται πάνω από 10 δισεκατομμύρια έτη μακριά μας, που δεν είναι δυνατό να παρατηρηθούν λόγω της σκόνης που τους κρύβει. Δηλαδή να κοιτάξει σε μια χρονική περίοδο που χαρακτηρίζεται από βίαια γεγονότα, όπως η γέννηση πολλών άστρων αλλά και βίαιες εκρήξεις τους.

Η υπέρυθρη ακτινοβολία δίνει επίσης πληροφορίες για τα πιο ψυχρά αντικείμενα στο διάστημα, όπως είναι οι καφέ νάνοι αστέρες. Ένας άλλος στόχος του SIRTF είναι να εξεταστούν οι εξωτερικοί πλανήτες, οι αστεροειδείς και οι κομήτες στο ηλιακό σύστημα μας.

Απόλυτο μηδέν

Για να μείνει ψυχρό, το τηλεσκόπιο θα έχει επίσης μια ασυνήθιστη τροχιά, δεν θα γυρίζει γύρω από τη Γη αλλά αντίθετα θα περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο σε μια ασφαλή απόσταση μακριά από τη γήινη ατμόσφαιρα. 

Με αυτό τον τρόπο θα προστατευτεί το τηλεσκόπιο από την υπέρυθρη ακτινοβολία της Γης. Το SIRTF επίσης φέρει μια ηλιακή ασπίδα για την προστασία του από την ηλιακή θερμότητα. 

Προβλέπεται τα όργανα του τηλεσκοπίου να μείνουν ψυχρά με τη βοήθεια του υγρού ηλίου, κοντά στο απόλυτο μηδέν -- 5 βαθμούς Kelvin ή -268 C -- ώστε να μην εκπέμπουν υπέρυθρη ακτινοβολία που θα μπέρδευαν τις μετρήσεις.

Το SIRTF προτάθηκε αρχικά το 1979 και είχε έναν αρχικό προϋπολογισμό 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αλλά τελικά κόστισε μόνο 450 εκατομμύρια δολάρια.

Το Chandra παρατηρεί αντικείμενα με θερμοκρασία εκατομμυρίων βαθμών, το Hubble σώματα χιλιάδων βαθμών και το SIRTF καταγράφει την ακτινοβολία σχηματισμών θερμοκρασίας μερικών εκατοντάδων βαθμών.

Αλλά εάν όλα πάνε καλά στο SIRTF, μετά από την αναχώρησή του τη Δευτέρα, η NASA θα έχει τέσσερα μεγάλα παρατηρητήριά στο διάστημα. Το πρώτο, το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, προωθήθηκε το 1990. Από τότε, μας έχει δώσει τις περισσότερες από τις καλύτερες οπτικές διαστημικές εικόνες που πήραμε ποτέ.

Στο κόσμο το Hubble έχει γίνει συνώνυμο της διαστημικής εξερεύνησης. Εντούτοις, ο Michael Rowan-Robinson λέει ότι οι επιστήμονες θα χρειαστεί να εργαστούν σκληρότερα για να δώσουν στο κοινό  ενδιαφέρουσες υπέρυθρες εικόνες του SIRTF.

Το δεύτερο μεγάλο παρατηρητήριο - το παρατηρητήριο ακτίνων γάμμα Compton, που προωθήθηκε το 1991 - βοήθησε τους επιστήμονες να καταλάβουν τις εκρήξεις των ακτίνων γάμμα, τις βιαιότερες εκρήξεις στον Κόσμο.

Το τρίτο διαστημικό τηλεσκόπιο στη σειρά  είναι - το παρατηρητήριο των ακτίνων X Chandra προωθήθηκε το 1999 - είναι επίσης μια επιτυχημένη αποστιλή. "Το Chandra, με τη φανταστική ευαισθησία του, έχει αλλάξει τη γνώμη μας για τα σμήνη των γαλαξιών και των κβάζαρ," λένε ο Rowan-Robinson.

Οι πρώτες εικόνες από το SIRTF πρέπει να είναι διαθέσιμες περίπου τέσσερις μήνες μετά από την αναχώρηση του.

Η NASA θα δώσει αργότερα ένα νέο όνομα για το τελευταίο μεγάλο παρατηρητήριό της, με το οποίο όπως και το Hubble, το Compton και το Chandra, θα τιμήσει έναν επιστήμονα που δεν ζει πλέον.

Η δική μας Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία ESA πρόκειται να πετάξει το δικό της διαστημικό παρατηρητήριο υπέρυθρων ακτίνων  - το Herschel - το 2007.