Αρχικά ψάχναμε για εξωηλιακούς πλανήτες, τώρα και για εξωηλιακά φεγγάρια

Από σελίδα της ESA, Οκτώβριος 2003

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος ESA σχεδιάζει τώρα μια αποστολή η οποία θα μπορεί να ανιχνεύσει φεγγάρια γύρω από πλανήτες έξω από το ηλιακό μας σύστημα, οι οποίοι με τη σειρά τους περιφέρονται γύρω από άλλα άστρα! 

Ο καθένας γνωρίζει το δικό μας φεγγάρι. Πρόσφατα η ESA έστειλε τον SMART-1 για να το μελετήσει. Υπάρχουν όμως πάνω από 100 άλλα φεγγάρια στο ηλιακό μας σύστημα, που το καθένα τους αποτελεί ένα ξεχωριστό κόσμο. 
Ένα φεγγάρι είναι ένα φυσικό σώμα που περιφέρεται γύρω από ένα πλανήτη. Τα φεγγάρια είναι παραπροϊόντα κατά τον σχηματισμό των πλανητών και ποικίλλουν σε μέγεθος από το μέγεθος ενός μικρού αστεροειδούς διαμέτρου μερικών χιλιομέτρων, μέχρι διαμέτρους αρκετών χιλιάδων χιλιομέτρων, μεγαλύτερα ακόμη και από τους πλανήτες Ερμή και Πλούτωνα. 

Προσγειώσεις σε άλλο φεγγάρι

Ένα τέτοιο μεγάλο φεγγάρι είναι ο Τιτάνας, ο στόχος της αποστολής Huygens της ESA για το 2005. Πρόκειται για το πρώτο διαστημόπλοιο που θα προσγειωθεί στο δορυφόρο ενός άλλου πλανήτη. Ο Τιτάνας είναι ελαφρά μεγαλύτερος από τον πλανήτη Ερμή, και αποκαλείται δορυφόρος γιατί περιφέρεται γύρω από τον γιγάντιο πλανήτη Κρόνο και όχι γύρω από τον Ήλιο. 

Ακόμη 4 άλλα μεγάλα φεγγάρια βρίσκονται γύρω από τον Δία. Αυτά είναι η Ιώ, η Ευρώπη, ο Γανυμήδης, και η Καλλιστώ. Η Ευρώπη έχει τραβήξει την προσοχή γιατί κάτω από την παγωμένη επιφάνειά της οι επιστήμονες πιστεύουν ότι υπάρχει ένας ωκεανός που καλύπτει όλη την επιφάνεια του φεγγαριού. Μερικοί επιστήμονες εικάζουν ότι μπορεί να βρεθεί μικροσκοπική ζωή σ' αυτόν τον ωκεανό.  

Κατοικήσιμα φεγγάρια;

Το 2008, η ESA σχεδιάζει να θέσει σε τροχιά τη συσκευή  Eddington που θα αναζητήσει βραχώδεις πλανήτες. Ανιχνεύοντας τη διαφορά στο φως που παρατηρείται όταν ένας πλανήτης περάσει μπροστά από το άστρο του, η συσκευή Eddington θα μπορέσει ν' ανακαλύψει πλανήτες στο μέγεθος του Δία αλλά και μικρότερους ακόμα και από τον Ερμή. 

Αυτό σημαίνει, ότι αν συναντούσαμε ένα πλανητικό σύστημα με μέγεθος σαν το δικό μας, θα μπορούσαμε με τη μέθοδο αυτή ν' ανιχνεύσουμε φεγγάρια όμοια σε μέγεθος με τον Τιτάνα και τα 4 μεγάλα φεγγάρια του Δία.  

Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον αν βρίσκονταν τέτοιοι συνδυασμοί πλανητών και φεγγαριών να περιφέρονται γύρω από ένα άστρο σε αποστάσεις παρεμφερείς με αυτές της Γης από τον Ήλιο. Ίσως τότε οι επιφάνειες των φεγγαριών να θερμαίνονταν τόσο όσο χρειάζεται για να γίνουν κατοικήσιμες. 

Τροχιακοί χοροί

Τι θα μπορούσαμε να πούμε για φεγγάρια όμοια με το δικό μας; Ένα φεγγάρι σαν το δικό μας θα ήταν πολύ μικρό για να ανιχνευτεί από τον Eddington, αλλά ένα τέτοιο σώμα θα επηρέαζε τον τρόπο κίνησης του πλανήτη του και ο Eddington θα μπορούσε με τη σειρά του να ανιχνεύσει αυτή την κίνηση. 

Η Γη και το φεγγάρι περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σαν χορευτές σε αίθουσα χορού που περιφέρονται μαζί στο πάτωμα, ενώ συγχρόνως στριφογυρίζει ο ένας γύρω από τον άλλο. Αυτό σημαίνει ότι η Γη δεν ακολουθεί μια αυστηρά κυκλική τροχιά στο διάστημα, αλλά μερικές φορές προηγείται της Σελήνης και μερικές φορές την ακολουθεί. 

Αυτό προκαλεί μεταβολές μεγέθους μέχρι 5^' στη θέση που θα έπρεπε να βρίσκεται η Γη αν δεν είχε τη Σελήνη. Μετρώντας με ακρίβεια πότε ένας βραχώδης πλανήτης περνάει μπροστά από το άστρο του ο Eddington θα μπορέσει να ξεχωρίσει αν ένα φεγγάρι τραβάει τον πλανήτη αυτόν από την αυστηρά κυκλική τροχιά του γύρω από το άστρο. 

Έτσι λοιπόν, πόσα φεγγάρια μπορεί ν' ανακαλύψει ο Eddington γύρω από πλανήτες που περιφέρονται γύρω από άλλα άστρα; Αν κάνουμε μια εκτίμηση στηριγμένη στα δεδομένα του δικού μας πλανητικού συστήματος, αρκετές χιλιάδες θα μπορούσαν να βρεθούν. Κανείς όμως δεν ξέρει στα σίγουρα. Αυτό ακριβώς είναι που κάνει την ερώτηση τόσο ενδιαφέρουσα!