Ο πιο ενεργός ήλιος της χιλιετίας

Από σελίδα του NewScientist, 2 Νοεμβρίου 2003

Ο ήλιος είναι πιο ενεργός τώρα από ό,τι ήταν επί μια χιλιετία. Το γεγονός αυτό, που βρέθηκε όταν έγινε μια αναδημιουργία των ηλιακών κηλίδων για τα περασμένα 1150 χρόνια, έρχεται ακριβώς τώρα που ο ήλιος βρίσκεται σε ένα ξέσπασμα.

Κατά τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας, γιγαντιαίοι βρόχοι, που ονομάζονται προεξοχές και που συγκρατούν υλικό μέσα σε ισχυρά μαγνητικά πεδία, στέλνουν άφθονο υλικό έξω από την επιφάνεια του αστεριού μας και στο διάστημα. Έτσι προκαλούνται γεωμαγνητικές θύελλες στη Γη.

Από τις ηλιακές κηλίδες, που είναι σκουρόχρωμες περιοχές στην επιφάνεια του ήλιου,  συχνά πηγάζουν ηλιακές εκλάμψεις. Αυτές είναι ένα σύμπτωμα της τρομακτικής μαγνητικής δραστηριότητας στο εσωτερικό τους.

Η αυξημένη ηλιακή δραστηριότητα των τελευταίων δέκα ημερών ήταν μη αναμενόμενη, καθώς έχουν περάσει σχεδόν τέσσερα χρόνια από το λεγόμενο ηλιακό μέγιστο, την κορύφωση των ηλιακών κηλίδων με περίοδο 11 ετών. Το φαινόμενο παραμένει ανεξήγητο.

Ο Ilya Usoskin, ένας γεωφυσικός που συνεργάστηκε με τους συναδέλφους του από το Πανεπιστήμιο Oulu στη Φινλανδία και το Ινστιτούτο Max Planck στην πόλη Katlenburg-Lindau της Γερμανίας, έχει υπολογίσει ότι οι ηλιακές κηλίδες που εμφανίστηκαν από το 1940 και μετά είναι περισσότερες από ό,τι τα τελευταία 1.150.

Οι παρατηρήσεις των ηλιακών κηλίδων ξεκινούν από τις αρχές του 17ου αιώνα, όταν εφευρέθηκε το τηλεσκόπιο. Για να βρουν όμως τι συνέβαινε κατά το παρελθόν, η ομάδα του Usoskin χρησιμοποίησε ένα φυσικό μοντέλο για να υπολογίσει τον αριθμό των ηλιακών κηλίδων του παρελθόντος. Κι αυτό έγινε με τη βοήθεια δειγμάτων ενός ραδιενεργού ισοτόπου, που συντηρήθηκαν βαθιά μέσα στον πάγο, από τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική.

Ταξινομήθηκε σαν X28

Όπως αναγγέλθηκε αργότερα, η μεγαλύτερη έκλαμψη του ήλιου, στις ακτίνες Χ, τα τελευταία χρόνια  ταξινομήθηκε στις 7 Νοεμβρίου του 2003 σαν X28. Οι ηλιακές εκλάμψεις ταξινομούνται ανάλογα με τη φωτεινότητά τους στις ακτίνες-Χ. Έτσι οι μικρές καταιγίδες ταξινομούνται σαν S, οι μεσαίες σαν M και οι μεγάλες σαν X. Οι μεγάλες εκλάμψεις μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στις επικοινωνίες, δίκτυα ηλεκτρισμού, δορυφόρους κλπ.

Η έκρηξη στον ήλιο στις 4 Νοεμβρίου είναι από τις πιο ισχυρές που έχουν συμβεί ποτέ.

Η συσχετιζόμενη εκτίναξη στεμματικού υλικού (CME) βγήκε από την επιφάνεια του ήλιου με ταχύτητα περίπου 2300 km/sec. Μόνο ένα μέρος της κατευθύνθηκε προς τη Γη, έτσι όπως είδαμε είχε μικρή επίπτωση στα συστήματα της Γης.

Παγκόσμια θέρμανση λόγω της δραστηριότητας του ήλιου

Υπάρχουν τον τελευταίο καιρό στοιχεία για μια σύνδεση της δράσης των ηλιακών κηλίδων και του καιρού. Επιστήμονες ερεύνησαν αυτή την υπόθεση εξετάζοντας τα επίπεδα του ραδιενεργού βηρυλλίου-10 μέσα στους πάγους.

Μέσα στην καρδιά του πάγου λοιπόν υπάρχουν στοιχεία για τους πυρήνες του ραδιενεργού ισοτόπου βηρυλλίου-10 που βρίσκεται στην ατμόσφαιρα.

Αυτό το ισότοπο παράγεται όταν σωματίδια υψηλής ενέργειας από το διάστημα βομβαρδίζουν την ατμόσφαιρα, αλλά όταν ο ήλιος είναι ενεργός το μαγνητικό πεδίο του προστατεύει τη Γη από αυτά τα σωματίδια και τα επίπεδα του βηρυλλίου-10 είναι χαμηλότερα.

Με πολύ δύσκολες μετρήσεις βρέθηκε ότι το βηρύλλιο-10 είναι σήμερα πιο σπάνιο απ' ό,τι ήταν στο μακρινό παρελθόν, λέει ο Mike Lockwood, από το εργαστήριο Rutherford Appleton κοντά στην Οξφόρδη. Έτσι συμπεραίνεται ότι σήμερα η δράση των κηλίδων του ήλιου είναι πιο έντονη από ό,τι πριν 1000 χρόνια.

Αλλά, όπως είπε ο Mike Lockwood, όταν είδε τα στοιχεία να μετατρέπονται σε αριθμούς ηλιακών κηλίδων,  σκέφτηκε ότι ζούμε με έναν πολύ ασυνήθιστο ήλιο σήμερα.

Τα συμπεράσματα μπορούν να ανατροφοδοτήσουν τη διαμάχη πάνω στη συμβολή του ήλιου στη παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας. Ο Usoskin και η ομάδα του είναι απρόθυμοι όμως να μπουν στη διαμάχη αυτή, αλλά η εργασία τους θα χρησιμοποιηθεί πιθανώς από εκείνους που θεωρούν ότι η άνοδος της θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα είναι το αποτέλεσμα των αλλαγών στις κηλίδες του ήλιου.

Η σύνδεση μεταξύ της μαγνητικής δραστηριότητας του ήλιου και του γήινου κλίματος δεν είναι, εντούτοις, σαφής.