Ματαιώθηκε η αποστολή Eddington της ESA που θα έψαχνε για εξωηλιακούς πλανήτες

Από την ιστοσελίδα του BBC, 10 Νοεμβρίου 2003

Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) για πρώτη φορά στην ιστορία της ακύρωσε μια σχεδιασμένη διαστημική αποστολή, την Eddington, που θα αναζητούσε εξωηλιακούς πλανήτες γύρω από άλλα άστρα.

Τον τελευταίο καιρό πάνω από 400 αστρονόμοι είχαν γράψει στην Esa ζητώντας της να διατηρηθεί η αποστολή του 2008.

Αλλά, προβλήματα στον προϋπολογισμό της ESA, λόγω της καθυστέρησης του πυραύλου Ariane 5, έχουν σταματήσει το πρότζεκτ , όπως επίσης και να ακυρώσει το τμήμα προσεδάφισης της αποστολής BepiColombo στον Ερμή.

Ο David Southwood της ESA είπε ότι η ακύρωση μιας τέτοιας αποστολής θα βλάψει πραγματικά.

Η αποστολή Eddington

Η αποστολή Eddington ήταν μια αποστολή που σχεδιάστηκε για να παρατηρήσει τα κοντινά αστέρια και να ψάξει για πλανήτες που περιστρέφονται γύρω τους.

Το 2008, η διαστημοσυσκευή  Eddington θα αναζητούσε βραχώδεις πλανήτες. Ανιχνεύοντας τη διαφορά στο φως που παρατηρείται όταν ένας πλανήτης περάσει μπροστά από το άστρο του, η συσκευή Eddington θα μπορούσε ν' ανακαλύψει πλανήτες στο μέγεθος του Δία αλλά και μικρότερους ακόμα και από τον Ερμή. 

Ένα φεγγάρι σαν το δικό μας θα ήταν πολύ μικρό για να ανιχνευτεί από τον Eddington, αλλά ένα τέτοιο σώμα θα επηρέαζε τον τρόπο κίνησης του πλανήτη του και ο Eddington θα μπορούσε με τη σειρά του να ανιχνεύσει αυτή την κίνηση. 

Η Γη βέβαια δεν ακολουθεί μια αυστηρά κυκλική τροχιά στο διάστημα, αλλά μερικές φορές προηγείται της Σελήνης και μερικές φορές την ακολουθεί. 

Αυτό προκαλεί μεταβολές μεγέθους μέχρι 5^' στη θέση που θα έπρεπε να βρίσκεται η Γη αν δεν είχε τη Σελήνη. Μετρώντας με ακρίβεια πότε ένας βραχώδης πλανήτης περνάει μπροστά από το άστρο του ο Eddington θα μπορούσε να ξεχωρίσει αν ένα φεγγάρι τραβάει τον πλανήτη αυτόν από την αυστηρά κυκλική τροχιά του γύρω από το άστρο. 

Απώλεια αλλά και συνέχεια

Η προέλευση των ελλειμμάτων οφείλεται στις καθυστερήσεις ενός χρόνου στην έναρξη των επιχειρήσεων με τον νέο ευρωπαϊκό πυραυλοφορέα Ariane 5. Έτσι καθυστέρησε, για ένα χρόνο, η έναρξη της δαπανηρής αποστολής Rosetta σε κομήτες.

Ένα δάνειο 100 εκατομμυρίων ευρώ χορηγήθηκε προσωρινά, τα οποία πρέπει να αποπληρωθούν μέχρι το τέλος του 2006.

Η περικοπή του προγράμματος BepiColombo, που αφορά την προσεδάφιση ενός ρομποτικού οχήματος στον Ερμή, είναι επίσης επιστημονικά δύσκολο να παρθεί. Η ESA, από κοινού με την Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία, JAXA, θα βάλει ακόμα δύο διαστημικά οχήματα σε τροχιά γύρω από τον Ερμή, αλλά αν δεν προσεδαφιστεί κανένα όχημα φαίνεται ότι είναι μια μεγάλη απώλεια στην αποστολή.

Αποφασίστηκε ότι να προσεδαφιστεί ένα όχημα σε έναν πλανήτη τόσο κοντά στον ήλιο, ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση στις σημερινές περιστάσεις.

Μετά από μια μακριά και επίπονη συζήτηση η ESA αποφάσισε ότι μόνο μια νέα αποστολή μπορεί να ξεκινήσει αυτή τη στιγμή, δηλαδή ο Ανιχνευτής με Διαστημική Κεραία Συμβολομέτρου Λέιζερ (Lisa).

Η αποστολή θα είναι το πρώτο παγκόσμιο αστρονομικό παρατηρητήριο κυμάτων βαρύτητας. Η ίδια η αποστολή Lisa (θα γίνει σε συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες) σχεδιάζεται να ξεκινήσει το 2012.

Αυτό που θα μάθουν, θα ρίξει νέο φως σε μια παλιά ιδέα, πως οι συγκρούσεις μεταξύ γαλαξιών και αστέρων δημιουργούν κύματα βαρύτητας όπως ακριβώς οι εκρήξεις υπερκαινοφανών παράγουν εκλάμψεις φωτός.

Η ιδέα των βαρυτικών κυμάτων χρονολογείται από το 1916 όταν ο Albert Einstein ανακάλυψε στα πλαίσια της   θεωρίας της γενικής σχετικότητας, τις δυνάμεις στο σύμπαν, αλλά μονάχα τώρα ο άνθρωπος έχει την τεχνολογία που θα του επιτρέψει την ανίχνευσή τους.Οι επιστήμονες τώρα ελπίζουν να δοκιμάσουν  την ιδέα του στέλνοντας ένα σύνολο τριών διαστημικών οχημάτων για να καταγράψουν τη πρώτη απόδειξη των βαρυτικών κυμάτων.

Ο καθηγητής David Southwood, επικεφαλής του επιστημονικού προγράμματος της ESA, συμπάσχει όπως λέει για τις ανησυχίες των επιστημόνων του Eddington, αλλά λέει ότι υπήρξαν προβλήματα προϋπολογισμού.

Αλλά, συνεχίζει, η απώλεια αυτή της αποστολής δεν θα σταματήσει την ESA από τις μεγάλες αναζητήσεις της.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τα διαστημικά της προγράμματα με περίπου 400 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Η ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) έχει προϋπολογισμό σχεδόν τριών δισεκατομμυρίων ευρώ, τον οποίο καλύπτουν η Νορβηγία και οι χώρες-μέλη της ΕΕ, με εξαίρεση το Λουξεμβούργο και την Ελλάδα.

Συγκριτικά, ο προϋπολογισμός της NASA υπερβαίνει τα 15 δισ. δολάρια.

Οι μελλοντικές αποστολές της ESA

1. Bepi Colombo: Ένα διαστημόπλοιο, που θα κατασκευαστεί με την συνεργασία με την JAXA της Ιαπωνίας και θα εκτοξευτεί το 2009. Πρόκειται για τη σημαντικότερη αποστολή της ESA, υψηλών προδιαγραφών και επιστημονικής σπουδαιότητας. Η αποστολή πήρε το όνομά της από τον περίφημο Ιταλό πρωτοπόρο του Διαστήματος που πέθανε το 1984.

2. Gaia: Έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει το 2009 και αποτελεί τον απόγονο της διαστημοσυσκευής Hipparcos. Ο σκοπός της Gaia είναι η συλλογή λεπτομερέστατων πληροφοριών για τα λαμπρότερα αντικείμενα του ουρανού, που φτάνουν σε αριθμό το ένα δισεκατομμύριο, όποια και να είναι αυτά.

3. LISA (Laser Interferometer Space Antenna): Η αποστολή της Διαστημικής Κεραίας Συμβολομέτρου Λέιζερ είναι μια συνεργασία μεταξύ της ESA και της NASA και θα εκτοξευθεί το 2012. Πρόκειται στην πραγματικότητα για τρία ξεχωριστά διαστημόπλοια που θα τεθούν σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο σχηματίζοντας ένα γιγάντιο ισόπλευρο τρίγωνο με πλευρές πέντε εκατομμυρίων χιλιομέτρων η καθεμία. Ο βασικός στόχος της αποστολής είναι η ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων.

4. Solar Orbiter: Ο συνεχιστής της επιτυχημένης αποστολής Solar and Heliospheric Orbiter (SOHO) που θα μελετήσει τη φωτόσφαιρα και το μαγνητικό πεδίο του Ηλίου καθώς και την εκροή του πλάσματος από αυτόν (ιονισμένα αέρια που οφείλονται στην ανάμειξη ηλεκτρονίων και ατομικών πυρήνων) από απόσταση 30 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.

5. NGST (Next Generation Space Telescope): Το διαστημικό τηλεσκόπιο νέας γενιάς δεν πρόκειται να εκτοξευθεί πριν από το 2010, διότι δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί τα τελικά του σχέδια. Θα κατασκευαστεί από τη NASA και θα λειτουργεί με τη συνεργασία της ESA.