Νεκρό το πρωτόκολλο του Κιότο;

Από το δίκτυο, 7 Δεκεμβρίου 2003 

Μετά τις ΗΠΑ και η Ρωσία φαίνεται ότι δεν θα υπογράψει το πρωτόκολλο του Κιότο και έτσι είναι έτοιμη να απορρίψει τις διεθνείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση της αλλαγής του παγκόσμιου κλίματος, λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Δεκαπέντε χρόνια μετά τη διάσκεψη κορυφής του Κιότο στην Ιαπωνία, το πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση των κλιματολογικών αλλαγών φαίνεται να πνέει τα λοίσθια. Η άρνηση της Ρωσίας να επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο - μετά τα ήξεις αφήξεις της Ρωσίας- σκιάζει τη διάσκεψη του ΟΗΕ για τις κλιματολογικές αλλαγές και εγείρει εμπόδια δυσυπέρβλητα στην προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας για μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας, η συμφωνία του Κιότο ίσως παραμείνει για πάντα ανενεργή.

Προκειμένου να τεθεί σε ισχύ το Πρωτόκολλο του Κιότο απαιτείται η επικύρωσή του από χώρες που αναλογούν στο 55% τουλάχιστον των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Και στα οποία πρέπει να αναλογεί τουλάχιστον το 55% της παγκόσμιας εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου.

Μέχρι στιγμής το ποσοστό των συμμετεχόντων ανέρχεται στο 44,2% και με την «έξοδο» των ΗΠΑ (που κατέχουν το 25% των συνολικών εκπομπών αερίων) η Ρωσία (με το 17% των εκπομπών) αναδεικνύεται στην κινητήρια δύναμη του Πρωτοκόλλου.

Χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας αυτή η προϋπόθεση αυτή δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθεί. Οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος παραγωγός αερίων του θερμοκηπίου, αρνήθηκαν να υιοθετήσουν το πρωτόκολλο, επίσης λόγω του κόστους.

Το Πρωτόκολλο του Κιότο

Το Πρωτόκολλο του Κιότο αποσκοπεί στη μείωση της εκπομπής των έξι αερίων του θερμοκηπίου κατά 5,2%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, έως το 2012, για την αποτροπή των κλιματικών αλλαγών. Αυτή τη στιγμή είναι το μόνο διεθνές νομικό εργαλείο που κινείται στη σωστή κατεύθυνση.

Κι' αυτό γιατί όπως προειδοποιούν ειδικοί του ΟΗΕ, κατά 6 βαθμούς Κελσίου θα αυξηθούν οι θερμοκρασίες έως τα τέλη του αιώνα.

Τον Δεκέμβριο του 1997, τουλάχιστον 180 χώρες υπέγραψαν τη συνθήκη που προβλέπει τη μείωση των εκπομπών αερίων κατά 5,2% από τα επίπεδα του 1990 έως το 2012. Η ΕΕ δεσμεύτηκε να μειώσει τις εκπομπές αερίων κατά 8%, οι ΗΠΑ κατά 7% και η Ιαπωνία κατά 6%.

Δεκαπέντε χρόνια μετά, ουδείς ανταποκρίθηκε στις υποχρεώσεις του (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων) και η εικόνα που παρουσιάζει ο πλανήτης είναι χειρότερη από ποτέ.

Επιστήμονες του ΟΗΕ προβλέπουν ότι οι θερμοκρασίες θα αυξηθούν κατά μέσο όρο 6 βαθμούς Κελσίου έως τα τέλη του αιώνα, ενώ η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών προειδοποιεί ότι σε πολλές χώρες θα έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα, εκτός από το λιώσιμο των πάγων.

Τον Μάρτιο του 2001, ο George Bush αποσύρει τις ΗΠΑ από το Πρωτόκολλο, που είχε υπογράψει ο Clinton. Είναι η χώρα που αποτελεί τον μεγαλύτερο παράγοντα μόλυνσης στον κόσμο, εκπέμποντας το 1/4 του παγκόσμιου διοξειδίου του άνθρακα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμη κι αν εφαρμοστεί το Πρωτόκολλο του Κιότο στη σημερινή του μορφή, θα περιορίσει την αναμενόμενη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 0,06οC ως το 2050, όταν στο ίδιο διάστημα η αναμενόμενη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας θα είναι 1οC με 2οC.

Ενδεικτική είναι η προειδοποίηση των Ηνωμένων Εθνών σύμφωνα με την οποία για να εξαλειφθεί η απειλή των κλιματικών αλλαγών απαιτείται μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 50-70% περίπου μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Είναι σαφές λοιπόν ότι το Πρωτόκολλο αυτό δεν είναι παρά ένα πρώτο αναγκαίο βήμα προς την εξεύρεση μιας λύσης. Ο δρόμος όμως είναι ακόμη μακρύς.

Καθοριστικής λοιπόν σημασίας για το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι η στάση που τελικά θα κρατήσει η Ρωσία.

Η Ρωσία

Δύο χρόνια μετά η Ρωσία αρνείται να επικυρώσει το πρωτόκολλο, το οποίο θεωρείται, περίπου, κλινικά νεκρό.

Προς το παρόν ωστόσο, πέπλο μυστηρίου καλύπτει τη στάση που θα τηρήσει εν τέλει η Μόσχα. "Δεν θα επικυρώσουμε το πρωτόκολλο υπό την παρούσα του μορφή, καθώς κάτι τέτοιο θα θέσει εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας", τονίζει ο ανώτερος σύμβουλος του Ρώσου προέδρου, Αντρέι Ιλαριόνοφ.

Και από την άλλη ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Μοχάμεντ Τσικάνοφ, δηλώνει ότι "Η ρωσική κυβέρνηση κινείται προς την επικύρωση του πρωτοκόλλου".

Ίσως η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Δηλαδή, ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θα λάβει καμία απόφαση που μπορεί να δυσαρεστήσει τους Ρώσους ψηφοφόρους πριν τις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου.

Ρώσοι αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι η Μόσχα στοχεύει στην εξασφάλιση διαβεβαιώσεων, ότι οι ξένοι επενδυτές στη Ρωσία θα στηρίξουν προγράμματα «καθαρής» τεχνολογίας, προκειμένου να επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οικολογικές οργανώσεις των Ηνωμένων Εθνών αναμένεται να εντείνουν τις πιέσεις προς τον πρόεδρο της Ρωσίας να αποδεχθεί τη συμφωνία ώστε, μετά έξη χρόνια από την σύναψή της να γίνει δυνατή η εφαρμογή της.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πιθανότατα θα αποτύχει να υλοποιήσει τη δέσμευσή της για μείωση της εκπομπής των αέριων ρύπων του θερμοκηπίου, προειδοποιεί η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο της συνόδου του ΟΗΕ στο Μιλάνο για την κλιματική αλλαγή, η υπηρεσία αναμένεται να ανακοινώσει ότι οι χώρες-μέλη μάλλον δεν θα μπορέσουν να μειώσουν τις εκπομπές όσο απαιτεί το Πρωτόκολλο του Κιότο, κυρίως λόγω της αυξημένης ρύπανσης από τα αυτοκίνητα.

Όπως αναφέρεται, η EEA πρόκειται να δημοσιοποιήσει έκθεση με τίτλο Τάσεις και Προβολές των Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου στην Ευρώπη 2003, με τις εκτιμήσεις του φορέα για την μελλοντική παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα και πέντε ακόμα αερίων.

Ανάμεσα στο 1990 και το 2010 η ρύπανση λόγω των μεταφορών αναμένεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από το ένα τρίτο, χωρίς να υπολογίζονται οι εκπομπές από τις αερομεταφορές και τη ναυτιλία.

Το Πρωτόκολλο του Κιότο προβλέπει μείωση της εκπομπής των έξι αερίων κατά 8%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, έως το 2012. Όμως μέχρι το 2001, το τελευταίο έτος για το οποίο έχουν συγκεντρωθεί δεδομένα, η μεί8ωση εντός της ΕΕ περιοριζόταν στο 2,3%.

"Οι τελευταίες προβολές δείχνουν ότι τα μέτρα σε επίπεδο χωρών [...] θα μειώσουν τις ολικές εκπομπές της ΕΕ το 2010 μόλις κατά 0,5% κάτω από τα επίπεδα του 1990, δηλαδή 7,5% λιγότερο από τον στόχο του Κιότο", αναφέρει η έκθεση της υπηρεσίας.

"Οι τελευταίες προβολές είναι πολύ πιο απαισιόδοξες από ότι της περασμένης χρονιάς επειδή η Γερμανία -που παράγει περίπου το ένα τέταρτο της ολικής εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ- προβλέπει τώρα σημαντικά μικρότερη μείωση από ό,τι παλαιότερα", εξηγεί.

Μέχρι στιγμής μόνο η Βρετανία και η Σουηδία έχουν ανταποκριθεί στις επιταγές του πρωτοκόλλου, και μάλιστα τις έχουν υπερβεί.

Αν οι δύο αυτές χώρες έκαναν απλά το χρέος τους, η ολική μείωση στην ΕΕ θα περιοριζόταν στο 0,2%.

Οι υπόλοιπες 13 χώρες μέλη φαίνεται ότι δεν θα επιτύχουν το στόχο τους, ενώ η Δανία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Αυστρία και το Βέλγιο έχουν υπερβεί τις εκπομπές που τους αναλογούν κατά 20%.

Ακόμα και αν όλες οι χώρες-μέλη ανταποκρίνονταν στις επιταγές του Κιότο, η μείωση των εκπομπών θα ήταν κατά 0,8% μικρότερη από ό,τι απαιτεί η συμφωνία, εκτιμά η υπηρεσία.

Ο κύριος λόγος είναι η δραματική αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τις μεταφορές, κυρίως από τα αυξανόμενα αυτοκίνητα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα έχει επιτραπεί να αυξήσει τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 25% μέχρι το 2010 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Όμως, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μέχρι το 2000 οι εκπομπές της χώρας μας είχαν ήδη αυξηθεί κατά 23,4%, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις, η αύξηση των εκπομπών κατά το 2010 θα ανέρχεται στο +35,8%.

Η μη τήρηση των στόχων θα έχει οδυνηρές συνέπειες για τη χώρα μας, αφού σε μία τέτοια περίπτωση προβλέπονται αυστηρά πρόστιμα. Γι’ αυτό και είναι επιτακτική η ανάγκη να προωθηθούν μέτρα που θα συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, στην ταχεία ανάπτυξη των καθαρών πηγών ενέργειας και εν τέλει στη μείωση των επικίνδυνων αερίων που αποσταθεροποιούν την ατμόσφαιρα της Γης και πυροδοτούν τις κλιματικές αλλαγές.  

Ευέλικτοι μηχανισμοί του πρωτοκόλλου

Μία χώρα μπορεί να πετύχει τους στόχους που της ορίζει το Πρωτόκολλο είτε μειώνοντας τις εκπομπές της, είτε, εναλλακτικά, χρησιμοποιώντας παράλληλα και κάποιους από τους λεγόμενους “ευέλικτους μηχανισμούς” που διαθέτει το Πρωτόκολλο. Συνοπτικά, οι μηχανισμοί αυτοί είναι οι εξής τρεις:

	Διαπραγμάτευση δικαιωμάτων εκπομπών : Μία βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα που έχει μειώσει τις εκπομπές της πέραν των αρχικών στόχων που προβλέπει το Πρωτόκολλο, μπορεί να “πουλήσει” αυτή την επιπλέον μείωση σε άλλη χώρα που αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να πετύχει το στόχο της.
	Δημιουργία ενός “Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης” : Ο τελικός στόχος αυτού του μηχανισμού είναι οι αναπτυσσόμενες χώρες να αναπτύξουν καθαρές τεχνολογίες για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης παρέχει κίνητρα έτσι ώστε οι βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες να χρηματοδοτήσουν προγράμματα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στις αναπτυσσόμενες χώρες. Έτσι, μια βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα, αντί να μειώσει τις δικές της εκπομπές, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών σε κάποια φτωχότερη χώρα όπου η μείωση αυτή είναι ευκολότερη και φθηνότερη.
	Εφαρμογή προγραμμάτων από κοινού : Παρεμφερές εργαλείο με τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης. Σε αντίθεση όμως μ’ αυτόν αφορά όχι τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά μόνο εκείνες που έχουν δεσμευτεί σε μειώσεις μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο (όπως π.χ. οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης).

Αναφορά: BBC, in.gr, pathfinder, Greenpeace Ελλάδας, Ημερησία, Ναυτεμπορική.