17 Δεκεμβρίου του 1903 πέταξε το πρώτο αεροπλάνο
100 χρόνια πτήσεων

Από την ιστοσελίδα των New York Times, 12 Δεκεμβρίου 2003

Πριν από 100 χρόνια, στις 17 Δεκεμβρίου του 1903, δύο αδέλφια από το Οχάιο, οι Ράιτ (Wright), πέταξαν με ένα αεροπλάνο, που είχαν φτιάξει μόνοι τους, το Flyer. Ήταν άνθρωποι με απλές προτιμήσεις και τεράστια φιλοδοξία, ικανοί εκεί όπου χρειαζόταν και αποφασισμένοι. Το αεροσκάφος τους ήταν εύθραυστο και στοιχειώδους μηχανικής, μια ασήμαντη πεταλούδα σε σύγκριση με τους αετούς της τεχνολογίας που κατέλαβαν αργότερα τους αιθέρες.

Το πρωτότυπο Flyer δεν πέταξε ποτέ ξανά μετά τη μοναδική ημέρα θριάμβου του. Είχε επιτελέσει την αποστολή του

Οι ιστορικοί που μελετούν τους αδελφούς Wright μένουν συχνά κατάπληκτοι με ποιο τρόπο άτομα χωρίς σπουδές και ειδικότητες στις μηχανές πέτυχαν τον άθλο τους, που άλλαξε την ιδέα των ανθρώπων για τα ταξίδια στον αέρα.

Ωστόσο οι Wilbur και Orville Wright πέτυχαν εκεί όπου οι άλλοι είχαν αποτύχει. Τι ήταν αυτό που εκείνοι είδαν, ενώ άλλοι, διασημότεροι και περισσότερο καταρτισμένοι, είχαν παραλείψει; Αυτό είναι το ένα από τα πιο συναρπαστικά ερωτήματα γύρω από τους Ράιτ και την εφεύρεση του αεροπλάνου.

Οι ίδιοι οι αδελφοί, είτε από σεμνότητα είτε επειδή εκ φύσεως δεν τους απασχολούσαν τέτοια αιτήματα, δεν φάνηκαν ποτέ ικανοί να δώσουν κάποια απάντηση. Το βέβαιο είναι ότι έγραψαν Ιστορία κατασκευάζοντας όπως προσεκτικά το χαρακτηρίσουν οι ιστορικοί της αεροπλοΐας, το πρώτο βαρύτερο από τον αέρα μηχάνημα με κινητήρα με το οποίο άνθρωποι έκαναν ελεύθερη, ελεγχόμενη και διαρκή πτήση.

Η εποχή των πτήσεων απογειώθηκε μαζί τους. Ο κόσμος - σε πόλεμο και σε ειρήνη, σε δουλειά και σε διακοπές - δεν θα ήταν ποτέ πια ο ίδιος.

"Αν ψάχνεις για ασφάλεια, καλά θα κάνεις να κάτσεις σε έναν φράχτη και να παρατηρείς τα πουλιά. Αλλά αν επιθυμείς να μάθεις, πρέπει ανέβεις σε μια μηχανή και να εξοικειωθείς με τις ιδιορρυθμίες της", δήλωνε το 1901 ο Wilbur.

Στα ξερονήσια της Βόρειας Καρολίνας

Οι Ράιτ επέλεξαν νια τις δοκιμαστικές πτήσεις τους τα ξερονήσια της Βόρειας Καρολίνας κατασκηνώνοντας στους λόφους Kill Devil, κοντά στο ψαροχώρι Kitty Hawk.

Μια Πέμπτη πρωί, που ο άνεμος φυσούσε μανιασμένα, πρώτα ο Orville και μετά ο Wilbur, ύστερα ξανά ο Orville και μετά ξανά ο Wilbur, πραγματοποίησαν τέσσερίς πτήσείς. Το δίπτερο αεροσκάφος τους απογειώθηκε από μια ξύλινη ράγα 18 μέτρων, με άνεμο που ξεπερνούσε σε ταχύτητα τα 32 χιλιόμετρα την ώρα. Στην πρώτη δοκιμή ο Orville πέταξε σε απόσταση 36 μέτρων σε 12 δευτερόλεπτα. Η τελευταία και μακρύτερη πτήση από τον Wilbur κάλυψε 255,6 μέτρα σε 59 δευτερόλεπτα.

Το μεσημέρι εκείνης της ημέρας ένας από τους ελάχιστους μάρτυρες, ο νεαρός Johnny Moore, έτρεχε στην παραλία φωνάζοντας: "Το κατάφεραν, το κατάφεραν, μα τον Θεό πέταξαν!".

Ο Orville έδωσε μια πιο ψύχραιμη περιγραφή δύο εβδομάδες αργότερα σε μια γραπτή δήλωση του.

"Κάθε φορά το μηχάνημα ξεκινούσε από το επίπεδο του εδάφους μόνο με τη δική του κίνηση χωρίς βοήθεια από τη βαρύτητα ή κάποια άλλη πηγή" έγραψε.

"Ύστερα από μια διαδρομή περίπου 12 μέτρων σε μια μονοτρόχια ράγα ανυψώθηκε από τη ράγα και υπό τη διεύθυνση του χειριστή άρχισε να ανεβαίνει προ5 τα πάνω σε κεκλιμένη πορεία ώσπου έφθασε σε ύψος 2,5 ή 3 μέτρων από το έδαφος. Το ύψος που επελέγη δεν ήταν αρκετό για χειρισμούς σε έναν τόσο ισχυρό άνεμο και δεν υπήρχε προηγούμενη εξοικείωση με τη συμπεριφορά του μηχανήματος και τους μηχανισμούς ελέγχου του. Κατά συνέπεια η πρώτη πτήση ήταν μικρή".

Παρ' ότι μια ριπή ανέμου προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο σκάφος μετά την τελευταία πτήση, οι αδελφοί Ράιτ έκριναν το εγχείρημα ως "ικανοποιητική επιτυχία". Αυτό που επεδίωκαν ήταν να διαπιστώσουν ότι η μηχανή "διέθετε αρκετή ισχύ για να πετάξει, αρκετή δύναμη για να αντέξει τους κραδασμούς από τις προσγειώσει και αρκετή ικανότητα ελέγχου για να καταστήσει την πτήση ασφαλή σε θυελλώδες ανέμους αλλά και σε νηνεμία".

Όταν το σκάφος τους, το οποίο είχαν βαφτίσει απλώς 'Flyer', αντιμετώπισε επάξια όλες αυτές τις προκλήσεις, γράφει ο Orville, "μαζέψαμε τα πράγματα μας και γυρίσαμε στο σπίτι μας γνωρίζοντας ότι η εποχή της ιπτάμενης μηχανής είχε επιτέλους έλθει".

Η ζωή τους

Κανένας από τους δύο αδελφούς δεν τελείωσε το Γυμνάσιο, ήταν όμως και οι δύο πολυμαθέστατοι, με εμπιστοσύνη στην κρίση τους, με ανεξάρτητο και ανήσυχο πνεύμα. Ανακατεύτηκαν για λίγο με την τυπογραφία και τελικά άνοιξαν μια επιτυχημένη επιχείρηση ποδηλάτων. Οι αδελφοί, συνεσταλμένοι και ανύπαντροι (κάτι το οποίο παρέμειναν σε όλη τη ζωή τους), ζούσαν στο ίδιο σπίτι με τον χήρο πατέρα τους και τη νεαρή αδελφή τους όταν άρχισε η μανία τους με τις πτήσεις.

Το ενδιαφέρον τους για τα αεροπλάνα εκδηλώθηκε το 1878, όταν ο πατέρας τους τους χάρισε ένα ελικόπτερο, παιχνίδι. Ο Orville ήταν τότε οκτώ ετών και ο αδερφός του 12.

Στη δεκαετία του 1890 καταβρόχθιζαν κάθε είδηση που είχε σχέση με τα πειράματα της αεροπλοΐας. Ο θάνατος, σε δυστύχημα με ανεμόπτερο, του γερμανού μηχανικού Otto Lilienthal, του σημαντικότερου από τους πρωτοπόρους των πτήσεων, φαίνεται ότι αποτέλεσε κρίσιμη καμπή για τους δύο μηχανικούς ποδηλάτων.

Το 1893 τα δύο αδέλφια άνοιξαν μαγαζί με ποδήλατα στο Daton του Οχάιο, την πόλη όπου γεννήθηκαν. Η ενασχόλησή τους με τα δίτροχα οχήματα τους επέτρεψε να κατανοήσουν τη σημασία του βάρους του σκελετού και της κατανομής του βάρους για οποιοδήποτε κατασκευή σε ασταθή ισορροπία.

Ένα βράδυ του 1899 ο Wilbur έγραψε μια επιστολή προς το Ίδρυμα Σμιθσόνιαν, ζητώντας να του στείλουν όσες εργασίες υπήρχαν νια την πτήση και έναν κατάλογο με βιβλία που θα μπορούσε να διαβάσει γύρω από αυτό το θέμα. "Οι παρατηρήσεις μου", εξηγούσε, "με έχουν πείσει ακόμη περισσότερο ότι η ανθρώπινη πτήση είναι δυνατή και εφαρμόσιμη".

Ο Wilbur έλαβε μια κατατοπιστική απάντηση και σε λίγο οι αδελφοί άρχισαν να μαστορεύουν χαρταετούς και ανεμόπτερα στο πίσω μέρος του καταστήματός τους. Ωστόσο κανείς δεν άκουσε τίποτε για όσα έκαναν ως τη στιγμή που ήταν έτοιμοι για τις δοκιμές του Flyer στο στο ψαροχώρι Kitty Hawk.

Την ίδια χρονιά (1899) δοκιμάζουν έναν χαρταετό και δύο ανεμοπλάνα που έφεραν ελαστικά πτερύγια από μουσελίνα, με μπροστινά άκρα που ανασηκώνονταν ώστε να μπορούν να εκτελούν στροφές στο κατακόρυφο επίπεδο.

Οι πτέρυγες, ωστόσο, δεν προσέφεραν αρκετή άντωση. Έπειτα από δοκιμές 200 διαφορετικών φτερών, κατάφεραν να κατασκευάσουν το πρώτο ελεγχόμενο ανεμοπλάνο. Στην επιτυχία του συνέβαλε το πίσω κατακόρυφο πηδάλιο, για στροφές στο οριζόντιο επίπεδο.

Έναν χρόνο αργότερα, είχαν προσθέσει στην κατασκευή έναν ελικοφόρο κινητήρα δικής τους έμπνευσης.

Έπειτα από μια αποτυχημένη απόπειρα πτήσης στις 14 Δεκεμβρίου, με χειριστή τον Wilbur, ήρθε η σειρά του Orville να δοκιμάσει να απογειωθεί. Στις 17 του ίδιου μήνα κατάφερε να γίνει ο πρώτος πιλότος στην Ιστορία.

Τα ερωτήματα

Στο βιβλίο τους "The Wright Brothers and the Invention of the Aerial Age", που εκδόθηκε εφέτος από την Εθνική Γεωγραφική Εταιρεία των ΗΠΑ, δύο έφοροι του Σμιθσόνιαν, ο Tom Crouch and ο Peter Jakab, επιχειρούν έναν απολογισμό του επιτεύγματος των Ράιτ.

Θέτουν το ερώτημα ως εξής: πώς αυτοί οι δύο αδελφοί, προσωποποίηση του μέσου Αμερικανού, εργαζόμενοι ουσιαστικά μόνοι, έχοντας ελάχιστη τυπική, επιστημονική ή τεχνική μόρφωση, έλυσαν ένα σύνθετο και απαιτητικό πρόβλημα που είχε μείνει άλυτο από διασημότερους πειραματιστές επί αιώνες;

Οι αδελφοί ήταν χαρισματικοί και αφοσιωμένοι στο έργο τους, αυτό είναι αλήθεια, αλλά το ίδιο ήταν και άλλοι που είχαν προσπαθήσει και δεν τα είχαν καταφέρει. Ο αποφασιστικός παράγοντας για τους Ράιτ, καταλήγουν οι συγγραφείς, ήταν η συστηματική τους προσέγγιση στο πρόβλημα της πτήσης. Το κλειδί της επιτυχίας ήταν η εφευρετική μεθοδολογία τους.

Η καλύτερη απεικόνιση αυτής της μεθοδολογίας είναι το ίδιο το Flyer, το πρωτότυπο μηχάνημα του 1903. Το αεροπλάνο που αποτέλεσε την αρχή των πάντων βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Αέρος και Διαστήματος του Σμιθσόνιαν, ανάμεσα σε άλλα επιτεύγματα της αεροναυπηγικής - το Bell X-1  με το οποίο ο Chuck Yeager πέταξε πρώτος με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή του ήχου, τον θαλαμίσκο Friendship του John Glenn και το διαστημόπλοιο Απόλλων 11 που πήγε τον πρώτο άνθρωπο στη Σελήνη.

Για την ειδική έκθεση που διοργανώθηκε με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων το Flyer, το οποίο βρισκόταν ψηλά στην οροφή, έχει χαμηλώσει στο έδαφος νια να μπορούν να το παρατηρούν οι επισκέπτες.

Οι τεχνικές

Οι αδελφοί είχαν επικεντρωθεί σε τρία βασικά προβλήματα: την ανύψωση, τον έλεγχο και την προώθηση. Αρχικά ασχολήθηκαν με την ισορροπία, καθώς θεωρούσαν ότι είχε παραμεληθεί από τους προηγούμενους πειραματιστές.

Παρακολουθώντας μεγάλα πουλιά να πετούν ο Wilbur παρατήρησε ότι κρατούσαν την πλευρική ισορροπία με την κίνηση των φτερών στις άκρες από τις φτερούγες τους.

Ύστερα, καθώς έπαιζε αφηρημένα γυρίζοντας τις άκρες ενός χάρτινου κουτιού από τη μια και από την άλλη πλευρά, του ήρθε ξαφνικά η ιδέα να προσθέσει κινητά τμήματα στα φτερά του αεροσκάφους. Αυτή ήταν μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις που έκαναν οι Ράιτ.

Τραβώντας με σχοινιά τα κινητά τμήματα των φτερών ο πιλότος μπορούσε να διατηρεί την ισορροπία του αεροσκάφους όταν έστριβε αριστερά ή δεξιά. Οι αδελφοί ασχολήθηκαν κατά τον ίδιο τρόπο με τον έλεγχο της κίνησης στους δύο άλλους άξονες, τον κάθετο και τον διαμήκη.

Το 1901 πρόσθεσαν ένα οριζόντιο πηδάλιο στο μπροστινό μέρος για τον έλεγχο της πρόσθιας και της οπίσθιας ισορροπίας. Τον επόμενο χρόνο πρόσθεσαν ένα πηδάλιο στην ουρά για τη στροφή δεξιά και αριστερά.

Ύστερα από πολλή σκέψη και πειραματισμό, οι Ράιτ συνέλαβαν τον έλικα ως περιστρεφόμενο φτερό. Από το 1900 ως το 1902 έκαναν τρία ταξίδια στο Kitty Hawk για να δοκιμάσουν τις ιδέες τους με ανεμόπτερα.

Βέβαιοι ότι έλυσαν όλα τα προβλήματα του σχεδιασμού, κατασκεύασαν την άνοιξη του 1903 το σκάφος για την πρώτη τους πτήση με κινητήρα. Ήταν βέβαιοι για την επιτυχία τους.

Ο Orville έγραψε σε έναν φίλο του: "Δεν είναι εκπληκτικό ότι όλα αυτά τα μυστικά είχαν μείνει φυλαγμένα τόσο πολλά χρόνια για να τα ανακαλύψουμε εμείς;".

Οι ιστορικές πτήσεις

Στην πρώτη δοκιμή του σης 14 Δεκεμβρίου το Flyer ανέβηκε απότομα στην απογείωση, έχασε τη στήριξή του και έπεσε στο έδαφος. Οι τέσσερις σύντομες πτήσεις τέσσερις ημέρες αργότερα ανέβασαν τον Wilbur και τον Orville στο πάνθεον των εφευρετών, αλλά όχι αμέσως. Η είδηση του κατορθώματος τους διέρρευσε αποσπασματικά, αόριστα και πολλές φορές με παραπλανητικό τρόπο. Οι ίδιοι οι Ράιτ έδωσαν ελάχιστες πληροφορίες. Ακόμη και στη πόλη τους ένας δύσπιστος δημοσιογράφος αρνήθηκε να γράψει οτιδήποτε για τις πτήσεις τους.

Με τα χρόνια άρχισε να κυκλοφορεί μια αμφίβολης γνησιότητας αφήγηση του περιστατικού η οποία προκαλούσε τα γέλια. Λέγεται ότι ένας αρχισυντάκτης μιας εφημερίδας του Daton όταν άκουσε νια το επίτευγμα είχε απαντήσει: "Ο άνθρωπος δεν θα πετάξει ποτέ και, ακόμη και αν το κάνει, δεν θα είναι από το Daton".

0ι Ράιτ βρήκαν την αναγνώριση που τους άξιζε το 1908, με δημόσιες επιδείξεις που διοργανώθηκαν εκείνη τη χρονιά. Η δοκιμαστική πτήση του Wilbur στη Γαλλία κέρδισε τους δύσπιστους και αυτή του Orville στη Βιρτζίνια έφερε ένα συμβόλαιο με τον Στρατό.

Ο Wilbur Ράιτ πέθανε από τυφοειδή πυρετό στις 30 Μαΐου του 1912 σε ηλικία 45, ετών. Ο μικρότερος αδελφός του πέθανε στις 30 Ιανουαρίου του 1948, σε ηλικία 76 ετών.

Και οι δύο μένουν όμως ζωντανοί από το επίτευγμα τους, που ξεπερνά κατά πολύ το σκάφος που εκτίθεται στο μουσείο. Είχαν θέσει τους κανόνες για τη μεθοδολογία της σύγχρονης αεροπλοΐας.

Η φωτογραφία προέρχεται από τα ΝΕΑ