Το λαμπρό άστρο Achernar ή Άλφα του Ηριδανού είναι το πιο επίπεδο άστρο που ανακαλύφθηκε ποτέ

Από σελίδα του Astronomy.com, 16 Ιουνίου 2003

Τα τμήματα του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) μπορούν να εργάζονται συγχρόνως σαν συμβολόμετρο.

Ακριβώς όπως τους πλανήτες, τα φεγγάρια, τους αστεροειδείς, και τους γαλαξίες, τα άστρα περιστρέφονται. Και ακριβώς όπως και άλλα αστρονομικά αντικείμενα, μερικά αστέρια περιστρέφονται γρηγορότερα από κάποια άλλα. Οι αστρικές περιστροφές αναγκάζουν αυτές τις τεράστιες αερώδεις σφαίρες να διογκώνονται στο μέσον τους, και όσο πιο γρηγορότερα περιστρέφονται, τόσο πιο πεπλατυσμένα είναι. Ο ήλιος, παραδείγματος χάριν, είναι 42 χιλιόμετρα μεγαλύτερος κατά μήκος του ισημερινού του από ότι είναι στους πόλους του.

Εντούτοις, πολλά αστέρια περιστρέφονται πολύ γρηγορότερα από τον ήλιο μας και είναι πεπλατυσμένος στους πόλους. Οι αστρονόμοι που χρησιμοποιούν το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο Συμβολομέτρου (VLTI) στη Χιλή έχουν τώρα προσδιορίσει το πιο επίπεδο, πεπλατυσμένο, άστρο που έχουμε δει ποτέ: Το άστρο Achernar στο Νότιο Αστερισμό Ηριδανός. Η ισημερινή ακτίνα του είναι περισσότερο από 50% μεγαλύτερη από την πολική ακτίνα του.

Το Achernar είναι το φωτεινότερο αστέρι στον αστερισμό του Ηριδανού και είναι το ένατο -φωτεινότερο αστέρι στον ουρανό

Το άστρο, που είναι επίσης γνωστό ως Άλφα του Ηριδανού, λάμπει με μέγεθος 0,5 και είναι το ένατο πιο φωτεινό αστέρι στον ουρανό (μπροστά από το Betelgeuse στον αστερισμό του Ωρίωνα και πίσω από από το άστρο Προκύων στο Canis Minor). Βρίσκεται 145 έτη φωτός μακριά μας, είναι ένα θερμό άστρο του τύπου b, έξι φορές μεγαλύτερο από τον ήλιο μας και η θερμοκρασία στην επιφάνεια του 20.000 βαθμοί.

Το άστρο Achernar ήταν ο στόχος όταν συνδυάστηκαν για πρώτη φορά δύο από τα τέσσερα τηλεσκόπια των 8.2 μέτρων του VLTI τον Οκτώβριο του 2001. Αλλά από τις 11 Σεπτεμβρίου έως τις 12 Νοεμβρίου του 2002, οι αστρονόμοι εστίασαν στο αστέρι για να κάνουν επιστημονικές μετρήσεις.

Η ομάδα των αστρονόμων, που διευθυνόταν από το Γάλλο αστρονόμο Armando Domiciano de Souza, χρησιμοποίησε δύο από τα τηλεσκόπια των 40 cm του VLTI για να πάρει περιοδικές μετρήσεις της γωνιακής διαμέτρου του Achernar. Καθώς η ίδια Γη γύριζε, οι αστρονόμοι ήταν σε θέση να μετρήσουν το γωνιακό μέγεθος του αστεριού σε διαφορετικές κατευθύνσεις.

Αυτό το σχεδιάγραμμα παρουσιάζει την υπολογισμένη μορφή του Achernar.

Οι μετρήσεις αποκάλυψαν ότι η μέγιστη διάμετρος του Achernar είναι περίπου 0.00253 δευτερόλεπτα του τόξου και ότι η πιο μικρή διάμετρός του είναι λιγότερο από 0.00162 δεύτερα του τόξου σε μήκος. Στην απόσταση που βρίσκεται το άστρο Achernar, αυτές οι γωνιακές διάμετροι αντιστοιχούν σε ακτίνες περίπου 8,4 εκατομμυρίων χιλιομέτρων για τον κύριο άξονά του και 5,4 εκατομμύρια χιλιόμετρα για το δευτερεύοντα άξονά του, ή περίπου 12 και 7,7 ηλιακές ακτίνες, αντίστοιχα.

Αυτό σημαίνει ότι το άστρο Achernar είναι τουλάχιστον 56% μεγαλύτερος στον ισημερινό του απ' ό,τι κατά μήκος των πόλων του. Επειδή δεν ξέρουμε ακριβώς ποια είναι η κατεύθυνση του περιστροφικού άξονα του αστεριού, η εκτίμηση του πολικού άξονα του Achernar είναι ένα ανώτερο όριο. Ο αληθινός πολικός άξονας μπορεί να είναι ακόμα μικρότερος.

Η απίστευτη πεπλάτυνση του Achernar παρουσιάζεται σαν ένα αίνιγμα για τους αστροφυσικούς. Είναι πιο επίπεδο από ότι προβλέπουν τα τρέχοντα μοντέλα. Οι επιστήμονες θα πρέπει να προσαρμόσουν τα μοντέλα τους για να εξηγήσουν τις νέες παρατηρήσεις.

Αν όμως το Achernar περιστρέφεται πιο γρήγορα από ότι λένε οι μετρήσεις, πλησιάζοντας τα 300 km/sec,  τότε δεν χρειάζεται να προσαρμόσουν οι αστροφυσικοί τα μοντέλα τους. 

Ο μόνος άλλος τρόπος εξήγησης είναι να βελτιώσουν ή να διορθώσουν οι αστροφυσικοί τα μοντέλα τους για το εσωτερικό των άστρων, έτσι ώστε να συμπεριλάβουν φαινόμενα όπως η μεσημβρινή κυκλοφορία (ρεύματα υλικού με κατεύθυνση από τον έναν πόλο στον άλλον) και η μεταβολή της ταχύτητας περιστροφής στα διάφορα στρώματα του άστρου.