Απειλούνται με εξαφάνιση εκατομμύρια είδη λόγω της κλιματικής αλλαγής

Από την ιστοσελίδα του BBC, 7 Ιανουαρίου 2004

Μέχρι το 2050 εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος, λόγω της παγκόσμιας θέρμανσης, θα μπορούσε να εξαφανιστεί μέχρι και το ένα τέταρτο των χερσαίων ζώων και φυτών, δηλαδή 1.000.000 είδη, προειδοποιεί μια διεθνής ερευνητική ομάδα από 8 χώρες, σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature.

Έτσι θεωρούν ότι οι περικοπές των αερίων του θερμοκηπίου και η αποθήκευση του του διοξειδίου του άνθρακα, του σπουδαιότερου από τα αέρια, θα μπορούσε να σώσει μερικά από την εξαφάνιση.

Ο Δράκων του Δάσους: ένα ερπετό που ζει στην Αυστραλία αναμένεται να χαθεί.

Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε η σημαντικότερη σχετική μελέτη που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα και η οποία δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Nature. Αφορά δε 1.103 είδη φυτών, θηλαστικών, πουλιών, ερπετών, βατράχων, πεταλούδων και άλλων εντόμων που ζουν σε έξι περιοχές - Ευρώπη, Νότια Αφρική, Αυστραλία, Βραζιλία, Μεξικό και Κόστα Ρίκα.

Όμως, οι επιστήμονες διευκρινίζουν ότι τα μοντέλα στους υπολογιστές που χρησιμοποίησαν στην μελέτη δεν είναι απόλυτα ακριβή.

Η απειλή για τα χερσαία είδη από την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι πολύ μεγαλύτερη απ' όσο είχαμε ως τώρα συνειδητοποιήσει, υπογραμμίζουν οι επιστήμονες. Είναι η πρώτη φορά που διατυπώνεται μια τόσο κατηγορηματική εκτίμηση και τα συμπεράσματα της μελέτης αυτής θα σοκάρουν ακόμη και τους ειδικούς  εκείνους του περιβάλλοντος, που είναι συνηθισμένοι στα σενάρια καταστροφής.

Αναφέρουν, όμως, ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα για να περιορίσει τις εκπομπές των αέριων ρύπων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

"Ήδη βλέπουμε βιολογικές κοινότητες να αντιδρούν ταχύτατα στην αύξηση της θερμοκρασίας", αναφέρει ο Chris Thomas του Πανεπιστημίου του Leeds στη Βρετανία, κύριος ερευνητής της ομάδας.

Και συνέχισε πως η οικολογική καταστροφή μπορεί να αποφευχθεί μόνον αν υιοθετηθούν άμεσα οι λεγόμενες πράσινες τεχνολογίες και γίνουν ενέργειες για να εξαλειφθεί το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.

"Η μελέτη αυτή θα αιφνιδιάσει πολύ κόσμο", δήλωσε.

"Εδώ και μερικά χρόνια, επιστήμονες λένε πως η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνιση μερικών ειδών, αλλά μέχρι τώρα δεν υπήρχε αριθμητική ανάλυση για τις διαστάσεις που είναι πιθανό να πάρει. Δεν είχαμε ιδέα αν θα οδηγούσε στην εξάλειψη λίγων ειδών ή ενός πραγματικά σημαντικού αριθμού. Η μελέτη αυτή δείχνει το δεύτερο και η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική".

Οι επιστήμονες υπολόγισαν την επίδραση της ανόδου της θερμοκρασίας σε καθένα από τα είδη αυτά χρησιμοποιώντας τα τρία μελλοντικά σενάρια που προτείνει η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η οποία υπολόγισε την ελάχιστη, τη μέση και τη μέγιστη αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας από 0,5 ώς 3 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2050.

Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν υπολογιστικά μοντέλα για να προβλέψουν τις μετακινήσεις 1.103 ζωικών και φυτικών ειδών σε πέντε περιοχές -Μεξικό, Αυστραλία, Βραζιλία, Νότιος Αφρική και Ευρώπη.

Τα μοντέλα έδειξαν ότι, ανάλογα με την αύξηση της θερμοκρασίας, το 15 έως 37 τοις εκατό των ειδών που εξετάστηκαν θα έχουν εξαφανιστεί ή θα οδεύουν προς εξαφάνιση έως το 2050. Το μέσο από τα τρία σενάρια θα οδηγούσε σε εξάλειψη το ένα τέταρτο των ειδών.

Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα ωθήσει τα περισσότερα είδη προς τους πόλους ή ψηλότερα στα βουνά, αλλά για πολλά αυτό θα είναι αδύνατο. Και οι περιοχές που θα έχουν στη διάθεσή τους εκείνα που θα μπορέσουν να μετακινηθούν πιθανόν να είναι τόσο περιορισμένες ώστε να καταστεί αδύνατη η συντήρηση του πληθυσμού τους.

Στη Γη εκτιμάται ότι υπάρχουν 14 εκατομμύρια είδη ζώων και φυτών. Η Κόκκινη Λίστα της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας του Περιβάλλοντος (IUCN) περιλαμβάνει φέτος περίπου 12.000 ζώα και φυτά που βρίσκονται σε κίνδυνο.

Ο Λι Χάνα, υφηγητής στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Βιοποικιλότητας της Ουάσιγκτον, δήλωσε ότι ο συνδυασμός της απώλειας φυσικών οικοσυστημάτων και της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα σημάνει ότι δεν θα υπάρχουν ασφαλή καταφύγια ακόμη και για μερικά από τα περισσότερο προστατευόμενα είδη.

"Αυτή η μελέτη καθιστά σαφές ότι η κλιματική αλλαγή είναι η πιο σημαντική νέα απειλή που μπορεί να επιφέρει εξαφανίσεις ειδών αυτό τον αιώνα, συνέχισε ο ίδιος.

"Ο συνδυασμός της απώλειας οικοσυστημάτων, που ήδη αναγνωρίζεται ως η μεγαλύτερη μεμονωμένη απειλή για τα είδη, και η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να καταστρέψουν την ικανότητα των ειδών να μετακινούνται και να επιβιώνουν".

Απειλούνται άμεσα

	1. Από τα πλέον 400 είδη πεταλούδας της Αυστραλίας, από τα οποία σχεδόν 200 ζουν μόνο στην ήπειρο αυτή, μόνο τρία είναι πιθανό να επιβιώσουν στα σημερινά οικοσυστήματα. Περισσότερα από τα μισά πιθανόν να εξαφανιστούν.
	2. Η μοναδική σαβάνα Σεράδο της Βραζιλίας αντιμετωπίζει την καταστροφή, καθώς κινδυνεύει με εξαφάνιση το 45% των ενδημικών φυτών της -περίπου 2.000 είδη.
	3. Στην Ευρώπη, η μελέτη προβλέπει πως θα εξαφανιστεί το 25% των πτηνών αν ισχύσει το σενάριο της IPCC με τη μέγιστη θερμοκρασία.
	4. Στην έρημο Τσιουάουα του Μεξικού, η καταστροφή θα είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη επειδή τα απειλούμενα είδη θα πρέπει να ταξιδέψουν μεγάλες αποστάσεις για να φτάσουν σε ψυχρότερα κλίματα.
	5. Στην περιοχή του Ακρωτηρίου της Νότιας Αφρικής, οι επιστήμονες προβλέπουν ότι θα εξαφανιστεί το 30 ώς 40% των Proteaceae, μιας οικογένειας ανθοφόρων φυτών που περιλαμβάνει το εθνικό άνθος της Νότιας Αφρικής, τη βασιλική protea.
	6. Ένα Βραζιλιάνικο δέντρο η Virola sebifera.
	7. Ένα πουλί που ζει μόνο στη Σκωτία,

Οι μεγάλες εξαφανίσεις των ειδών

Η πρώτη μεγάλη εξαφάνιση σημειώθηκε πριν από περίπου 440 εκατομμύρια χρόνια, στο τέλος της Ορδοβίσιας περιόδου, εξαιτίας της μεγάλης πτώσης της θερμοκρασίας και της μείωσης της στάθμης της θάλασσας.

Η δεύτερη εξαφάνιση συνέβη στη διάρκεια της Δεβόνειας, πριν από 390 εκατομμύρια χρόνια και αποδίδεται και αυτή στην πτώση της θερμοκρασίας.

Το τρίτο κύμα εξαφάνισης έγινε στη διάρκεια της Πέρμιας περιόδου, όπου εξαφανίστηκε περίπου το 95% των θαλάσσιων οργανισμών και το 70% των χερσαίων. Κατά πάσα πιθανότητα, στην περίπτωση αυτή, ο αφανισμός συντελέστηκε εξαιτίας της ανακατασκευής του φλοιού της Γης που οδήγησε στην αλλαγή του κλίματος και τον σχηματισμό της υπερηπείρου Παγγαίας.

Το τέταρτο κύμα αφανισμού καταγράφηκε στη διάρκεια του Τριαδικού, δηλαδή πριν από 220 εκατομμύρια χρόνια.

Το πέμπτο και πιο γνωστό λόγω της εξαφάνισης των δεινοσαύρων παρατηρήθηκε πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Πολλοί ειδικοί αποδέχονται ως αιτία για την πρόκληση της πέμπτης κατά σειρά καταστροφής την πρόσκρουση στον πλανήτη μας ενός αστεροειδούς. Από εκείνη την καταστροφή επιβίωσε περίπου το 12% των ειδών.

Αλλά οι ειδικοί είδαν ότι ύστερα από τα πέντε κύματα μαζικού αφανισμού που σημειώθηκαν, η βιοποικιλότητα μπόρεσε να ανακάμψει έστω και αρκετά εκατομμύρια χρόνια αργότερα επειδή υπήρχαν οι μηχανισμοί αποκατάστασης του περιβάλλοντος.

Τώρα οι επιστήμονες αναμένουν το έκτο κύμα εξαφάνισης και οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες. Οι αιτίες όμως για το νέο κύμα εξαφάνισης θα είναι διαφορετικές. Ο έκτος μαζικός αφανισμός θα προκληθεί - σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις - εξαιτίας της καταστροφής των φυτών και των οικοτόπων των ζώων από την ανθρωπογενή δραστηριότητα.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι κατά μέσον όρο την ημέρα εξαφανίζονται 40 είδη χλωρίδας και πανίδας σε όλη τη Γη. Αν αυτό συνεχιστεί τότε θα χρειαστούν περίπου 16.000 χρόνια - διάστημα παρά πολύ μικρό στο πλαίσιο του γεωλογικού χρόνου - για να εξαφανιστεί το 96% των ειδών που υπάρχουν σήμερα.

Ενδεικτικό είναι ότι ο χρόνος παραμονής στη Γη των θηλαστικών και των πουλιών που παρατηρούμε σήμερα έχει μειωθεί στα 10.000 χρόνια, ενώ πολύ παλαιότερα ο αριθμός αυτός ήταν από 100 έως 1.000 φορές μεγαλύτερος. Εφόσον η ανθρωπογενής δραστηριότητα συνεχίσει την καταστροφική της επέκταση στο περιβάλλον, τότε ο χρόνος εμφάνισης στη Γη των διάφορων ειδών θηλαστικών και πτηνών δεν θα υπερβαίνει τα 400 χρόνια.

Τα μέχρι τώρα ταξινομημένα έμβιων οργανισμών στη Γη φτάνουν τα 2 εκατομμύρια είδη. Ο αριθμός τους φυσικά είναι πολύ μεγαλύτερος και ανάλογα με διάφορες εκτιμήσεις ποικίλλει από 5 έως και 100 εκατομμύρια είδη. Υπολογίζεται ότι το 90% έως και το 99% των ειδών που υπήρχαν στη Γη από την εποχή της δημιουργίας της μέχρι σήμερα έχουν εξαφανιστεί. Το ποσοστό αυτό φαίνεται να ισοδυναμεί με περίπου 5 δισεκατομμύρια είδη. Ο αποδεκατισμός των ειδών εξαιτίας του ανθρώπου καλπάζει τα τελευταία χρόνια και το μέλλον φαντάζει δυσοίωνο αν αναλογιστούμε ότι ο ανθρώπινος πληθυσμός αυξάνεται κάθε χρόνο με τον ρυθμό των 100 εκατομμυρίων γεννήσεων.

Αντίστοιχες εκτιμήσεις δεν έχουν γίνει για τους πληθυσμούς των ασπόνδυλων οργανισμών αλλά οι ειδικοί συμφωνούν πως δεν θα μείνουν ανεπηρέαστα από την υποβάθμιση των βιοτόπων τους και τις μεγάλης εμβέλειας κλιματικές αλλαγές.

Αναφορά: Νέα και BBC