Μια Σουηδική μελέτη συνδέει τα κινητά με την καταστροφή του εγκεφάλου στους αρουραίους

Από την ιστοσελίδα του Popular Science, Ιανουάριος 2004

Η ασφάλεια των κινητών τηλεφώνων πάλι στο προσκήνιο. Αυτή τη φορά όμως η επιστημονική κοινότητα δίνει μεγάλη προσοχή στα πειράματα.

Το περασμένο καλοκαίρι ο νευροχειρουργός Leif Salford και οι συνάδελφοι στο πανεπιστήμιο του Lund στη Σουηδία δημοσίευσαν στοιχεία που εμφανίζουν για πρώτη φορά μια σαφή σύνδεση μεταξύ της μικροκυματικής ακτινοβολίας, που εκπέμφθηκε από τα κινητά τηλέφωνα τύπου GSM (που έχουμε στην Ελλάδα αλλά είναι και ο πιο συνηθισμένος τύπος σε παγκόσμιο επίπεδο) και της βλάβης στον εγκέφαλο στους αρουραίους.

Εάν επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα του Salford από μελέτες που γίνονται τώρα σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης και μίας που γίνεται από την Αμερικανική Αεροπορία, τα στοιχεία θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις για 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους που χρησιμοποιούν το κινητό τους συνέχεια. 

Ο δε Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διεξάγει μια πολυετή επιδημιολογική έρευνα για τη διαπίστωση της σύνδεσης των κινητών με τον καρκίνο του εγκεφάλου και του τραχήλου.

Η φανερή ζημιά

Οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Lund της Σουηδίας, λένε ότι αυτές οι εικόνες του εγκεφάλου του αρουραίου, εμφανίζουν για πρώτη φορά αποδείξεις για τη ζημιά του εγκεφάλου από την ακτινοβολία ενός κινητού.

Στην πάνω εικόνα εμφανίζεται ο υγιής εγκέφαλος.

Η κάτω, όμως, εικόνα δείχνει τον εγκέφαλο που είχε εκτεθεί σε μια δίωρη έκθεση σε ακτινοβολία ενός κινητού, σε διάφορες  εντάσεις. Σε αυτήν φαίνεται μια σημαντική διάρρηξη των αιμοφόρων αγγείων και εκτεταμένες περιοχές σημαντικής ζημιάς στους νευρώνες. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερη ήταν η έκθεση στην ακτινοβολία, τόσο μεγαλύτερη και η ζημιά.

Τα συμπεράσματα αυτά έχουν προκαλέσει νέα τροπή στις μακροχρόνιες συζητήσεις μεταξύ των επιστημόνων και των κατασκευαστών των κινητών, πάνω  στην ασφάλεια των κινητών.

Αντικρουόμενες μελέτες

Πολλές από τις εκατοντάδες μελέτες που έγιναν την προηγούμενη δεκαετία προτείνουν ότι η χρήση των κινητών μπορεί να προκαλέσει δυσμενή αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων πονοκέφαλων και απώλειας της μνήμης.

Άλλες μελέτες, εντούτοις, δεν έχουν εμφανίσει κανένα τέτοιο αποτέλεσμα, και δεν υπάρχει καμία επιστημονική συναίνεση για την μακροπρόθεσμη επίδραση της ακτινοβολίας χαμηλού επιπέδου στον εγκέφαλο και άλλων οργάνων.

Αυτήν την περίοδο είναι εν εξελίξει μια Αμερικανική Ομοσπονδιακή έρευνα για την ασφάλεια των κινητών, που θα κοστίσει 12 εκατομμύρια δολάρια, αλλά θα διαρκέσει τουλάχιστον πέντε χρόνια, προτού ολοκληρωθεί.

Εν τω μεταξύ, ο ερευνητικός κόσμος κάνει αγώνα για να επαναλάβει τα εκπληκτικά αποτελέσματα του Salford.

Η έρευνα του Salford

Η ομάδα του Salford είχε εκθέσει 32 αρουραίους για 2 ώρες ακτινοβολία μικροκυμάτων κινητών GSM. Οι ερευνητές συνέδεσαν τηλέφωνα στις πλευρές των μικρών κλουβιών, που βρίσκονταν οι αρουραίοι,  χρησιμοποιώντας ομοαξονικά καλώδια -- για μια διακοπτόμενη άμεση έκθεση -- και μετέβαλαν την ένταση της ακτινοβολίας σε κάθε πειραματική ομάδα αρουραίων έτσι ώστε να μιμηθούν το εύρος της έκθεσης στην ακτινοβολία, που έχει ένας άνθρωπος σαν χρήστης κινητού κατά τη διάρκεια του ίδιου χρόνου.

Πενήντα ημέρες μετά από την έκθεση των δύο ωρών, οι εγκέφαλοι των αρουραίων εμφάνισαν μια σημαντική διαρροή αιμοφόρων αγγείων, όσο και περιοχές συρρικνωμένων, κατεστραμμένων νευρώνων.

Όσο υψηλότερο ήταν το επίπεδο της ακτινοβολίας τόσο περισσότερο προφανής ήταν η ζημιά στον εγκέφαλο.

Οι έλεγχοι, μέσω κοντράστ, εμφάνισαν μικρή έως καμία ζημιά. Εάν οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι επηρεάζονται με όμοιο τρόπο, λέει ο Salford, η ζημιά θα μπορούσε να δώσει μετρήσιμα, μακροπρόθεσμα προβλήματα διανοητικών λειτουργιών.

Η έρευνα του Salford στράφηκε στις μη θερμικές επιδράσεις. Θερμικές ονομάζονται εκείνες οι επιδράσεις που αυξάνουν τη θερμοκρασία των ιστών πάνω στα οποία ακτινοβολούνται, σε ένα επίπεδο που μπορεί να μετρηθεί. Μη θερμικές είναι εκείνες που φαίνεται να μην προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας. Μέχρι τώρα στη Δυτικές χώρες, το σύνολο σχεδόν των ερευνών και τα όρια που θεσπίστηκαν αφορούσαν τις θερμικές επιδράσεις. Μόνο στην πρώην Σοβιετική Ένωση και στην Ανατολική Ευρώπη είχαν ερευνηθεί οι μη θερμικές επιδράσεις, γεγονός που είχε οδηγήσει σε πολύ αυστηρότερα όρια.

Αντιδράσεις

Η βιομηχανία των κινητών γρήγορα απέρριψε τα στοιχεία, λέγοντας ότι οι εκπομπές από τα τρέχοντα κινητά είναι μέσα στα όρια των επιπέδων της ακτινοβολίας, που η FCC κρίνει ασφαλή (Ρυθμός Ειδικής Απορρόφησης ακτινοβολίας από τους ιστούς (SAR) κάτω από 1,6 W/Kg).

"Μελέτες που έχουν γίνει κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 30 χρόνων δεν έχουν βρει κανένα στοιχείο για να θεωρηθεί ότι υπάρχουν οποιοιδήποτε κίνδυνοι υγείας", λέει ο Mays Swicord, επιστημονικός διευθυντής των προγραμμάτων ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας της Motorola.

Ο δε Marvin Ziskin, επικεφαλής του Ιδρύματος Ηλεκτρικών και Ηλεκτρονικής της Επιτροπής για τον Άνθρωπο και την Ακτινοβολία, είναι ομοίως δύσπιστος. "Τα επίπεδα της ακτινοβολίας που οι ερευνητές χρησιμοποίησαν πάρα πολύ χαμηλά για να δημιουργήσουν τα αποτελεσμάτων που ισχυρίζονται".

Ο Salford είναι ο πρώτος που αναγνώρισε ότι είναι επίσης νωρίς για να βγάλει κανείς οποιαδήποτε συμπεράσματα, αλλά υποστηρίζει ότι τα ασυνήθιστα αποτελέσματα αξίζουν μια πιο στενή παρακολούθηση.

 "Το κινητό είναι μια θαυμάσια εφεύρεση κι έχει σώσει, πιθανώς, χιλιάδες ζωές", λέει. "Αλλά οι κυβερνήσεις και οι προμηθευτές θα πρέπει να υποστηρίξουν πιο αυτόνομη έρευνα".

Εν τω μεταξύ, ο Salford συμβουλεύει τους χρήστες να χρησιμοποιούν hands-free, για να μειώσουν την ακτινοβολία στον εγκέφαλο.

Έρευνα του ΕΜΠ

Το ΕΜΠ, μέσω του Εργαστηρίου Bιοϊατρικών Προσομοιώσεων και Απεικονιστικής Τεχνολογίας, συμμετείχε σε ένα πολυετές ερευνητικό πρόγραμμα COST 281 – σε συνεργασία με ιδρύματα από άλλες έξι χώρες. Το πρόγραμμα, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα, έγινε με βάση ομοιώματα ανθρώπινων εγκεφάλων και μέσω προσομοιώσεων σε υπολογιστές. Τα συμπεράσματα δεν προκαλούν πανικό, αλλά δημιουργούν βάσιμες ανησυχίες και ερωτήματα.

Κατ’ αρχάς, ο υπολογισμός του Pυθμού Eιδικής Aπορρόφησης ακτινοβολίας από τους ιστούς (SAR) (πρόκειται για το μέγεθος με το οποίο μετρείται η ακτινοβολία που δέχεται το κεφάλι) έδωσε αποτελέσματα τα οποία είναι πάνω από τα όρια που έχουν υιοθετήσει οι HΠA, ενώ είναι χαμηλότερα, αλλά αρκετά κοντά στα όρια της E.E.

Ενώ το αμερικανικό όριο είναι 1,6 w/kg το μέσο SAR με τη συγκεκριμένη μέθοδο έφτασε στα 2,2 w/kg για τους ανηλίκους και 2,4 για τους ενήλικες. Mε την ευρωπαϊκή μέθοδο, ο SAR ξεπέρασε το 1,4 w/kg για τους κάτω των 18, ενώ κινήθηκε κάτω του 1,4 για τους ενήλικες με ευρωπαϊκό όριο τα 2 w/kg.

Όπως σημειώνει η Kωνσταντίνα Nικήτα, συντονίστρια της ελληνικής συμμετοχής στο πρόγραμμα, "η εναποτιθέμενη ισχύς σε ευαίσθητους ιστούς του κεφαλιού, κατά τη χρήση του κινητού τηλεφώνου, μπορεί να υπερβαίνει τα όρια ασφαλείας για την απορροφούμενη από τους βιολογικούς ιστούς ισχύ". Και συνεχίζει "δεν είναι δυνατό να είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι η έκθεση στην ακτινοβολία κινητών τηλεφωνικών συσκευών, ακόμη και σε επίπεδα χαμηλότερα απ’ αυτά που προτείνονται στα πρότυπα ασφαλείας, δεν σχετίζεται με πιθανές μη αναστρέψιμες επιδράσεις στην υγεία. Γι’ αυτό θα πρέπει να αποθαρρύνεται η εξάπλωση της χρήσης κινητών τηλεφώνων από ενήλικες και ιδιαίτερα από παιδιά για όχι ιδιαίτερα σημαντικούς λόγους".

Ο δε Kώστας Λιολιούσης, επίκουρος καθηγητής Hλεκτρονικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Aθηνών τονίζει "Ο εγκέφαλος του χρήστη φωτίζεται και θερμαίνεται, καθώς απορροφά έως και το 70% της ισχύος που εκπέμπει το κινητό τηλέφωνο. Οι αρνητικές επιδράσεις αναδεικνύονται πια στατιστικά ως βεβαιότητα".

Πηγές: Καθημερινή