Συντρίφτηκε η κάψουλα του Genesis με τα δείγματα του ηλιακού ανέμου

Από σελίδα του BBC, 8 Σεπτεμβρίου 2004

Μια διαστημική κάψουλα της NASA, που μετέφερε σωματίδια του ηλιακού ανέμου και τα οποία είχε συλλέξει σε μια τριετή αποστολή το διαστημικό όχημα Genesis, συνετρίβη στην έρημο της Utah το απόγευμα της Τετάρτης, όταν τα αλεξίπτωτά της απέτυχαν να ανοίξουν.

Η αποστολή Genesis κόστισε 264 εκατομμύρια δολάρια και για τρία σχεδόν χρόνια συγκέντρωνε υλικό από τον ήλιο προκειμένου οι επιστήμονες να καταλάβουν την προέλευση του ήλιου και των πλανητών.

Η κωνική κάψουλα βρέθηκε θαμμένη σε έναν μικρό κρατήρα στο έδαφος και το απειροελάχιστο δείγμα ηλιακού ανέμου πιθανότατα έχει καταστραφεί. Η περισυλλογή της κατεστραμμένης κάψουλας δεν είναι άμεσα δυνατή, καθώς μέσα της έχουν παραμείνει τα εκρηκτικά για την εκτίναξη του αλεξίπτωτου, τα οποία θα πρέπει πρώτα να εξουδετερωθούν.

Σε ύψος 33 χλμ από την επιφάνεια της Γης έπρεπε να ανοίξει το αλεξίπτωτο σταθεροποίησης, ενώ έξι λεπτά αργότερα το κύριο αλεξίπτωτο έπρεπε να ανοίξει σε ύψος 6,1 χλμ.

Σύμφωνα με τη NASA κανένα από τα δυο αλεξίπτωτα σταθεροποίησης δεν κατάφερε να ανοίξει.

Η NASA υπολόγιζε ότι ακόμα και με ανοικτό το αλεξίπτωτο οι εύθραυστοι δίσκοι με τα άτομα θα θρυμματίζονταν αν έπεφταν στο έδαφος. Γι αυτό και σχεδίασε την αρπαγή της κάψουλας στον αέρα.

Οι περισσότεροι πιλότοι ελικοπτέρων θεωρούσαν αδύνατο να μπορέσουν να συλλάβουν στον αέρα μια κάψουλα από το Διάστημα που πέφτει με μεγάλη ταχύτητα.

Έτσι η NASA στράφηκε στον Κλιφ Φλέμινγκ, πιλότο-κασκαντέρ που μόλις τέλειωσε τα γυρίσματα του Batman 4.

Το ελικόπτερο θα περίμενε την κάψουλα σε ύψος τριών χιλιομέτρων και θα την έπιανε με έναν ειδικό γάντζο στερεωμένο σε μια μακριά ράβδο, καθώς έπεφτε με ταχύτητα σχεδόν δύο μέτρων ανά δευτερόλεπτο.

Η NASA ήδη ανακοίνωσε ότι συστάθηκε μια επιτροπή που θα διερευνήσει τι πήγε στραβά.

"Υπολογίζουμε ότι η κάψουλα χτύπησε το έδαφος με 310 km/h", ανέφερε ο Chris Jones, διευθυντής της εξερεύνησης ηλιακών συστημάτων στο εργαστήριο αεριοπροώθησης της NASA στην Πασαντένα της Καλιφόρνιας.

Ο Roy Haggard, που καθοδηγούσε την ομάδα των ελικοπτέρων, ήταν ένας από τους πρώτους στην περιοχή της συντριβής, που βρήκε την κάψουλα μισό-θαμμένη στο έδαφος.

"Το μεταλλικό κουτί είχε μια μικρή τρύπα - λίγα εκατοστά - που οφείλεται στην υψηλή ταχύτητα πρόσκρουσης", είπε. "Φάνηκε επίσης ότι τα εσωτερικά μεταλλικά κουτιά με το επιστημονικό δείγμα ήταν παραβιασμένο μερικά εκατοστά".

Το διαστημικό σκάφος Genesis άφησε το κουτί με τα δείγματα στο σωστό χρόνο 14:53 GMT σε μια απόσταση πάνω από 60.000 km από τη Γη. Βρισκόταν σε μια τέλεια τροχιά και εισήλθε στην ατμόσφαιρα σύμφωνα με το πρόγραμμα στις 18:54 GMT. Οι δε φωτογραφικές μηχανές επεσήμαναν την κάψουλα των 190 kg στο ψηλότερο στρώμα της ατμόσφαιρας.

Αλλά ενώ ανέμεναν να δουν το κιβώτιο να επιβραδύνεται συνεχώς από το κύριο αλεξίπτωτο, το είδαν να πέφτει στην έρημο κάνοντας ένα μεγάλο κρότο .

Η κάψουλα κτύπησε το έδαφος λίγο πριν τις 18.55 ώρα Ελλάδας, 15 λεπτά προτού να το αρπάξουν στον αέρα οι κασκαντέρ από τα ελικόπτερα.

"Υπάρχει ακόμα ελπίδα να βρούμε τα επιστημονικά δείγματα", λέει ο διευθυντής προγράμματος του Genesis Don Sweetnam.

Νεώτερα στοιχεία

Οι σχετικά μικρές ζημιές που υπέστη ο θαλαμίσκος κατά την πτώση του στην έρημα της Utah, κάνουν τους μηχανικούς να αισιοδοξούν. Αρχικά, η NASA είχε ανακοινώσει ότι ο θαλαμίσκος συνετρίβη επειδή δεν άνοιξαν τα αλεξίπτωτα που θα φρέναραν την πτώση του και "υπέστη τρομερές ζημιές".

Οι επιστήμονες αφού βρήκαν το κιβώτιο το μετέφεραν σε ένα καθαρό αποστειρωμένο θάλαμο του αμερικανικού στρατού. Και αφού το καθάρισαν από τη σκόνη και τη λάσπη άρχισαν να εξετάζουν το περιεχόμενο του αργά την Πέμπτη. 

Σύμφωνα με τον διοικητή της NASA το Genesis ήταν ειδικά κατασκευασμένο ώστε να καταφέρει να διασφαλίσει το πολύτιμο φορτίο του σε περίπτωση μιας ανώμαλης προσγείωσης όπως αυτή που έγινε, ωστόσο, οι επιστήμονες δεν κρύβουν ότι, λόγω της πτώσης, η ανάλυση των δειγμάτων θα είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα.

Είναι εκπληκτικό ότι δεν έχει γίνει μεγάλη καταστροφή στο κιβώτιο. Έτσι ελπίζουν, όπως ανακοίνωσαν, να ανακαλύψουν κάποια από τα ηλιακά σωματίδια.

"Για την ταχύτητα με την οποία έπεσε στο έδαφος - 310km/h - η ζημιά δεν είναι και τόσο μεγάλη", αναφέρει ο Roy Haggard της Vertigo, που ήταν από τους πρώτους που το είδαν.

Εξάλλου, στην ανακοίνωση που εξέδωσε την Πέμπτη το γαλλικό Κέντρο Πετρογραφικών και Γεωχημικών Ερευνών (CRPG) αναφέρεται ότι είναι πιθανόν ένα μέρος των δειγμάτων να μπορεί να αναλυθεί επειδή "ο ηλιακός άνεμος είχε τοποθετηθεί σε ένα βάθος που εγγυάται την προφύλαξή του από μια γήινη μόλυνση".

Μόλυνση από τη Γη

Το σκάφος θεωρήθηκε ότι θα ήταν η πρώτη επιστροφή εξωγήινου υλικού με ανθρώπινα από τα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν μεταφέρθηκαν βράχοι από το φεγγάρι πίσω στη Γη από τις επανδρωμένες πτήσεις των ΗΠΑ Απόλλων και τις τηλεκατευθυνόμενες σοβιετικές αποστολές Luna.

Το Genesis προωθήθηκε το 2001. Έφερε λεπτές εξαγωνικές γκοφρέτες από καθαρό πυρίτιο, χρυσό, σάπφειρο, διαμάντι και άλλων υλικών. Επί τρία χρόνια ακολουθούσε τη Γη στην τροχιά της γύρω από τον Ήλιο, σε αρκετή όμως απόσταση από αυτή, καθώς έπρεπε να βρίσκεται έξω από το μαγνητικό της πεδίο, το οποίο εκτρέπει τα φορτισμένα ηλιακά σωματίδια.

Αφού κρεμάστηκαν έξω από το σκάφος για περισσότερο από 800 ημέρες, κοσκινίζοντας το διάστημα για 10-20 μικρογραμμάρια ατόμων - ένα δισεκατομμύριο δισεκατομμυρίων ατόμων - που είχαν εξέλθει από τον ήλιο. Πρόκειται για, περίπου, 100 πεντάκις εκατομμύρια πρωτόνια, ηλεκτρόνια και ιόντα ήλιου και οξυγόνου

Η ακριβής φύση αυτών των ατόμων θα εξηγούσε στους επιστήμονες πως γεννήθηκαν ο ήλιος και οι εννέα σημαντικοί πλανήτες από ένα τεράστιο νέφος αερίου και σκόνης πριν 4,5 δισεκατομμύρια έτη.

Ο καθηγητής Colin Pillinger, του Βρετανικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, που ήταν να αναλύσει μερικά από τα δείγματα του Genesis, είπε ότι η κατάσταση μοιάζει σοβαρή επειδή τα δείγματα πρέπει να ανοίξουν μόνο σε ένα αποστειρωμένο δωμάτιο.

"Το εξωτερικό μέρος του διαστημικού σκάφους είναι από ίνες άνθρακα και αυτή είναι πολύ ελαστική", είπε στο BBC.

"Μπορεί να υπάρχουν θραύσματα του σκάφους στο εσωτερικό. Αλλά η μόλυνση από την έρημο πρόκειται να είναι ένας δολοφόνος για τους επιστήμονες".

Και ο Ian Franchi του ίδιου πανεπιστημίου φοβήθηκε ότι οι γκοφρέτες αυτές θα είχαν καταστραφεί, καθιστώντας δύσκολο να ανακτηθούν οποιαδήποτε καθαρά δείγματα: "Το διάλεγμα των θραυσμάτων από τα υλικά που θέλουμε είναι το πρόβλημα, επειδή υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι θραυσμάτων και διαφορετικοί τύποι υλικών από διαφορετικά μέρη του ηλιακού ανέμου".

"Έρχονται από τον ηλιακό άνεμο σε διαφορετικές καταστάσεις και πρέπει να ξέρουμε τι αναλύουμε".

Ανησυχία και για το επόμενο διαστημόπλοιο Stardust

Στο μεταξύ, οι πλανητικοί επιστήμονες εκφράζουν ανησυχίες για την επιστροφή μίας ακόμη ανάλογης αποστολής: αυτής του βολιστήρα Stardust, ο οποίος τον περασμένο Ιανουάριο συνέλεξε σωματίδια από την ουρά μετεωρίτη και τώρα κατευθύνεται προς τη Γη.

Θεωρητικά, θα προσεδαφιστεί τον Ιανουάριο του 2006 στην έρημο της Γιούτα -ανοίγοντας κι αυτό ένα αλεξίπτωτο.

"Προφανώς δεν μπορούμε πλέον να παρέμβουμε στα μηχανολογικά εξαρτήματα του Stardust", παρατηρεί ο Orlando Figueroa από τη NASA. Εάν όμως αποδειχθεί ότι το Genesis είχε κάποιο πρόβλημα στο λογισμικό του ή υπήρξε κάποια αβλεψία κατά τη διαδικασία προσεδάφισης, ανάλογα προβλήματα στο Stardust θα μπορούσαν να επιδιορθωθούν πριν το σκάφος επιστρέψει στη Γη.