Θηριώδης σύγκρουση γαλαξιών στον αστερισμό της Ύδρας - Άγνωστη πηγή ακτίνων-γ στο Γαλαξία μας

Από το REUTERS, 24 Σεπτεμβρίου 2004

Σε μια σχετικά κοντινή περιοχή του Σύμπαντος, στον αστερισμό της Ύδρας κάπου 800 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, έγινε μία από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις γαλαξιών που έχουν καταγράψει ποτέ οι οι αστρονόμοι. Ακόμα και με τα κοσμικά στάνταρτ θεωρείται τεράστια. Η ίδια η σύγκρουση έγινε σε μια έκταση περίπου 3 εκατομμυρίων ετών φωτός και αφορούσε δύο σμήνη γαλαξιών. (Ένα έτος φωτός=10 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα)

Το μεγαλύτερο σμήνος πιθανόν περιέχει 1.000 γαλαξίες, ενώ ο μικρότερος έχει 300 γαλαξίες περίπου. Για σύγκριση ο Γαλαξίας μας δεν ανήκει σε κανένα γαλαξιακό σμήνος, αλλά είναι μέλος μιας τοπικής ομάδας γαλαξιών τοποθετημένων στην εξωτερική γειτονιά του σμήνους της Παρθένου, που έχει το ίδιο μέγεθος με το μικρότερο σμήνος που συγκρούστηκε. Φυσικά, ο Γαλαξίας μας είναι αρκετά μακριά για να επηρεαστεί από τη σύγκρουση.

Το φαινόμενο παρατήρησε διεθνής ομάδα αστρονόμων με τη βοήθεια του δορυφορικού παρατηρητηρίου XMM-Newton της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας. Όπως εξήγησε ο Patrick Henry, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χαβάης και επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας, το θέαμα αυτό δεν είναι πρωτοφανές. Μάλιστα και ο δικός μας γαλαξίας ίσως να βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με το γαλαξία της Ανδρομέδας. Δεν χρειάζεται όμως να ανησυχούμε διότι από αυτό το ενδεχόμενο μας χωρίζουν τουλάχιστον μερικά δισεκατομμύρια χρόνια.

Σύμφωνα με τον ίδιο θα μπορούσαμε να προσομοιάσουμε το φαινόμενο, σε "γήινους όρους" με τη σύγκρουση δύο ιδιαίτερα ισχυρών μετεωρολογικών μετώπων. Και συνεχίζει με χιούμορ ότι "η σημερινή διαστημική μετεωρολογική πρόβλεψη του περιλαμβάνει μια κοσμική καταιγίδα, που αποτελεί ένα από τα πιο μαζικά φαινόμενα στο σύμπαν. Αλλά, η κοσμική πρόγνωση σε βάθος χρόνου μας λέει ότι θα έχουμε 'αίθριο καιρό' για τουλάχιστον 7 δισεκατομμύρια χρόνια".

Ο Henry και οι συνάδελφοι του εκτιμούν πως τα δύο σμήνη ήταν χωριστά για περίπου 300 εκατομμύρια χρόνια προτού μπουν σε διαδικασία σύγκρουσης. Η αναταραχή στον αστερισμό της Ύδρας ήταν γνωστή εδώ και δεκαετίες, καθώς έχουν καταγραφεί δωδεκάδες άλλα παρόμοια περιστατικά, αλλά η συγκεκριμένη σύγκρουση προσέφερε τις καλύτερες πληροφορίες επί του θέματος, τις οποίες οι αστρονόμοι μελετούν προκειμένου να "ξεκλειδώσουν" τα μυστικά της δημιουργίας των γαλαξιών και ο,τιδήποτε μέσα σε αυτούς, στο πρώιμο Σύμπαν.

Μυστηριώδες αντικείμενο εκπέμπει ακτίνες-γ από το κέντρο του Γαλαξία μας

Εν τω μεταξύ δημοσιεύτηκε μια ανακοίνωση Βρετανών αστρονόμων στην επιθεώρηση Astronomy and Astrophysics ότι ακτίνες γάμμα υψηλής ενέργειας εκπέμπονται από κάποια άγνωστη πηγή στο κέντρο του Γαλαξία μας, πολύ κοντά στον Τοξότη Α, την μαύρη τρύπα που γνωρίζουμε ότι υπάρχει στο κέντρο του Γαλαξία. Η παρατήρηση έγινε με τη βοήθεια τεσσάρων τηλεσκοπίων του Στερεοσκοπικού Συστήματος Υψηλής Ενέργειας (HESS) στη Ναμίμπια.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η πιθανότερη πηγή της ισχυρής ακτινοβολίας είναι κάποιο κατάλοιπο ενός υπερκαινοφανούς αστέρα που εξερράγη πριν από 10.000 χρόνια.

Μάλιστα τα φασματικά χαρακτηριστικά της ακτινοβολίας φαίνονται να αντιστοιχούν σε έκρηξη ενός τεράστιου υπερκαινοφανούς. "Γνωρίζουμε ότι μια τεράστια σουπερνόβα εξερράγη σε αυτή την περιοχή πριν από 10.000 χρόνια. Μια τέτοια έκρηξη θα μπορούσε να δημιουργήσει κοσμικές ακτίνες γάμμα υψηλής ενέργειας - έχουν ένα δισεκατομμύριο φορές περισσότερη ενέργεια από την ακτινοβολία που χρησιμοποιείται για τις ακτινογραφίες στα νοσοκομεία. Όμως θα χρειαστούν κι άλλες παρατηρήσεις για να αναγνωρίσουμε την ακριβή πηγή", αναφέρει η Πόλα Τσάντουικ του Πανεπιστημίου του Ντέραμ.

Το κέντρο του Γαλαξία μας φιλοξενεί αρκετές υποψήφιες πηγές ακτίνων γάμμα, μέσα στις οποίες περιλαμβάνεται μια μαύρη τρύπα πολύ μεγάλης μάζας και κατάλοιπα από τις εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων ή σουπερνόβα. Επίσης, στην ίδια περιοχή ίσως υπάρχει σκοτεινή ύλη, μυστηριώδης ύλη με σωματίδια που δεν μπορούν να ανιχνευθούν απευθείας, επειδή δεν εκπέμπουν ακτινοβολία, αλλά έμμεσα από τις βαρυτικές τους επιδράσεις.

Πάντως, παρατηρήσεις του Γαλαξιακού Κέντρου που είχαν ολοκληρωθεί παλαιότερα είχαν δώσει αποτελέσματα με διαφορετικά χαρακτηριστικά από ό,τι η νέα έρευνα. Είναι επομένως πιθανόν η ακτινοβολία που εντοπίστηκε να μεταβάλλεται στην πορεία του χρόνου. Αυτό θα σήμαινε ότι πηγή των ακτίνων γάμμα είναι ένα μεταβαλλόμενο αντικείμενο. Και σε αυτή την περίπτωση υποψήφια πηγή των ακτίνων θα πρέπει να θεωρηθεί και η κεντρική μαύρη τρύπα.