Νέφος, τοξικοί ρύποι και αιωρούμενα σωματίδια απειλούν πολίτες και μαθητές

Από το δίκτυο, 12 Οκτωβρίου 2004

Το όζον, το βενζόλιο και τα αιωρούμενα σωματίδια είναι τα τρία επίκυνδυνα συστατικά του νέφους της πρωτεύουσας. Τα ανησυχητικά στοιχεία προκύπτουν από τις μετρήσεις του τμήματος ποιότητας περιβάλλοντος του υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ για το έτος 2003, που παραδόθηκαν στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2004 στην Ε.Ε.

Το όζον φαίνεται να εμφανίζει έξαρση σε πολλές συνοικίες (Νέα Σμύρνη, Αγία Παρασκευή, Λιόσια, Θρακομακεδόνες), ενώ τα αιωρούμενα σωματιδίων, χτυπούν  τον Πειραιά και τη Λυκόβρυση. Όσο για το βενζόλιο οι τιμές του κινούνται σε επίπεδα μεγαλύτερα των 10 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο αέρα που ορίζει η Ε.Ε.

Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι καταγράφηκαν υψηλές τιμές όζοντος σε περιοχές με μηδενικές ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως στον Άγιο Ευστράτιο, στην Πίνδο, στην ορεινή Χαλκιδική και στην Κρήτη.

Οι τιμές που καταγράφηκαν σε μερικούς σταθμούς δείχνουν μια πολύ μεγάλη αύξηση, που είναι μεγαλύτερες από τα όρια που θεσπίστηκαν από την Ε.Ε ενώ αυτά θα ισχύσουν από την 1/1/2005, οπότε αρχίζει η εφαρμογή των νέων αυστηρότερων ορίων που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με βάση τις εποχές, το όζον παρουσιάζει τις υψηλότερες τιμές τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ οι πρωτογενείς ρύποι, δηλαδή το μονοξείδιο του άνθρακα, το μονοξείδιο του αζώτου, το διοξείδιο του θείου και ο καπνός ανεβαίνει η συγκέντρωση τους χειμερινούς μήνες, αφού η προέλευσή τους αποδίδεται κυρίως στην κεντρική θέρμανση, την αυξημένη κυκλοφορία και το ζέσταμα των κινητήρων. Το διοξείδιο του αζώτου δεν παρουσιάζει εποχικές διακυμάνσεις. Όλοι οι ρύποι, εκτός από το όζον, εμφανίζουν μείωση τα σαββατοκύριακα.

Οι υψηλότερες τιμές για τους πρωτογενείς ρύπους καταγράφονται τις πρωινές ώρες (7-10 π.μ.) και τις βραδινές (9-11 μ.μ.), ενώ το διοξείδιο του αζώτου εμφανίζει μέγιστο το μεσημέρι, όπως και το όζον, που ευνοείται από την ηλιακή ακτινοβολία. Τα αιωρούμενα σωματίδια αυξάνονται τις βραδινές ώρες γιατί αποδίδονται κυρίως στα τζάκια.

Οι άνεμοι, όμως, όπως και το πράσινο βοηθούν να καθαρίζει η ατμόσφαιρα, με εξαίρεση τους ασθενείς νότιους ανέμους, που ενισχύουν τους φωτοχημικούς ρύπους, όπως είναι το όζον.

Οι άλλοι ρυπαντές, όπως ο καπνός, ο μόλυβδος και το μονοξείδιο του άνθρακα, έχουν πάψει να αποτελούν πρόβλημα από τα μέσα στης δεκαετίας του '80.

Ο Χρήστος Ζερεφός, καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εξηγεί ότι ένα μέρος του όζοντος είναι μεταφερόμενο από γειτονικές χώρες και τονίζει ότι το θέμα αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Προτείνει επίσης άμεση δενδροφύτευση για την αντιμετώπιση των αιωρούμενων σωματιδίων και αποκαλύπτει ότι δεν πρέπει να θεωρούμε παλιά υπόθεση το διοξείδιο του θείου και το μονοξείδιο του αζώτου.

Επειδή οι ρύποι και ειδικά το όζον δεν γνωρίζουν σύνορα, ο φυσικός Ζερεφός σημειώνει ότι δύο είναι οι βασικές πηγές του: Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, η οποία την «προικίζει» με ένα υψηλό υπόβαθρο πρωτογενούς ρύπου που μεταφέρεται από γειτονικές περιοχές, καθώς η υψηλή ηλιοφάνεια που αποτελεί βασική πηγή για τον συγκεκριμένο ρύπο. Λόγω λοιπόν του μεταφερόμενου υπόβαθρου του όζοντος, απαιτείται πανευρωπαϊκή αντιμετώπιση του προβλήματος.

"Αλλά πρέπει το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί και σε τοπικό επίπεδο. Επιβάλλεται λοιπόν η ανανέωση του στόλου των Ι.Χ., η εισαγωγή των εναλλακτικών καυσίμων και η αποφυγή χρήσης του πετρελαίου σαν μέσον για να παράγουμε ρεύμα στα νησιά, όταν έχουμε την αιολική ενέργεια που μας παρέχεται δωρεάν", τονίζει ο Ζερεφός.

Για τα αιωρούμενα σωματίδια πρέπει να ξεκινήσει αμέσως η δενδροφύτευση. Πάντως, ο Ζερεφός επισημαίνει ότι δεν έχει πρόβλημα μόνο η Αθήνα, αλλά υπάρχουν χειρότερες περιπτώσεις, όπως το Πεκίνο, η πόλη του Μεξικού, το Λος Αντζελες, το Μιλάνο, ακόμη και ισπανικές πόλεις που έχουν υψηλές τιμές.

Μάλιστα ο κίνδυνος είναι τόσο μεγάλος που σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος κάθε χρόνο 240.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από τα στερεά μικροσωματίδια. Και οι επιστήμονες θεωρούν ότι το όζον και τα μικροσωματίδια ΡΜ10, ΡΜ2,5 και ΡΜ1 είναι οι κυρίαρχοι ρύποι που απειλούν την υγεία των κατοίκων του Λεκανοπεδίου.

Πρόκειται για ένα μείγμα στερεών ή υγρών σωματιδίων που λόγω του μικρού τους μεγέθους αιωρούνται στην ατμόσφαιρα για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να εισέρχονται στους πνεύμονες, στο κυκλοφορικό σύστημα και άλλα ζωτικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Τα σωματίδια αυτά προέρχονται κυρίως από τις εξατμίσεις και τα ελαστικά των αυτοκινήτων, τους βιομηχανικούς ρύπους και τα δημόσια έργα.

Σε πολλές περιοχές δε του Λεκανοπεδίου, λόγω των πολλών έργων που έγιναν πρόσφατα, η μέγιστη συγκέντρωση σκόνης έχει φθάσει και τα 97,2 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (μg/m3), όταν το όριο επιβολής εκτάκτων μέτρων είναι τα 90 μικρογραμμάρια και το όριο επιφυλακής τα 46 μικρογραμμάρια.

Η αξιολόγηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, σύμφωνα με την επίσημη έκθεση, έχει ως εξής:

**ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ. Πρόκειται για εισπνεόμενα σωματίδια, που παρουσιάζουν σημαντικές υπερβάσεις των νέων ορίων στους περισσότερους σταθμούς. Χαρακτηρίζεται πιο σημαντική απειλή, αφού για το 2003 σε δύο από τους οκτώ σταθμούς που μετράται ο συγκεκριμένος ρύπος, στην Αριστοτέλους και τη Λυκόβρυση, παρουσίασε 79 και 113 ημέρες αντίστοιχα, ωριαίες τιμές πάνω από τις επιτρεπόμενες. Να σημειωθεί ότι δεν μπορεί να σημειώνεται υπέρβαση του ορίου των 60 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο αέρα για περισσότερες από 35 ημέρες το χρόνο. Υπερβάσεις καταγράφηκαν και στη μέση ετήσια τιμή των 43,2 μικρογραμμαρίων σε ένα σταθμό του Πειραιά (54 μικρογραμμάρια) και της Λυκόβρυσης (59 μικρογραμμάρια).

**ΟΖΟΝ. Καταγράφηκε συστηματική υπέρβαση των ορίων επιφυλακής, αλλά όχι και των τιμών συναγερμού που έχουν τεθεί σε εφαρμογή από τον Σεπτέμβριο του 2003. Οι υψηλές τιμές αποδίδονται στον... καλό μας τον καιρό, δηλαδή την ηλιοφάνεια και τις υψηλές θερμοκρασίες που ευνοούν τον σχηματισμό του όζοντος. Στην έκθεση σημειώνεται ότι «η ρύπναση από το όζον αξιολογείται σημαντική».

* ΒΕΝΖΟΛΙΟ. Ευνοείται και αυτό από τις καιρικές συνθήκες, με αποτέλεσμα η Αθήνα να είναι συγκρίσιμη με άλλες αστικές περιοχές, όπως το Λονδίνο.

* ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ. Υπερβάσεις των ορίων που ισχύουν έχουν να σημειωθούν από το 2001, τότε που ήταν «διάσημος» ο σταθμός της Πατησίων. Τα όρια αυτά θα εξακολουθούν να ισχύουν έως την 1/1/2010. Με τα μελλοντικά αυτά δεδομένα και με βάση τους ωριαίους περιορισμούς, θα υπήρχαν υπερβάσεις μιας ώρας στο σταθμό στο Περιστέρι και 5 ωρών στην Πατησίων. Με βάση τη μέση ετήσια τιμή, θα είχαμε υπερβάσεις στο σταθμό της οδού Αθηνάς και της Πατησίων.

* ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ. Οι τιμές είναι χαμηλές, ενώ με βάση τα νέα όρια, που θα ισχύσουν από το 2005, καταγράφηκαν υπερβάσεις ολόκληρο το χρόνο μόνον κατά τρεις ώρες, στην Ελευσίνα και τα Λιόσια.

Τα υψηλά ποσοστά ρύπων στις σχολικές αίθουσες προκαλούν πονοκεφάλους στους μαθητές

Τα ελληνικά σχολεία «προκαλούν» πονοκέφαλο στους μαθητές. Διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα και άλλοι ρύποι που μετρήθηκαν στις τάξεις των σχολείων, προκαλούν πονοκεφάλους, αναπνευστικά προβλήματα και εμποδίζουν τους μαθητές να συγκεντρωθούν στη διδασκαλία των μαθημάτων.

Όπως αναφέρουν Τα Νέα, την Τρίτη, στο σύνολο των σχολικών τάξεων που εξετάστηκαν σε πρόσφατη έρευνα των Τμημάτων Φυσικής και Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών μετρήθηκε έως και τέσσερις φορές πάνω από το κανονικό συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα, υψηλή συγκέντρωση επικίνδυνων ρύπων, όπως φορμαλδεΰδη, οργανικές πτητικές ενώσεις, καθώς και ραδόνιο.

Αποτέλεσμα, ένας στους τέσσερις μαθητές παραπονείται κατά τη διάρκεια του μαθήματος για πονοκεφάλους, ένας στους δέκα για αναπνευστικά προβλήματα και αρκετοί για τσούξιμο στα μάτια, ενοχλήσεις στον λαιμό κτλ.

Από τις μετρήσεις προέκυψε ότι η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα είναι έως και έξι φορές μεγαλύτερη από το ανώτερο όριο που έχει θεσπίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατά την περίοδο του χειμώνα και τέσσερις φορές μεγαλύτερη την άνοιξη και το φθινόπωρο.

Οι υψηλές τιμές του διοξειδίου του άνθρακα, που προκαλείται κυρίως από την εκπνοή, εξηγούνται από τη συγκέντρωση μεγάλου αριθμού μαθητών σε σχετικά μικρές αίθουσες σε συνδυασμό με την έλλειψη σωστού αερισμού. Και αυξάνεται κατά τη χειμερινή περίοδο, επειδή λειτουργεί το σύστημα κεντρικής θέρμανσης, που επιβαρύνει την ατμόσφαιρα στην αίθουσα διδασκαλίας, ενώ είναι σχεδόν αδύνατο, λόγω καιρικών συνθηκών, να ανοιχτούν τα παράθυρα για την ανανέωση του αέρα, όπως συμβαίνει την άνοιξη και το φθινόπωρο.

Η παρουσία φορμαλδεΰδης σε αρκετά μεγάλες ποσότητες είναι αυτή που «τρόμαξε» περισσότερο τους επιστήμονες, καθώς πρόκειται για την ουσία που «ευθύνεται» για τα αναπνευστικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σημαντικότατος αριθμός Ελλήνων μαθητών. Υπάρχει στα υλικά κατασκευής των σχολείων, καθώς και σε αντικείμενα που βρίσκονται στις τάξεις, όπως για παράδειγμα τα θρανία. Συνεπώς, όπως διαπιστώνει και η έκθεση, θα συνεχίσει να προκαλεί προβλήματα.

Στα σχολεία που βρίσκονται σε αστικά κέντρα μετρήθηκε, επίσης, μεγάλη συγκέντρωση μονοξειδίου του άνθρακα, ως αποτέλεσμα της εξωτερικής ρύπανσης.

Πηγές: Ελευθεροτυπία, Νέα