Γιγάντιο τηλεσκόπιο στο Μεξικό θα ανακαλύψει τα μυστήρια των πρώτων στιγμών του Σύμπαντος

Από το Reuters, 12 Οκτωβρίου 2004

Η τεράστια βάση του μεγάλου τηλεσκοπίου LMT παίρνει μορφή πάνω στην οροσειρά Negra, την υψηλότερη κορυφή του Μεξικού.

Το νέο τηλεσκόπιο βρίσκεται στο Μεξικό, στην κορυφή του της οροσειράς Negra και σε ύψος 4.580 μέτρων - από τις υψηλότερες κορυφές της χώρας - υπόσχεται να αποκαλύψει τα μυστικά των πρώτων στιγμών του Σύμπαντος, όπως ελπίζουν οι επιστήμονες.

Κατασκευάζεται από κοινού από το Μεξικό και τις ΗΠΑ, ενώ ο ατμοσφαιρικός αέρας εκεί είναι τόσο αραιός που θεωρείται πάντα απαραίτητη μια συσκευή οξυγόνου.

Η κατασκευή του αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί ως το 2007, και η βάση του θυμίζει βάση απογείωσης ενώ η κεραία του έχει το μέγεθος ενός μεγάλου τροχού λούνα παρκ.

Το τηλεσκόπιο θα είναι σε θέση να εντοπίσει ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, γνωστή και ως "χιλιοστομετρικά κύματα", που εκπέμφθηκε πριν από 13 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν - σύμφωνα με τους αστροφυσικούς - δημιουργήθηκαν τα πρώτα άστρα.

"Θα ταξιδέψουμε πιο βαθιά στο Διάστημα και πιο πίσω στο χρόνο", επισημαίνει ο αστροφυσικός Itziar Aretxaga. Στο Μεξικό.

Οι επιστήμονες ελπίζουν να εντοπίσουν μέσα στα νέφη της ψυχρής κοσμικής σκόνης, κύματα που εξέπεμψαν τα πρώτα άστρα καθώς σχηματίζονταν, ύστερα από τη Μεγάλη Έκρηξη που δημιούργησε το Σύμπαν πριν από 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια.

Τα στοιχεία που θα προκύψουν, θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα την εξέλιξη του Σύμπαντος. Ταυτόχρονα, δεν αποκλείεται να εντοπιστούν και χιλιάδες νέοι Γαλαξίες.

"Θα ερευνήσουμε μια περιοχή, χιλιάδες φορές μεγαλύτερη από αυτή που ήδη έχουμε παρατηρήσει με χιλιοστομετρικά κύματα και θα πάμε πίσω στο χρόνο, περισσότερο από ποτέ, τότε δηλαδή που το Σύμπαν αριθμούσε μόλις μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια", επισημαίνει ο Βρετανός αστροφυσικός David Hughes.

"Θα είμαστε σε θέση να δούμε τις περιοχές γεμάτες σκόνη, εκεί όπου σχηματίστηκαν τα αστέρια  για πρώτη φορά".

Το νέο τηλεσκόπιο χτίζεται γιατί οι επιστήμονες συναγωνίζονται πως θα ψάξουν πιο βαθιά στο διάστημα αλλά και γιατί θέλουν να βρουν  νέους πλανήτες έξω από το ηλιακό σύστημά μας.

Περισσότεροι από 120 πλανήτες είναι σήμερα γνωστοί σε άλλα αστρικά συστήματα, χρησιμοποιώντας κυρίως τα οπτικά ή υπέρυθρα τηλεσκόπια.

Το LMT, που θα συλλέγει στοιχεία από μια μεγάλη περιοχή, θα πρέπει να ανιχνεύσει πολύ πιο αδύνατα σήματα από τα υπάρχοντα τηλεσκόπια χιλιοστόμετρου στην Ισπανία και την Ιαπωνία και πρέπει έτσι να επισημάνει παλαιότερους και πιο εξασθενημένους γαλαξίες.

Μεγάλες ικανότητες

Η διάμετρος της κεραίας του φτάνει τα 50 μέτρα και έτσι αναμένεται το LMT να επισκιάσει τα υπάρχοντα τηλεσκόπια χιλιοστομετρικών κυμάτων γιατί θα είναι σε θέση να πάρει σήματα από τα πιο εξασθενημένα αντικείμενα στο εξωτερικό διάστημα.

Τα οπτικά τηλεσκόπια ανιχνεύουν τις φωτεινές ακτίνες ενώ άλλα ψάχνουν στην ραδιοφωνική ζώνη ή την υπέρυθρη ή για κύματα ακτίνων γ ή Χ. Όμως το LMT θα ανιχνεύει την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε μήκη κύματος 1 έως 3 χιλιοστόμετρων -- πιο μικρών από τα ραδιοκύματα αλλά μεγαλύτερα από το υπέρυθρο, ορατό φως και τις ακτίνες γάμμα.

Αυτά τα κύματα χιλιοστόμετρου είναι μοναδικά επειδή δεν εκτρέπονται από τη διαστημική σκόνη ή δεν εξασθενίζουν από την απόσταση. Αυτό βοηθάει τους ερευνητές να δουν τα εξασθενημένα αντικείμενα πιο φωτεινά απ' ό,τι με άλλους τύπους ακτινοβολιών και αυτό σημαίνει λιγότερες ανακρίβειες.

Οι τελευταίες, όμως, μάλλον εξαρτώνται και από έναν αστάθμητο συσχετισμό: "Γίνονται ανόητα λάθη όταν ο εγκέφαλος δεν διαθέτει το απαραίτητο οξυγόνο. Υπάρχουν ιστορίες επιστημόνων που εργάστηκαν σε μεγάλα ύψη κι έγραψαν πράγματα όπως 2+2 =5", λέει ο Aretxaga. Καμία αμφιβολία, ένα από τα κύρια μελήματα των κατασκευαστών θα είναι να εφοδιάσουν με αρκετό οξυγόνο τους χώρους εργασίας αλλά και ανάπαυσης των επιστημόνων.

Το τηλεσκόπιο που θα κοστίσει 100 εκατομμύρια δολάρια, κατασκευάζεται από κοινού από το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης και το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Μεξικού.

"Αν φανταστούμε ότι το Σύμπαν είναι σήμερα 1 έτους, η περίοδος που θα εξετάσουμε με το LMT είναι από τις 10 Ιανουαρίου έως το τέλος του χρόνου", αναφέρει ο Aretxaga, που είναι Βάσκος στην καταγωγή. "Θα επιστρέψουμε 400 εκατομμύρια χρόνια μετά από το Big Bang. Θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε εκατοντάδες χιλιάδες νέους γαλαξίες".

Ιδανικό για τις παρατηρήσεις, αλλά όχι για τους επιστήμονες

Η οροσειρά Negra, ένα σβησμένο ηφαίστειο στα ανατολικά της πόλης του Πουέμπλα του κεντρικού Μεξικού, επιλέχτηκε λόγω του ύψους και του ήπιου κλίματός της. Αν αγνοήσουμε τη φωτορύπανση τα τηλεσκόπια χιλιοστόμετρου λειτουργούν καλύτερα στα ύψη όπου η σχετική υγρασία στον αέρα είναι χαμηλή.

Η θέση του γεωγραφικού πλάτους του - 19 μοίρες - δίνει μια τέλεια άποψη του Νότιου Ουρανού όπου βρίσκεται το κέντρο του Γαλαξία, ενώ η νέα τεχνολογία θα διορθώσει τις ανακρίβειες που θα μπορούσαν να προκληθούν από το βάρος και το μέγεθος της κεραίας όπως θα αλλάζει θέση.

Αλλά ο λεπτός αέρας πάνω στην οροσειρά Negra, είναι προβληματικός. Η ομάδα προγραμματίζει να εμπλουτίσει τις εγκαταστάσεις και τους χώρους ανάπαυσης με πρόσθετο οξυγόνο.