Το Swift έστειλε εικόνες της γέννησης μιας μαύρης τρύπας

Πηγή: NASA, 21 Ιανουαρίου 2005

Το διαστημικό παρατηρητήριο της NASA Swift ανίχνευσε για πρώτη φορά μια έκρηξη ακτίνων-γ, που πιθανόν να κρύβεται πίσω από αυτήν η γέννηση μιας ολοκαίνουργιας μαύρης τρύπας.

Η φωτεινή και μακροχρόνια έκρηξη συνέβη στις 17 Ιανουαρίου. Το Swift, από τότε που έγινε αντιληπτή, στράφηκε γρήγορα προς αυτήν ώστε να την φωτογραφίσει σε λιγότερο από 200 δευτερόλεπτα. Ο δορυφόρος συνέλαβε το γεγονός αυτό με το τηλεσκόπιό των ακτίνων X (XRT), ενώ οι ακτίνες γάμμα ανιχνεύονται με το ειδικό τηλεσκόπιο Burst Alert (BAT).

"Είναι η πρώτη φορά που ένα τηλεσκόπιο ακτίνων X φωτογράφησε μια έκρηξη ακτίνων-γ, τη στιγμή που αυτή εκρηγνυόταν", είπε ο Δρ Neil Gehrels, υπεύθυνος για το Swift στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA.. "Οι περισσότερες εκρήξεις κρατούν περίπου 10 δευτερόλεπτα, και λίγες πάνω από ένα λεπτό. Οι προηγούμενες εικόνες στις ακτίνες-Χ έχουν συλλάβει τη μεταλαμπή της έκρηξης, όχι την ίδια την έκρηξη".

Το διαστημικό παρατηρητήριο Swift φτιάχτηκε έτσι ώστε να ανιχνεύει αυτές τις σύντομες εκρήξεις των ακτίνων-γ και μετά να στρέψει τα τηλεσκόπιά του σε αυτές περίπου μέσα σε ένα λεπτό.

Το Swift έχει τρία κύρια όργανα. Το BAT - που ανιχνεύει τις εκρήξεις και ακολούθως καθοδηγεί το XRT όπως και το οπτικό-υπεριώδες τηλεσκόπιο (UVOT), ώστε  να εστιάσουν στην έκρηξη. Το BAT ξεκίνησε να ανιχνεύει τις εκρήξεις το Δεκέμβριο, ενώ το UVOT δοκιμάζεται ακόμα, και δεν μπόρεσε να συλλέξει στοιχεία, όταν ανιχνεύθηκε η έκρηξη.

Οι επιστήμονες θα χρειαστούν αρκετές εβδομάδες για να καταλάβουν πλήρως αυτήν την έκρηξη, Η πηγή αυτή ονομάζεται GRB050117, από την ημερομηνία της ανίχνευσης. Τα τηλεσκόπια που βρίσκονται σε τροχιά αλλά και αυτά πάνω και στη γη, θα στραφούν στην ακριβή θέση της έκρηξης, ώστε να παρατηρήσουν τη μεταλαμπή της έκρηξης και την περιοχή που την περιβάλλει.

Η προέλευση των εκρήξεων των ακτίνων-γ παραμένει μυστήριο. Τουλάχιστον μερικές εμφανίζονται να δημιουργούνται από τις εκρήξεις πολύ μεγάλων άστρων. Άλλες είναι το αποτέλεσμα της συγχώνευσης μαύρων τρυπών ή αστέρων νετρονίων. Οποιαδήποτε από αυτά τα σενάρια πιθανά θα οδηγήσει στο σχηματισμό μιας νέας μαύρης τρύπας.

Αρκετές από αυτές τις εκρήξεις εμφανίζονται καθημερινά κάπου στο ορατό σύμπαν. Καμία εκπομπή ακτίνων X (που να συμπίπτει με εκρήξεις των ακτίνων-γ) δεν έχει ποτέ φωτογραφηθεί, επειδή συνήθως απαιτείται ώρες να γυρίσει ένα τηλεσκόπιο ακτίνων X προς μια έκρηξη. Οι επιστήμονες αναμένουν το Swift  να είναι πλήρως λειτουργικό μέχρι τις 1 Φεβρουαρίου 2005.

Το Swift, που βρίσκεται ακόμα στη φάση ελέγχου του, είναι μια διεθνής συνεργασία και προωθήθηκε στις 20 Νοεμβρίου του 2004. Είναι μια αποστολή της NASA σε συνεργασία με την Ιταλική Διαστημική Υπηρεσία και το Ερευνητικό Συμβούλιο Φυσικής και Αστρονομίας σωματιδίων του Ηνωμένου Βασιλείου.