Το Νόμπελ Χημείας 2005 δόθηκε για τη βελτίωση μιας διαδικασίας που χρησιμοποιείται στην παραγωγή πλαστικών και φαρμακευτικών υλικών

Πηγή: BBC, 5 Οκτωβρίου 2005

Σε δύο Αμερικανούς - στους Richard Schrock και Robert Grubbs - και ένα Γάλλο - Yves Chauvin - απονεμήθηκε εξίσου το βραβείο Νόμπελ του 2005 για τη χημεία, για τη συνεισφορά τους σε μια διαδικασία που ονομάζεται μετάθεση.

Χάρις στην εργασία τους η παραγωγή οργανικών ενώσεων του άνθρακα έγιναν απλούστερες, αποδοτικότερος και πιο φιλικές στο περιβάλλον.

Η διαδικασία της μετάθεσης ή μετάθεσης ολεφινών (ενώσεις με ένα διπλό δεσμό), επιτρέπει στους διπλούς δεσμούς να σπάσουν με τη βοήθεια ενός μεταλλικού καταλύτη και να γίνει αναδιάταξη των ατόμων του άνθρακα με ένα τρόπο σαν να γίνεται ανταλλαγή των ομάδων. Η διαδικασία αυτή παρομοιάζεται με τα ζευγάρια που αλλάζουν παρτενέρ κατά τη διάρκεια ενός χορού.

Η μετάθεση χρησιμοποιείται σε καθημερινή βάση στη χημική βιομηχανία, κυρίως στην παραγωγή φαρμάκων (για σοβαρές αρρώστιες όπως του AIDS, Αλτσχάϊμερ και αρθρίτιδα) και προηγμένων πλαστικών.

Ο Yves Chauvin, 74 ετών και εργάζεται στο Γαλλικό Ίδρυμα για το πετρέλαιο. Ο Robert Grubbs, 63 ετών, είναι καθηγητής Χημείας στο Τεχνολογικό Ίδρυμα της Καλιφόρνιας από το 1978. Τέλος, ο Richard Schrock, 60 ετών, είναι καθηγητής Χημείας στο ΜΙΤ από το 1980. 

Η ίδια η αντίδραση ανακαλύφθηκε στη δεκαετία του '50, και προέκυψε στη βιομηχανία. Εντούτοις, αν και οι επιστήμονες ήξεραν να τη δουλέψουν δεν μπορούσαν να εξηγήσουν πώς αυτή λειτουργούσε.

Έπρεπε να καταλάβουν το μοριακό μηχανισμό της τον οποίο ο καταλύτης επιτάχυνε την αντίδραση.

Για πρώτη φορά ο γάλλος Yves Chauvin το 1970, πρότεινε ότι ο καταλύτης έπρεπε να ήταν ένα μέταλλο. Ο ίδιος παρουσίασε έναν νέο μηχανισμό για τον τρόπο που αυτό το μέταλλο λειτουργεί στην αντίδραση και εξήγησε όλα τα προηγούμενα πειραματικά αποτελέσματα χρησιμοποιώντας τη μετάθεση.

Αργότερα, άλλοι ερευνητές επρόκειτο να αναπτύξουν αποδοτικότερους καταλύτες για να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία της μετάθεσης. Το 1990, ο Richard Schrock, του MIT ανέπτυξε έναν ιδιαίτερα αποδοτικό καταλύτη βασισμένο στο μολυβδαίνιο.Ήταν μοριακός καταλύτης χωρίς πρόσθετα.

Μια άλλη σημαντική ανακάλυψη ήρθε δύο χρόνια αργότερα, όταν ανέπτυξε ο Robert Grubbs του Caltech, έναν καταλύτη βασισμένο σε ένα άλλο μέταλλο, το ρουθήνιο, το οποίο ήταν σταθερό στον αέρα, δεν ήταν δηλαδή θερμικά ασταθής. .

Και στην ανακοίνωση της για το Νόμπελ 2005 για τη χημεία, η κριτική επιτροπή των Νόμπελ δήλωσε ότι οι προέκυψαν "φανταστικές ευκαιρίες" από την εργασία των τριών.

Μεταξύ άλλων δημιουργήθηκαν προηγμένα ζιζανιοκτόνα, πρόσθετες ουσίες για τα πολυμερή σώματα και τα καύσιμα, και φάρμακα για τη βακτηριακή μόλυνση, τον καρκίνο, την ασθένεια του Alzheimer, την αρθρίτιδα, την ημικρανία και το HIV.

Η εργασία τους είναι, επίσης, ένα βήμα για την "πράσινη χημεία", μειώνοντας τα ενδεχομένως επιβλαβή απόβλητα μέσω μιας 'εξυπνότερης' παραγωγής.

"Η φαντασία θα είναι σύντομα το μόνο όριο στο είδος των μορίων που θα μπορούσαν να φτιαχτούν στο μέλλον", συμπληρώνει η κριτική επιτροπή Νόμπελ.