Μια ελαφρά ομίχλη πάνω στον Τιτάνα ίσως να οφείλεται σε γκέιζερ ή ηφαίστεια

Πηγή: The New York Times, 25 Οκτωβρίου 2005

Οι αστρονόμοι νομίζουν ότι βρίσκοντας την πιθανή λύση για έναν γρίφο του μεγαλύτερου φεγγαριού του Κρόνου, τον Τιτάνα, έχουν έρθει πιο κοντά στο να εξηγήσουν ένα άλλο μυστήριο: Με ποιο τρόπο ο Τιτάνας στηρίζει μια ατμόσφαιρα πλούσια σε μεθάνιο.

Νέες παρατηρήσεις από το διαστημικό σκάφος Cassini και τα επίγεια τηλεσκόπια εστίασαν την προσπάθεια τους να γίνουν κατανοητά οι ιδιαίτεροι σχηματισμοί των σύννεφων στον Τιτάνα. Τα σύννεφα είναι σπάνια εκεί, εκτός από αυτά πάνω από το νότιο πόλο και στα μέσα πλάτη του νότιου ημισφαιρίου.

Τα πολικά σύννεφα είναι θυελλώδη και επίμονα, με μια διάρκεια ζωής λίγες εβδομάδες. Τα άλλα νέφη, σε ένα γεωγραφικό πλάτος περίπου 40 μοιρών - εκεί που βρίσκεται αναλογικά η Νέα Ζηλανδία και η Αργεντινή - προκαλούν μια βροχή μεθανίου και διαρκούν μερικές ώρες ή και μέρες ακόμα. Αλλά γιατί αυτό να συμβαίνει σχεδόν αποκλειστικά κοντά στις 40 μοίρες του νότιου γεωγραφικού πλάτους;

Οι αστρονόμοι προσφέρθηκαν να δώσουν απαντήσεις με δύο εργασίες που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Science. Για να είναι ιδιαίτερα εντοπισμένα τα νέφη στα μέσα πλάτη, είπαν, δείχνει την παρουσία στην επιφάνεια του Τιτάνα γκέιζερ ή ηφαίστεια.

Τέτοια φαινόμενα πρέπει να παρατηρηθούν κι άλλο, λένε οι ερευνητές, αλλά κατά πάσα πιθανότητα από τα ηφαίστεια και τα γκέιζερ εκλύεται μεγάλη ποσότητα μεθανίου που συμπυκνώνεται σε νέφη στην, κατά τα άλλα, αποτελούμενη κυρίως από άζωτο ατμόσφαιρα του Tιτάνα.

Χωρίς όμως κάποια σταθερή πηγή, το ατμοσφαιρικό μεθάνιο του Τιτάνα θα είχε εξαφανιστεί εδώ και δισεκατομμύρια έτη, επειδή το μεθάνιο καταστρέφεται από το υπεριώδες φως του ήλιου.

"Είναι τα πρώτα ισχυρά στοιχεία για την τρέχουσα ενεργό απελευθέρωση του μεθανίου από την επιφάνεια", ανέφερε ο κύριος συντάκτης της μιας εργασίας, ο πλανητικός επιστήμονας Henry G. Roe, σε μια ανακοίνωση από το Τεχνολογικό Ίδρυμα της Καλιφόρνιας.

Ο ομάδα του Henry Roe, που περιλαμβάνει το Michael Brown, πλανητικό αστρονόμο επίσης στο Caltech, περιέγραψε και ερμήνευσε τα ευρήματα από παρατηρήσεις εδώ και αρκετούς μήνες με τα τηλεσκόπια Keck και Διδυμων στο Mauna Kea στη Χαβάη. Οι αστρονόμοι παρατήρησαν τον Τιτάνα 82 νύχτες κατά τους τελευταίους μήνες. Τα νέα σύννεφα συνήθως εμφανίζονταν και εξαφανίζονταν σε μια ημέρα.

Η ομάδα ανέφερε ότι μερικά από τα σύννεφα είχαν μήκος περισσότερο από 1.600 χιλιόμετρα στο γεωγραφικό πλάτος των 40 μοιρών. Έμειναν έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν ότι τα τρία τέταρτα αυτών των νεφών συγκεντρώθηκαν στο ένα τέταρτο της περιφέρειας σε εκείνο το γεωγραφικό πλάτος. Τα νέφη βρίσκονταν σε μια περιοχή 350 μοίρες δυτικού γεωγραφικού μήκους.

"Αν τα νέφη σχηματίζονταν μόνο με τη βοήθεια ανέμων, δεν δικαιολογείται η συγκέντρωσή τους σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος", υποστηρίζει ο Δρ Roe. "Θα έπρεπε να σχηματίζουν μία ζώνη, ένα δακτύλιο γύρω από ολόκληρο τον Τιτάνα".

Μια άλλη ομάδα, που μελετά τα στοιχεία των εικόνων από το διαστημικό σκάφος Cassini, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι παρατηρήσεις και το θεωρητικό μοντέλο πρότειναν μια κάπως διαφορετική ερμηνεία. Ήταν απίθανο, λέει η ομάδα, ότι τα ηφαίστεια που αναβλύζουν το μεθάνιο να είναι ευθυγραμμισμένα στις 40 μοίρες και να διαμόρφωναν αυτά τα σύννεφα. Αντίθετα, είπαν, η δυναμική της κυκλοφορίας - σε μεγάλη κλίμακα - του αέρα ενθάρρυνε τον άνεμο να ανέβει σε μεγάλο ύψος σε εκείνο το γεωγραφικό πλάτος και να συμβάλει έτσι στη μορφολογία των σύννεφων.

"Ο ρυθμός ανύψωσης και διασκεδασμός των νεφών", είπε ο Caitlin Α. Griffith του πανεπιστημίου της Αριζόνα, και επικεφαλής της ομάδας, "προτείνει ότι είμαστε αυτόπτες μάρτυρες του σχηματισμού των εκ μεταφοράς νεφών, πιθανά παρόμοια με τις καταιγίδες, που εξαφανίζονται με τη βοήθεια των βροχοπτώσεων".

Ο Δρ. Griffith και άλλοι επιστήμονες, που δεν αναμίχθηκαν με την έρευνα, εκτιμούν ότι κάτι περισσότερο από την σφαιρική κυκλοφορία του αέρα, κάτι διαφορετικό πρέπει να υπάρχει στην επιφάνεια κάτω από τα σύννεφα, που μπορεί να φταίει εν μέρει για την προτίμηση του σχηματισμού των σύννεφων σε ορισμένα μήκη και πλάτη. Όχι λοιπόν ότι όλοι οι γρίφοι για τα νέφη του Τιτάνα έχουν λυθεί.

Αλλά οι πλανητικοί επιστήμονες επισήμαναν ότι το Cassini, στις διάφορες επαφές του με τον Τιτάνα, είχε ανιχνεύσει ιδιαίτερες αποδείξεις για παγωμένα ηφαίστεια με ροές λάβας και άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα.

"Για μεγάλο διάστημα αναρωτιόμασταν από πού προέρχεται το μεθάνιο στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα και η απάντηση είναι ότι εκλύεται από την επιφάνειά του", εξηγεί ο καθηγητής Dr. Brown του Caltech. "'Όλοι θεωρούσαν πιθανή αυτή την εξήγηση, όμως μέχρι σήμερα δεν είχαμε ανακαλύψει την αιτία ή την πηγή".