Το γιαπωνέζικο σκάφος Hayabusa μπορεί να χάθηκε

Πηγή: Washington Post, 1 Δεκεμβρίου 2005

Μετά από την επιτυχημένη κατάβαση στον μικροσκοπικό αστεροειδή κοντά 300 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά και αφού συνέλεξε ένα δείγμα από την επιφάνειά του, το σκάφος Hayabusa φαίνεται ότι χάθηκε στο διάστημα την Τετάρτη, εκτός κι αν οι μηχανικοί μπορούν να λύσουν ένα μηχανικό πρόβλημα γρήγορα και να κάνουν το διαστημικό σκάφος να ξεκινήσει το ταξίδι του πίσω στη Γη.

"Η επικοινωνία χάθηκε, αλλά θα περιμένουμε μέχρι στις αρχές του Δεκεμβρίου", αναφέρει ο διευθυντής του προγράμματος Junichiro Kawaguchi. "Οι προσπάθειες να αναβιώσει το διαστημικό σκάφος έχουν αρχίσει, αλλά δεν είμαστε βέβαιοι ότι μπορούμε να τις τελειώσουμε εγκαίρως. Η κατάσταση δεν είναι πάρα πολύ αισιόδοξη".

Η κοσμική γεωμετρία αναγκάζει το Hayabusa να ξεκινήσει το ταξίδι της επιστροφής του, διάρκειας 18 μηνών, αρχές αυτού του μήνα ή να παγιδευτεί στο διάστημα για την αιωνιότητα.

Το Hayabusa προσγειώθηκε τελικά στο αστεροειδές Itokawa (Ιτοκάουα) το Σάββατο και πυροδότησε δύο σφαίρες τανταλίου των 10mm στην επιφάνειά του, για να την αναταράξει και να σηκωθεί έτσι ένα πέπλο της σκόνης. Εν συνεχεία το διαστημικό σκάφος την σύλλεξε μέσα σε έναν συλλέκτη σχήματος ενός κεράτου. Ήταν η πρώτη διαστημική αποστολή που μπόρεσε να προσγειωθεί σε ένα ουράνιο σώμα εκτός από το φεγγάρι, με την πρόθεση να πάρει ένα δείγμα και να το φέρει πίσω σε μας.

Όμως κατά την απόσυρση του από τον αστεροειδή, ο Hayabusa έγινε μια διαρροή σε έναν από τους χημικούς προωθητές του, ενώ μια δευτερεύουσα συσκευή προφανώς πάγωσε. Ο υπεύθυνος της αποστολής Kawaguchi είπε ότι οι δύο ατυχίες ήταν προφανώς "ευδιάκριτα γεγονότα" αλλά οι λεπτομέρειες είναι ακόμα υπό έρευνα."

Η αβέβαιη μοίρα του Hayabusa θα μπορούσε να αποδειχθεί η τελική πικρή ειρωνεία για ένα διαστημικό σκάφος που έχει υπερνικήσει πολλές δυσκολίες μέχρι τώρα, από τότε που η Ιαπωνική Αεροδιαστημική Υπηρεσία το προώθησε το Μάιο του 2003.

Οι ηλιακές εκλάμψεις κατέστρεψαν την ηλεκτρική του ικανότητα αποθήκευσης, και όταν έφθασε στο Itokawa στις 12 Σεπτεμβρίου, μόνο ένα από τα τρία γυροσκόπια μεταβλητής ταχύτητας του Hayabusa (Χαγιαμπούσα) λειτουργούσε κατάλληλα. Τα γυροσκόπια ως γνωστόν είναι κρίσιμα για τη διατήρηση της θέσης του διαστημικού σκάφους στο διάστημα.

Μια προσπάθεια να ριχτεί ένα μικροσκοπικό ρομπότ, το Minerva, πάνω στον αστεροειδή Itokawa πήγε στραβά στις 4 Νοεμβρίου που χάθηκε μακριά στο διάστημα. Μια άλλη κάθοδος του ίδιου του σκάφους στις 20 Νοεμβρίου κράτησε 30 λεπτά αλλά απέτυχε να συλλέξει κάποιο δείγμα.

Με τον χρόνο να τρέχει, οι μηχανικοί δοκίμασαν πάλι το τελευταίο Σάββατο να το προσεδαφίσουν και το πέτυχαν δύο μέρες αργότερα. Αλλά τα προβλήματα των προωθητών προέκυψαν τέσσερις ώρες μετά την εκτόξευση. Έτσι η Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι το σκάφος παρουσίασε τη Δευτέρα διαρροή σε έναν από τους χημικούς προωθητήρες του, ενώ ο δεύτερος είναι παγωμένος και επίσης δυσλειτουργεί.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά οι ελεγκτές έχασαν τη ραδιοεπαφή τους με το σκάφος μέχρι χθες.

Το σκάφος που παραμένει τώρα σε απόσταση λίγων δεκάδων χιλιομέτρων από τον διαστημικό βράχο, φαίνεται ότι θα μείνει εκεί μέχρι την αιωνιότητα.

Φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας

Όμως, παρ' όλες τις βλάβες του το σκάφος μετέδωσε εικόνες υψηλής ανάλυσης, μετρήσεις της πυκνότητας και φασματικές μετρήσεις. Και ενώ οι περισσότεροι αστεροειδείς είναι καλυμμένοι με ρεγόλιθο, μια σκόνη που δημιουργείται από την πρόσκρουση μετεωριτών σε σκληρά πετρώματα, στην επιφάνεια του Itokawa (Ιτοκάουα) διακρίνονται μόνο χονδρόκοκκα υλικά σαν χαλίκι, τα οποία μάλιστα είναι συγκεντρωμένα σε επίπεδες περιοχές επιφάνειας λίγων τετραγωνικών μέτρων.

Η παρατήρηση αυτή υποδεικνύει κάποιο μηχανισμό που μετακινεί και θάβει το λεπτόκοκκο υλικό. Οι επιστήμονες εικάζουν ότι η πρόσκρουση μετεωριτών ή άλλων αστεροειδών προκαλεί σεισμούς που διαρκούν ώρες και μετακινούν το επιφανειακό υλικό του αστεροειδή.

Η αστάθεια της επιφάνειας του Ιτοκάουα καθιστά δύσκολη τη χρονολόγησή του, η οποία συνήθως βασίζεται στον αριθμό των ορατών κρατήρων. Οι Ιάπωνες ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κόμπε θεωρούν ότι ο Ιτοκάουα είναι πολύ αρχαιότερος από ό,τι φαίνεται, από δέκα έως 100 εκατομμυρίων ετών.

Άλλοι ερευνητές από το πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς στις ΗΠΑ διαφωνούν, καθώς εκτιμούν ότι ο διαστημικός βράχος δημιουργήθηκε πριν από δύο-τρία εκατ. χρόνια.

Διαφωνία υπάρχει και για το πώς σχηματίστηκε ο Ιτοκάουα. Μετρήσεις της πυκνότητας δείχνουν ότι ο όγκος του αστεροειδή είναι 39% κενός χώρος, γεγονός που υποδεικνύει ότι ο Ιτοκάουα είναι ένα συσσωμάτωμα αρχαίων συντριμμιών.

Οι υπεύθυνοι του Hayabusa (Χαγιαμπούσα) θεωρούν ότι ο σωρός ερειπίων δημιουργήθηκε από την πρόσκρουση και τη συσσωμάτωση δύο μικρότερων αστεροειδών. Άλλοι ειδικοί, όμως, θεωρούν ότι ο σωρός σχηματίστηκε από μικρά σώματα που πλησίασαν αργά το ένα το άλλο -οι προσκρούσεις μεταξύ μεγάλων σωμάτων συμβαίνουν συνήθως με ταχύτητα αρκετών μέτρων ανά ώρα, οπότε τα συντρίμμια θα διασκορπίζονταν.

Ακόμα και η σύσταση του αστεροειδή παραμένει άγνωστη. Οι φασματικές μετρήσεις του Χαγιαμπούσα δείχνουν ότι ο βράχος ήταν πάντα ψυχρός, ενώ παρατηρήσεις με επίγεια τηλεσκόπια στη Χαβάη δείχνουν ότι κάποτε είχε λιώσει σε θερμοκρασία άνω των 1.000 βαθμών.

Το μόνο για το οποίο συμφωνούν οι επιστήμονες είναι ότι ο Ιτοκάουα σχηματίστηκε στην κύρια ζώνη των αστεροειδών, ανάμεσα στον Άρη και τον Δία, και αργότερα κινήθηκε στη σημερινή του τροχιά, μέσα από την τροχιά του Άρη και πλησιέστερα στη Γη.

Όλοι συμφωνούν επίσης, ότι η άφιξη απτών δειγμάτων από το μακρινό σώμα ίσως θα έλυνε το μυστήριο.

Οι υπεύθυνοι του Χαγιαμπούσα ελπίζουν ότι οι κινητήρες ιόντων του σκάφους τελικά θα λειτουργήσουν και το Χαγιαμπούσα θα ξεκινήσει το ταξίδι της επιστροφής εντός 10 μηνών.