Εγκαταστάθηκε το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος στο αστεροσκοπείο του Χελμού

Πηγή: Δίκτυο, 29 Ιουνίου 2006

Το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος που έχει ήδη εγκατασταθεί στο νέο αστεροσκοπείο του Χελμού αναμένεται να εγκαινιαστεί προς το τέλος του καλοκαιριού, ανακοινώθηκε από το Ινστιτούτο Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, που είναι η επιβλέπουσα αρχή για την κατασκευή και λειτουργία του αστεροσκοπείου.

Η κατασκευή του έργου είχε ξεκινήσει το 2001 και το κόστος του ανήλθε περίπου σε 5,5 εκατομμύρια ευρώ, ενώ χρηματοδοτήθηκε με ευρωπαϊκά κονδύλια.

Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού θα έχουν γίνει οι απαραίτητες δοκιμασίες του τηλεσκοπίου για να αρχίσει από τις 15 Σεπτεμβρίου 2006 το σημαντικό έργο του.

Το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος είναι ένα από τα καλύτερα ευρωπαϊκά τηλεσκόπια νέας τεχνολογίας με μεγάλη ακρίβεια σκόπευσης και παρακολούθησης των ουράνιων αντικειμένων και δυνατότητα ταυτόχρονης προσαρμογής πολλών ερευνητικών οργάνων, όπως ψηφιακές κάμερες και φασματογράφους. Ο Αρίσταρχος κατασκευάστηκε από τη διεθνούς φήμης γερμανική εταιρεία οπτικών οργάνων Zeiss, ενώ έχει διάμετρο κατόπτρου 2,3 μέτρα. Η απόσταση παρατήρησής του, είναι περίπου το μέσο του Σύμπαντος.

Το νέο τηλεσκόπιο βρίσκεται στον Χελμό, στην κορυφή του βουνού, στην τοποθεσία Nεραϊδόραχη και σε υψόμετρο 2.340 μέτρων. Τα κριτήρια επιλογής της τοποθεσίας ήταν το υψόμετρο, η καθαρότητα και η διαφάνεια της ατμόσφαιρας καθώς και η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης στην περιοχή.

Η περιοχή που κατασκευάστηκε είναι μια από τις πιο σκοτεινές της Ευρώπης. Σε τόσο μεγάλο ύψος, το τηλεσκόπιο δεν θα επηρεάζεται, από τα φώτα των πόλεων που βρίσκονται στα πεδινά. H φωτορύπανση από την Αθήνα (απέχει σε ευθεία γραμμή 130 χιλιόμετρα) και από την Κόρινθο εμποδίζεται εξαιτίας ενός φυσικού φράκτη, που είναι το όρος Κυλλήνη, ενώ η πόλη των Καλαβρύτων ούτε καν φαίνεται.

Το καινούργιο αστεροσκοπείο βρίσκεται σε απόσταση μόλις 8 χιλιομέτρων από το χιονοδρομικό κέντρο και 150 χιλιόμετρων από την Αθήνα. Ο βασικότερος ίσως λόγος που επελέγη η συγκεκριμένη κορυφή για την εγκατάσταση του τηλεσκοπίου είναι επειδή στην ίδια τοποθεσία λειτουργεί και το Χιονοδρομικό Κέντρο Καλαβρύτων, το οποίο παρέχει έως τα 1.700 μέτρα οδική πρόσβαση και παροχές ρεύματος και τηλεφώνου.

Το τηλεσκόπιο έχει πάρει το όνομά του από τον αρχαίο Έλληνα αστρονόμο του 3ου αιώνα π.Χ, που υπήρξε ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι κέντρο του πλανητικού μας συστήματος δεν είναι η Γη όπως μέχρι τότε θεωρούνταν αλλά ο ήλιος.

Το τηλεσκόπιο αυτό ήταν μια καθολική απαίτηση της αστρονομικής κοινότητας κι έρχεται να καλύψει μια χρόνια ανάγκη για την ύπαρξη ενός τηλεσκοπίου με σύγχρονες δυνατότητες παρατήρησης και καταγραφής των ουράνιων σωμάτων. Ενώ, συν τοις άλλοις, ανοίγει τον δρόμο για τη συνεργασία των Ελλήνων αστρονόμων με τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους καθώς και για τη χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων με ευρωπαϊκούς πόρους.

Το μέχρι σήμερα πιο προηγμένο ερευνητικό όργανο του Εθνικού Αστεροσκοπείου βρισκόταν στο Κρυονέρι της Κορινθίας, όπου έχει εγκατασταθεί από το 1975 και έχει διάμετρο 1, 2 μέτρα.

Στο αστεροσκοπείο του Θησείου υπάρχει το πιο παλιό τηλεσκόπια στη χώρα μας, που ήταν διαμέτρου μόλις 40 εκατοστά, ενώ αυτό στο αστεροσκοπείο της Πεντέλης το τηλεσκόπιο έχει διάμετρο 60 εκατοστά.

Το νέο τηλεσκόπιο είναι ενταγμένο στο ευρωπαϊκό δίκτυο τηλεσκοπίων OPTICON, το οποίο στηρίζει όλα τα σύγχρονα μεγάλα (διαμέτρου άνω των 2 μέτρων) τηλεσκόπια της E.E.

Σε αυτό το πλαίσιο, επιστήμονες από την Ευρώπη θα μπορούν να κάνουν τις παρατηρήσεις τους στον ελληνικό ουρανό σε κάποιες προγραμματισμένες νύχτες, ενώ τα λειτουργικά έξοδα του Aρίσταρχου θα καλύπτονται με ευρωπαϊκά κονδύλια. Παράλληλα, οι δικοί μας αστρονόμοι θα έχουν πρόσβαση στα αντίστοιχα προηγμένα ευρωπαϊκά τηλεσκόπια.

Για να λειτουργήσει το νέο αστεροσκοπείο η πολιτεία κατασκεύασε στον Χελμό μια ασφαλή πρόσβαση και έδωσε μια έκτακτη επιχορήγηση για τη στήριξη της λειτουργίας του και την ηλεκτροδότησή του. Αναμένεται ότι θα αποτελέσει πυρήνα ανάπτυξης όχι μόνο στον ερευνητικό χώρο της αστρονομίας αλλά και της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης γενικότερα. Πέραν τούτου, θα αποτελέσει τη βάση για παράλληλη ίδρυση λαϊκού αστεροσκοπείου με ευεργετικές συνέπειες στην επιμορφωτική ανάπτυξη της περιοχής.

Τα μεγαλύτερα παγκοσμίως ερευνητικά ιδρύματα έχουν εκδηλώσει έντονο ενδιαφέρον προκειμένου να χρησιμοποιήσουν το τηλεσκόπιο στο πλαίσιο επιστημονικής συνεργασίας. Ήδη, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών όπου ανήκει το νέο τηλεσκόπιο, έχει δεχθεί σημαντικές προσφορές για την παροχή επιστημονικών οργάνων από τα Πανεπιστήμια του Sheffield, Southampton και  Manchester της Μεγάλης Βρετανίας, από το  Πανεπιστήμιο Πατρών και από το Isaac Newton Group (La Palma). Ενδιαφέρον για επιστημονική συνεργασία έχουν επίσης εκδηλώσει το Ειδικό Αστροφυσικό Παρατηρητήριο της Ρωσίας, τα Πανεπιστήμια της Οδησσού (Ουκρανία) και της Σόφιας (Βουλγαρία), καθώς και το Αστρονομικό Παρατηρητήριο της Γιουγκοσλαβίας.

 Η λειτουργία του νέου τηλεσκοπίου αναμένεται να συμβάλει στη συμμετοχή της Ελλάδας σε διαστημικά και επιστημονικά προγράμματα που χρησιμοποιούν δορυφόρους (ακτινών Χ και  υπέρυθρου) καθώς και ομάδες ραδιοτηλεσκοπίων που πραγματοποιούν ταυτόχρονες ή και συμπληρωματικές παρατηρήσεις σε θέματα αιχμής της σύγχρονης αστρονομικής έρευνας. Ο "Αρίσταρχος" έχει ήδη ενταχθεί στο πανευρωπαϊκό πρόγραμμα "OPTICON", στο οποίο συμμετέχουν τα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα τηλεσκόπια της Ευρώπης.

Το νέο τηλεσκόπιο αναμένεται να ανοίξει ένα παράθυρο στο Σύμπαν για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Μέσω του Διαδικτύου, το Ινστιτούτο Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών θα έχει τη δυνατότητα να παρέχει επιστημονικές και τεχνολογικές υπηρεσίες υψηλής ποιότητας προς τους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς φορείς, και θα μπορέσει να φέρει το μαγικό και άγνωστο κόσμο του Σύμπαντος εγγύτερα στο ευρύ κοινό.