Ένα δίδυμο ζεύγος πλανητών επιπλέει ελεύθερα στο διάστημα

Πηγή: BBC, 5 Αυγούστου 2006

 Ένα ζευγάρι παράξενων νέων πλανητών, που θολώνουν τα όρια μεταξύ των πλανητών και των αστεριών, έχει ανακαλυφθεί πέρα από το ηλιακό σύστημά μας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν προσδιοριστεί λίγες δωδεκάδες τέτοια αντικείμενα αλλά αυτό είναι το πρώτο σύνολο "διδύμων".

Στην εικόνα φαίνονται δύο δίδυμοι πλανήτες - planemos - που εντοπίστηκαν στον αστερισμό του Οφιούχου, η εξωτική ύπαρξη των οποίων έχει προκαλέσει αναταραχή στην επιστημονική κοινότητα

Ονομάζονται planemos, και περιβάλλουν ο ένας τον άλλον αντί να είναι σε τροχιά γύρω από ένα αστέρι.

Η παρουσία τους προκαλεί τις καθιερωμένες θεωρίες για το σχηματισμό των πλανητών και των αστεριών, γράφουν στην ανακοίνωση τους οι αστρονόμοι στο περιοδικό Science.

"Είναι ένα αληθινά αξιοπρόσεκτο ζεύγος διδύμων αντικειμένων - που το κάθε ένα έχει περίπου το 1% μόνο της μάζας του ήλιου μας", λέει ο Ray Jayawardhana του πανεπιστημίου του Τορόντου, ένας από αυτούς που υπογράφουν την ανακοίνωση.

"Και μόνο η ύπαρξη τους είναι μια έκπληξη, αλλά και η προέλευση και η μοίρα τους ένα μυστήριο."

Διπλός πλανήτης

Το ζευγάρι ανήκει σε αυτό που μερικοί αστρονόμοι θεωρούν ότι είναι μια νέα κατηγορία αντικειμένων σαν πλανήτες, που κολυμπούν αυτόνομα στο διάστημα. Έτσι ονομάζονται αντικείμενα πλανητικής μάζας ή "planemos", τα οποία δεν είναι συνδεδεμένα με ένα αστέρι.

Εμφανίζονται να σφυρηλατούνται από ένα νέφος αερίου, με παρόμοιο τρόπο όπως τα αστέρια, αλλά είναι πάρα πολύ ψυχρά για να είναι αληθινά αστέρια.

Και ενώ έχουν παρόμοιες μάζες με πολλούς από τους γιγαντιαίους πλανήτες που ανακαλύπτονται πέρα από το ηλιακό σύστημά μας (ο μεγαλύτερος εξωηλιακός πλανήτης έχει 14 φορές τη μάζα του Δία και ένας άλλος έχει περίπου επτά φορές τη μάζα του), δεν είναι πιθανά  ούτε αληθινοί πλανήτες.

"Αντιστεκόμαστε στον πειρασμό να ονομάσουμε το σύστημα "διπλό πλανήτη", επειδή το ζεύγος αυτό πιθανώς δεν διαμορφώθηκε με τον ίδιο τρόπο με τους πλανήτες στο ηλιακό σύστημά μας", αναφέρει  ο ερευνητής Valentin Ivanov του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητήριου (ESO) στο Σαντιάγο της Χιλής.

Καταπληκτική ποικιλομορφία

Τα δύο αντικείμενα έχουν παρόμοια φάσματα και χρώματα, κάτι που δείχνει ότι διαμορφώθηκαν συγχρόνως μόλις πριν ένα εκατομμύριο έτη.

Η μεταξύ τους απόσταση είναι περίπου έξι φορές την απόσταση μεταξύ του Ήλιου και του Πλούτωνα, και μπορούν να παρατηρηθούν στην περιοχή του Οφιούχου, που σχηματίζονται νέα άστρα κάπου 400 έτη φωτός μακριά. Ονομάστηκαν Oph 162225-240515, ή Oph 1622 για συντομία.

"Οι πρόσφατες ανακαλύψεις έχουν αποκαλύψει μια καταπληκτική ποικιλομορφία των πλανητών εκεί έξω", είπε ο Δρ Jayawardhana. "Ακόμα, το διπλό αντικείμενο Oph 1622 ξεχωρίζει ως ένα από το πιο περίεργο, εάν όχι το πιο ασυνήθιστο".

Ο συνάδελφός του, ο Δρ Ivanov, είπε ότι είναι περίεργοι να ανακαλύψουν εάν τέτοια ζευγάρια είναι κοινά ή σπάνια.

"Η απάντηση θα μπορούσε να ρίξει φως στον τρόπο με τον οποίο σχηματίζονται αντικείμενα πλανητικής μάζας που επιπλέουν ελεύθερα", πρόσθεσε.

Το διπλό σύστημα Oph 1622 ανακαλύφθηκε χρησιμοποιώντας το Τηλεσκόπιο Νέας Τεχνολογίας του ESO στη La Silla της Χιλής. Οι επόμενες μελέτες πραγματοποιήθηκαν με το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του ESO.

Ένα Planemo είναι ένα αντικείμενο που έχει στρογγυλοποιηθεί από την ιδιο-βαρύτητα του και που δεν κατάφερε να επιτύχει σύντηξη του υδρογόνου του κατά τη διάρκεια της ζωής του. Μοιάζει δηλαδή με ένα καφέ νάνο αστέρι., αλλά αφενός είναι μικρότερο από αυτό (μικρότερο και από μερικούς εξωπλανήτες) και αφετέρου ποτέ δεν έχει τεθεί σε τροχιά γύρω από κανένα αστέρι. Επομένως, οι πλανήτες ακόμη και τα μεγάλα φεγγάρια είναι Planemos. Μπορούν δε να ανακαλυφθούν μόνο όταν είναι πολύ νέα και ακόμη αδύνατα. Μετά ακτινοβολούν από τη δική τους βαρυτική ενέργεια. Τα ψυχρά και μοναχικά Planemos είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν. Επίσης, ένα απλό Planemos μπορεί να έχει πλανήτες ή φεγγάρια, εξ αιτίας του δίσκου υλικών που υπάρχει γύρω του. Έτσι, θα μοιάζει με ένα μίνι ηλιακό σύστημα. Λόγω ότι απουσιάζει το φως από κοντά του η ζωή, πιθανώς, δεν μπορεί να αναπτυχθεί εκεί πάνω.

Για παράδειγμα το αντικείμενο Cha 110913-773444 είναι ένα Planemo με ένα δίσκο υλικού γύρω του. Έχει ηλικία 2 εκατομμύρια ετών και η μάζα του είναι μόνο τα 0.008 της μάζας του ήλιου ή 8 Δίιες μάζες. Η απόσταση από τη Γη είναι 500 έτη φωτός και είναι στον αστερισμό του Χαιμελέοντα.