Την Κυραική θα φανεί η βροχή των Λεοντιδών

Πηγή: ΝΑΣΑ, 17 Νοεμβρίου 2006

Πιστή στο ετήσιο ραντεβού της η Γη με την ουρά του κομήτη Tempel-Tuttle, θα δώσει την ευκαιρία σε ορισμένους τυχερούς κατοίκους της να δουν ένα εντυπωσιακό θέαμα: τα γνωστά πεφταστέρια. Τα ξημερώματα της Κυριακής κοντά στις 6:45 π.μ στον ελληνικό χώρο θα κορυφωθεί η βροχή των Λεοντιδών, με δεκάδες διάττοντες αστέρες ανά ώρα, καθώς η Γη θα περάσει μέσα από τα συντρίμμια που άφησε πίσω του ο κομήτης Tempel-Tuttle το 1932.

Στο φαινόμενο αυτό φαίνεται ότι οι διάττοντες προέρχονται από ένα σημείο, μέσα στον αστερισμό του Λέοντα ψηλά στον νοτιοανατολικό ουρανό. Γι αυτό και οι αστρονόμοι ονόμασαν αυτή τη βροχή των διαττόντων, Λεοντίδες. Το μέγιστο της βροχής το βλέπουμε κοντά στις 17 Νοεμβρίου κάθε χρόνο, ενώ οι Λεοντίδες παρατηρούνται γενικά μεταξύ των 15 έως 20 Νοεμβρίου.

Βροχή διαττόντων στις 17 Νοεμβρίου 2001. Το λαμπρό σημείο στην κορυφή είναι ο Δίας

Κι αυτή τη χρονιά οι Λεοντίδες θα είναι από τις πλέον εντυπωσιακές βροχές διαττόντων ή μετεώρων, με 100 έως και 150 διάττοντες την ώρα, αλλά ο ρυθμός αυτός είναι πολύ μικρός σε σχέση με ό,τι συνέβαινε από το 1998 έως το 2002, όταν ο ρυθμός των Λεοντιδών έφτανε ακόμα και τους 1.000 ανά ώρα. Το 1966, τη στιγμή της κορύφωσης της βροχής υπολογίστηκε ότι ο ρυθμός των διαττόντων έφτασε τους 140.000 ανά ώρα, ενώ το 1998 αντίστοιχος ρυθμός έφτασε τα 250 μετέωρα ανά ώρα. Φαίνεται δηλαδή ότι ο ωριαίος ρυθμός είναι άγνωστος διότι δεν είναι σταθερός. 

Αυτό συμβαίνει επειδή ο κομήτης επηρεάζεται όχι μόνο από τον ήλιο αλλά και από τη βαρύτητα των πλανητών. Έτσι, δεν ακολουθεί ακριβώς την ίδια τροχιά κάθε χρόνο που περνά από το εσωτερικό του Ηλιακού Συστήματος - κάθε 33 χρόνια περίπου. Γι αυτό και τα συντρίμμια που αφήνει πίσω του - η σκόνη και ο πάγος - συγκεντρώνονται κατά μήκος σε πολλών διαφορετικών γραμμών. Φέτος η Γη περνά από το σχετικά αρχαίο ίχνος που άφησε ο κομήτης το 1932.

Όταν η Γη - τούτη την εποχή - διέρχεται πλησίον της περιοχής αυτής, έλκει αυτά τα σωματίδια που τότε εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης με ένα ρυθμό 40-70 σωματίδια την ώρα. Βέβαια όταν φθάνουν στην επιφάνεια της Γης έχουν γίνει σκόνη, λόγω του μικρού μεγέθους τους.

Δεξιά: η περιοχή του ουρανού από την οποία προέρχονται οι Λεοντίδες

Η Γη έχει ταχύτητα γύρω από τον Ήλιο περίπου 110.000 km/h, οπότε όταν πέσει πάνω στο νέφος των σωματιδίων που έχει αφήσει πίσω του ο κομήτης, τα σωματίδια της σκόνης κτυπάνε την ανώτερη ατμόσφαιρα σε ύψος 100 km και αναφλέγονται. Η ανάφλεξη αυτή ιονίζει τα γύρω στρώματα της ατμόσφαιρας σχηματίζοντας μια φωτεινή σφαίρα δύο-τριών μέτρων, που κινείται με ταχύτητα 30-60 km/h. Αυτή τη φωτεινή σφαίρα βλέπουμε από τη Γη και την ονομάζουμε διάττοντα, μετέωρο ή πεφταστέρια. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι κάθε μέρα πέφτουν πάνω από 20 τόνοι διαστημικής σκόνης στην επιφάνεια της Γης.

Ο κομήτης Tempel-Tuttle μπαίνει σε τροχιά γύρω από τον ήλιο κάθε 33.25 χρόνια και αφήνει μια ουρά σκόνης κάθε φορά, σε ελαφρώς διαφορετική τροχιά. Συνήθως, η σκόνη που συναντά η Γη είναι αραιή, προσφέροντας μόνο 10-15 μετεωρίτες την ώρα το πολύ. Αυτή τη φορά όμως, ο κομήτης Tempel-Tuttle που πέρασε πολύ κοντά από τον ήλιο το 1998, άφησε πίσω του υλικό υψηλής πυκνότητας.

Οι αστρονόμοι λένε ότι μετά από 27 έτη, περίπου, θα δούμε ένα μεγάλο θέαμα στον ουρανό μας.

Τα μετέωρα

Δεξιά: Η περιοχή που θα είναι κυρίως ορατή η βροχή των Λεοντιδών (κόκκινη γραμμή)

Ετησίως έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε πολλές οικογένειες διαττόντων αστέρων κάθε φορά που η Γη περνάει κοντά από την τροχιά ενός κομήτη. Η σκόνη και τα άλλα υλικά που έχει αφήσει ο κομήτης καθώς περνάει από την τροχιά της Γης, πέφτουν με μεγάλη ταχύτητα στην ατμόσφαιρα της Γης και εξαερώνονται από τη θερμότητα που αναπτύσσεται λόγω τριβής, αφήνοντας έτσι φωτεινά ίχνη. Η Γη κινείται στην τροχιά της με ταχύτητα περίπου 30 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο (108.000 χιλιόμετρα την ώρα) κι έτσι οι κρούσεις γίνονται με μεγάλη σφοδρότητα.

Οι βροχές των μετεώρων παίρνουν το όνομα του αστερισμού, ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή του ουρανού στην οποία εκδηλώνονται. Έτσι έχουμε τις Περσίδες, τις Ωριωνίδες κλπ.

Μια από τις πιο εντυπωσιακές οικογένειες είναι αυτή των Λεοντιδών, επειδή έχει τους λαμπρότερους διάττοντες αστέρες. Αυτό το χαρακτηριστικό των Λεοντιδών οφείλεται στο γεγονός ότι η τροχιά του κομήτη Tempel-Tuttle, από τον οποίο προέρχονται οι Λεοντίδες, έχει αντίθετη φορά από αυτήν της Γης. Έτσι τα συντρίμμια του, τα οποία ακολουθούν την ίδια τροχιά με αυτήν του κομήτη, συγκρούονται με τη Γη μετωπικά με ταχύτητα που φθάνει τα 70 km/s. Η ταχύτητα αυτή είναι διπλάσια από αυτήν των άλλων διαττόντων, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται μεγαλύτερη θερμοκρασία λόγω τριβής και να φωτοβολούν πιο έντονα.

Οι τυπικοί κόκκοι της σκόνης έχουν διάμετρο λίγα δέκατα του χιλιοστού και ζυγίζουν λιγότερο από 10^-4 γραμμάρια. Όταν όμως τέτοιος κόκκος κτυπήσει ένα δορυφόρο, όλος το μετέωρο συνήθως εξατμίζεται αφήνοντας μια λεπτή σχισμή στον δορυφόρο. Ηλεκτρόνια και ιόντα σε αυτό το 'αέριο' μπορούν να ηλεκτρίσουν ευαίσθητα ηλεκτρονικά στοιχεία του δορυφόρου, δημιουργώντας προβλήματα στο software και λάθη στις διαδικασίες ελέγχου. Μέχρι στιγμής μόνο ένας δορυφόρος έχει καταστραφεί από βροχή διαττόντων, το 1993.  Για αυτόν το λόγο πολλοί δορυφόροι τίθενται προσωρινά, για προληπτικούς λόγους, εκτός λειτουργίας κατά τη διάρκεια που προβλέπεται το μέγιστο της δραστηριότητας της βροχής των μετεώρων.

Το 1999 οι αστρονόμοι κατάλαβαν ότι τα συντρίμμια που αφήνει κάθε κομήτης όταν περνάει κοντά από τον Ήλιο δεν ακολουθούν ακριβώς την ίδια τροχιά. Το αποτέλεσμα είναι ότι έχουν δημιουργηθεί πολλοί στενοί διάδρομο» υλικών και ο αριθμός των διαττόντων αστέρων αυξάνεται, δημιουργώντας το φαινόμενο της βροχής των διαττόντων όταν η Γη περνάει μέσα από έναν από αυτούς.

Το 2002, οι ειδικοί προβλέπουν εντυπωσιακή βροχή διαττόντων, η οποία αυτή τη φορά θα είναι ορατή και από την Ελλάδα. Δυστυχώς όμως, την κρίσιμη ημέρα θα έχουμε πανσέληνο, γεγονός που αναμένεται να περιορίσει κάπως το φαινόμενο.