Κοσμική έκρηξη από το πουθενά

Πηγή: Cosmos , 21 Δεκεμβρίου 2006

Μια κοσμική έκρηξη που όμοια της δεν έχει καταγραφεί ποτέ πριν έχει κάνει τους αστρονόμους να αναθεωρήσουν τις θεωρίες τους για το τι προκαλεί τις εντονότερες εκρήξεις στον Κόσμο.

Η μυστήρια "υβριδική" έκρηξη ακτίνων γάμμα (GRB) - που ονομάστηκε GRB 060614 (από την ημερομηνία της παρατήρησης της) - σε έναν μικρό γαλαξία, κάπου δύο δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας, έχει κάνει τους επιστήμονες να αναρωτιούνται τι συμβαίνει.

Τον Ιούνιο, ο δορυφόρος Swift κατέγραψαν μια έκρηξη ακτίνων γάμμα (GRB) που προερχόταν φαινομενικά από το πουθενά μέσα σε έναν μικρό γαλαξία περισσότερο από δύο δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Αργότερα μελέτησαν την έκρηξη δεκάδες τηλεσκόπια από τη Γη και ο Hubble.

Πιθανόν - πίστευαν οι αστρονόμοι - να βρισκόταν στην περιοχή της λαμπρής έκρηξης ενός σουπερνόβα, που δημιουργείται όταν πεθαίνουν τα τεράστια άστρα. Αλλά αυτή η εκπομπή των ακτίνων γάμμα βρίσκεται σε αντίθεση με τη θεωρία αυτή.

"Σε αυτή τη GRB, ανεξάρτητα από το πόσο πολύ την παρατηρήσαμε, από το πόσες γωνίες την κοιτάξαμε και πόσες φορές, δεν υπήρξε κοντά της καμία σουπερνόβα. Επιπλέον η έκρηξη εμφανίστηκε σε έναν γαλαξία που δεν περιείχε σχεδόν κανένα ογκώδες αστέρι", λέει ο Brian Schmidt, του πανεπιστημίου στην Καμπέρρα. "Έτσι το αντικείμενο αυτό είναι ένα αίνιγμα για μας και μας έχει κάνει να επανεξετάσουμε τις θεωρίες για το πώς εκρήγνυνται αυτά τα αντικείμενα."

Οι εκρήξεις ακτίνων γάμμα είναι οι ισχυρότερες κοσμικές εκρήξεις που παρατηρούνται στον Κόσμο. Έρχονται σε δύο τύπους: τις σύντομες, που διαρκούν λιγότερο από δύο δευτερόλεπτα και οι σχετικά μακροχρόνιες, πάνω από ένα λεπτό.

"Αυτή η έκρηξη ήταν σαφώς στη μακροχρόνια κατηγορία, κράτησε 102 δευτερόλεπτα", τονίζει ο Schmidt, μέλος μιας ομάδας από τις ΗΠΑ που εξέθεσε τα συμπεράσματά της σε μια ειδική έκδοση του περιοδικού Nature.

"Πριν από αυτήν την έκρηξη, η συμβατική άποψη ήταν ότι οι σύντομες GRB ήταν το αποτέλεσμα της συγχώνευσης δύο νεκρών άστρων - των γνωστών άστρων νετρονίων - που σχημάτιζαν μια μαύρη τρύπα. Οι σχετικά μακροχρόνιες εκρήξεις ήταν το αποτέλεσμα του θανάτου ενός άστρου με μάζα πάνω από 40 φορές της μάζας του ήλιου μας, που σχημάτιζε μια μαύρη τρύπα.

"Αυτές οι μακροχρόνιες εκρήξεις είχαν συνδεθεί πάντα με μια αστρική έκρηξη - ή σουπερνόβα - που τυπικά διαρκούν δεκάδες ημέρες και είναι δισεκατομμύρια φορές φωτεινότερες από τον ήλιο", συμπληρώνει ο Schmidt.

Σύμφωνα με τον συντάκτη της έκθεσης Avishay Gal-Yam του Τεχνολογικού Ιδρύματος της Καλιφόρνιας, αυτή η ασυνήθιστη έκρηξη "έδειξε επίσης ότι η κατανόηση της έκρηξης των ακτίνων γάμμα βρίσκεται ακόμα μακριά. Ίσως αυτό δεν είναι το πρώτο παράδειγμα ενός νέου είδους της GRB, που δεν προέρχεται ούτε από τα ογκώδη αστέρια που εκρήγνυνται ως σουπερνόβες, ούτε από τα δυαδικά συμπαγή αντικείμενα που συγχωνεύονται, αλλά από από κάτι συνολικά νέο."

Αν και ήταν η πρώτη καταγραμμένη παρατήρηση αυτής της "υβριδικής" έκρηξης ακτίνων γάμμα - κάποια που παρουσιάζει ιδιότητες και των δύο κατηγοριών της GRB, αλλά δεν ταιριάζει σε καμία κατηγορία - οι αστρονόμοι θεωρούν ότι δεν είναι πιθανώς ένα ασυνήθιστο φαινόμενο.

"Υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα στον ουρανό που δεν τα ξέρουμε και κρύβονται μέχρι τώρα στον απόμακρο Κόσμο", τελειώνει ο Schmidt.

Η μεταβαλλόμενη πυκνότητα της έκλαμψης των γ-ακτίνων. Αριστερά, είναι η αποτύπωση της εικόνας του ουρανού με ακτίνες-γ, που δείχνει την έκλαμψη που γίνεται στο φωτεινότερο αντικείμενο. Δεξιά, είναι ένα διάγραμμα των αλλαγών της φωτεινότητας με τον χρόνο.