Κίνδυνος από την υπερθέρμανση στη Μεσόγειο και σε όλο τον κόσμο

Πηγή: Reuters, 10 Απριλίου 2007

Η υπερθέρμανση του πλανήτη απειλεί σοβαρά όχι μόνο την ευρωπαϊκή ενδοχώρα, αλλά και τον υδάτινο κόσμο, από τα δελφίνια της Μεσογείου που δεν μπορούν να ζήσουν σε ζεστά νερά έως τις φώκιες των βόρειων περιοχών που σε λίγο δεν θα βρίσκουν πάγο για να γεννήσουν. Δύσκολοι καιροί περιμένουν τους Ευρωπαίouς και μάλιστα στα μεσογειακά παράλια, σύμφωνα με τα νεότερα πορίσματα της επιστήμης, όπως διαπιστώνουν οι ειδικοί της Διεθνούς Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις  Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) οι οποίοι για μία ακόμη φορά κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Ιδιαίτερη μνεία για την ευρωπαϊκή ήπειρο γίνεται στη δεύτερη ειδική έκθεση για τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης που δημοσιοποιήθηκε χθες στη Γενεύη. Ο καθηγητής Μάρτιν Μπενιστον του Πανεπιστημίου της Γενεύης δήλωσε: «Αν δεν ληφθούν μέτρα, περί τα τέλη του 21ου αιώνα το ένα στα δύο καλοκαίρια θα χαρακτηρίζεται από καύσωνες, τουλάχιστον όπως εκείνο του 2003...» δηλαδή θα απειλούνται δεκάδες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές, ενώ οι ζημιές στην γεωργία θα είναι τεράστιες.

Ο καθηγητής Μπένιστον κατονόμασε τις πιο ευάλωτες σε κύματα καύσωνος ζώνες, αναφέροντας τις δυτικές περιοχές της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ελβετίας, αλλά και τις χώρες της Νότιας Ευρώπης στο σύνολο τους. Ανέφερε ως παράδειγμα τη Βασιλεία της Ελβετίας, όπου η θερμοκρασία συνήθως δεν ανεβαίνει πάνω από τους 35 βαθμούς Κελσίου για περισσότερες από μία ή δύο ημέρες. Στο προσεχές μέλλον όμως, οι πολύ ζεστές ημέρες θα είναι 10 έως 14 κάθε καλοκαίρι. Η άνοδos της θερμοκρασία$ συνεπάγεται σοβαρά προβλήματα. Θα πολλαπλασιασθούν τα μικροβακτηρίδια που επηρεάζουν την ποιότητα των νερών και οι αλλεργιογόνες εποχές θα επιμηκυνθούν.

Σε περίπτωση που η υπερθέρμανση κλιμακωθεί, περισσότερο θα υποφέρει από τη ζέστη ο ευρωπαϊκός νότος, έρμαιο της ξηρασίας, ενώ οι μεσογειακές παραλίες θα βλέπουν τουρίστες μόνο το φθινόπωρο και την άνοιξη. Και όσο για τη στάθμη της θάλασσας, οι επιστήμονες προβλέπουν άνοδο 0,88 εκατοστών το 2100, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ειδικοί του ΟΗΕ για το κλίμα υπολογίζουν ότι ως το 2030 οι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα φτάσουν τα 43,7 δισεκατομμύρια τόνους (από 18,1 δισεκατομμύρια που είναι σήμερα), αν όλα συνεχιστούν όπως σήμερα.

Είναι όμως δυνατό να μειωθούν κατά 26,4 δισ. τόνους· και η σταθεροποίηση των εκπομπών του CΟ2 στην ατμόσφαιρα στα 650 ή 550 μέρη ανά εκατομμύριο ως το 2030 δεν θα κοστίσει παρά μόλις το 0,3 ή το 0,6% αντιστοίχως του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Όπως υπογραμμίζεται στο σχέδιο της έκθεσης των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, υπάρχει σημαντικό οικονομικό δυναμικό για τον μετριασμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου απ΄ όλους τους τομείς στις επόμενες δεκαετίες, επαρκές για να αντισταθμίσει την αύξηση των παγκόσμιων εκπομπών ή για να μειώσει τις εκπομπές κάτω από τα σημερινά επίπεδα.

Συνέδριο για τη Μεσόγειο

Στο 38ο Συνέδριο της Διεθνούς Επιτροπής για την Επιστημονική Εξερεύνηση της Μεσογείου οι επιστήμονες επισήμαναν δύο βασικές μεταβολές: Πρώτον, την εξάπλωση πολλών τροπικών ειδών εις βάρος των ντόπιων και δεύτερον την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Μετά τη δημιουργία της διώρυγας του Σουέζ πολλά τροπικά ψάρια και φύκια πέρασαν στη Μεσόγειο, αλλά σήμερα τα είδη αυτά ευνοούμενα από την αυξημένη θερμοκρασία των νερών, αποτελούν το 80% των ξένων ειδών στην περιοχή. Εμφανίζουν μάλιστα «επεκτατικές τάσεις», αφού μπορούν να προσαρμόζονται στη ζέστη ευκολότερα και καλύτερα απ' ό,τι οι υπάρχοντες αυτόχθονοι οργανισμοί.

Αυτή η «σύγκρουση πολιτισμών» στη θάλασσα θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για τα αυτόχθονα είδη. Παράλληλα απειλούνται τα είδη που ζουν σε μεγάλα βάθη όπου, σύμφωνα με μετρήσεις, η θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 0,3 βαθμό Κελσίου από το 1985 ως το 2000. Μεταβολή που φαίνεται μικρή, αλλά είναι σημαντική για τους συγκεκριμένους οργανισμούς, που δεν είναι συνηθισμένοι στις αλλαγές.

Η περιγραφή των καταστροφών ανάλογα με την άνοδο της θερμοκρασίας

1. Άνοδος κατά +2,4 ^οC

Σχεδόν εξαφανίζονται οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, ενώ στη Βόρεια Αμερική η ξηρασία εξαλείφει την γεωργία και κτηνοτροφία σε 5 Πολιτείες (από το Τέξας έως τη Μοντάνα). Οι πάγοι στην Γροιλανδία αρχίζουν να λιώνουν αυξάνοντας τη στάθμη της θάλασσας. Στο Περού πάνω από 10 εκατομμύρια άνθρωπο υποφέρουν από λειψυδρία, ενώ στις τροπικές περιοχές καταστρέφεται ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος. Σε παγκόσμιο επίπεδο απειλείται το 1/3 όλων των ζωικών ειδών.

2. Άνοδος κατά +3,4 ^οC

Τα τροπικά δάση μετατρέπονται σε έρημο, ενώ οι πυρκαγιές κατάκαινε όλα τα δάση του Αμαζονίου. Τα παγόβουνα στην Αρκτική λιώνουν εντελώς τους θερινούς μήνες. Οι ποιλικές αρκούδες και οι φώκιες εξαφανίζονται εντελώς. Η Καλιφόρνια μένει χωρίς νερό και συγχρόνως δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι μεταναστεύουν καθώς η έρημος Καλαχάρι εξαπλώνεται στη Νότια Αφρική.

4. Άνοδος κατά +4,4 ^οC

Η μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας στην Αρκτική λιώνει τα χιόνια στη Σιβηρία ελευθερώνοντας το κρυμμένο μεθάνιο και το διοξείδιο του άνθρακα κάτω από τους πάγους. Ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας και πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίζονται από τις εστίες τους κυρίως από το το Μπαγκλαντές, Σανγκάη και Δέλτα του Νείλου. Οι Τροπικοί γίνονται πια ακατοίκητοι από τους καύσωνες και την ξηρασία. Η έρημος εξαπλώνεται στην Ιταλία, Ελλάδα και Νότια Ισπανία Εξαλείφονται πάνω από τα μισά είδη του ζωικού βασιλείου. Η γεωργία καταρρέει στην Αυστραλία.

5. Άνοδος κατά +5,4 ^οC

Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει κατά 5 μέτρα γιατί λιώνουν οι πάγοι στη Δυτική Ανταρκτική. Αν λιώσουν όλοι οι πάγοι στον πλανήτη τότε η στάθμη θα ανέβει κατά 70 μέτρα. Οι κοινωνίες στην Νότια Ασία θα καταρρεύσουν ολοκληρωτικά. Οι μουσώνες και το φαινόμενο Ελ Νίνιο θα απειλήσουν εκατομμύρια ανθρώπους. Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας θα μεταναστεύσει προς τους πόλους.

6. Άνοδος κατά +6,4 ^οC

Το μεγαλύτερο μέρος του ζωικού βασιλείου εξαφανίζεται, ενώ ελευθερώνονται τεράστιες ποσότητες μεθανίου από τα βάθη των ωκεανών αυξάνοντας τις επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου. Οι ωκεανοί χάνουν το οξυγόνο τους και αρχίζουν να λιμνάζουν απελευθερώνοντας δηλητηριώδη αέρια τα οποία καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος. Οι έρημοι εξαπλώνονται ως την Αρκτική. Τυφώνες τεράστιας έντασης κτυπούν παγκοσμίως προκαλώντας βιβλικές καταστροφές. Η ανθρωπότητα αποτελείται από λίγους πρόσφυγες που επιβιώνουν στους πόλους. Τα περισσότερα ζώα ήδη έχουν εξαφανιστεί από τη Γη, καθώς η θερμοκρασία φθάνει στο υψηλότερο σημείο της εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.

Η πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές έχει έκταση 1.400 σελίδες και συντάχθηκε από περίπου 2.000 επιστήμονες από όλο τον κόσμο. Η έκθεση αυτή είναι το δεύτερο από τα τρία μέρη των νέων εκτιμήσεων του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Το πρώτο μέρος, που δημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 2007, περιλαμβάνει τις νέες επιστημονικές εκτιμήσεις για την πορεία της κλιματικής αλλαγής και προβλέπει άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1,8 έως 4,0 βαθμούς Κελσίου έως το 2100. Το τρίτο μέρος αναμένεται το Μάιο αφορά στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.

Δυστυχώς τα ισχυρά κράτη διακατέχονται από μια αλαζονεία και στο φαινόμενο της υπερθέρμανσης. Γιατί οι πιο πλούσιες χώρες του κόσμου, οι οποίες φέρουν το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για τις ατμοσφαιρικές αλλαγές που συνδέονται άμεσα με την υπερθέρμανση του πλανήτη, ξοδεύουν ήδη πολλά δισεκατομμύρια για να περιορίσουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι ίδιες, κυρίως από τις πιο καταστροφικές συνέπειες αυτού του φαινομένου, όπως η ξηρασία και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Όμως, παρά τις έγγραφες δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει έναντι των φτωχών χωρών, οι μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις διαθέτουν μόλις μερικές δεκάδες εκατομμύρια δολάρια για να βοηθήσουν ολόκληρες περιοχές να αντιμετωπίσουν την άνοδο της θερμοκρασίας - ειδικά αυτές που βρίσκονται κοντά στον ισημερινό και είναι πολύ φτωχές. 

Οι πιο φτωχές περιοχές, που έχουν συμβάλει κατά το πιο μικρό ποσοστό στις βιομηχανικές εκπομπές, θα υποφέρουν φυσικά περισσότερο Οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ καταβάλλουν τώρα προσπάθειες για να πείσουν τις πλούσιες χώρες να πληρώσουν τόσο για τη μείωση των εκπομπών τους όσο και για να βοηθήσουν τις φτωχότερες να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών.

Βεβαίως, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής, στο τέλος κανείς δεν θα ξεφύγει από τις συνέπειες των καταστροφικών αλλαγών. Ούτε οι κάτοικοι του πλούσιου Βορρά, κάποιοι από τους οποίους αναμένουν ακόμη περισσότερα πλούτη τα επόμενα χρόνια, λόγω της ευκολότερης εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων πετρελαίου και μεταλλευμάτων που ήταν κρυμμένα μέχρι σήμερα πολύ καλά κάτω από τους τεράστιους όγκους των πάγων.

Αλλά και μεσοπρόθεσμα, θα υπάρξουν συνέπειες που ενδέχεται να αλλάξουν σημαντικά τις ζωές των Βόρειων. Όπως ενδεικτικά αναφέρει το σχέδιο της έκθεσης σε ένα παράδειγμα που παραθέτει, οι Λονδρέζοι ίσως θα αναγκαστούν σε μερικά χρόνια να ξεχάσουν το περίφημο μετρό τους, καθώς οι ράγες του θα στραβώσουν από την άνοδο της θερμοκρασίας!