Ίσως να βρέθηκε ο κρατήρας από την πρόσκρουση στη Τουνγκούσκα της Σιβηρίας το 1908

Πηγή: BBC, 27 Ιουνίου 2007

Επιστήμονες έχουν προσδιορίσει έναν πιθανό κρατήρα που έμεινε από τη μεγαλύτερη διαστημική πρόσκρουση της σύγχρονης εποχής - το γεγονός Τουνγκούσκα (Tunguska). Η πρόσκρουση ισοπέδωσε περισσότερα από 2.000 τετρ. χλμ δάσους κοντά στον ποταμό Tunguska στη Σιβηρία στις 30 Ιουνίου του 1908, Ένας κομήτης ή ένας αστεροειδής θεωρείται ότι είχε εκραγεί στη γήινη ατμόσφαιρα με μια δύναμη ίση με 1.000 βόμβες της Χιροσίμα.

Μια τρισδιάστατη αναδημιουργία αποκαλύπτει την αληθινή μορφή της λίμνης Cheko

Τώρα, μια ομάδα από το πανεπιστήμιο της Μπολόνιας λέει ότι μια λίμνη κοντά στο επίκεντρο της έκρηξης μπορεί να έχει καταλάβει τη θέση του κρατήρα, που είχε δημιουργηθεί από ένα χοντρό κομμάτι βράχου που κτύπησε το έδαφος.

Η λίμνη Cheko - αν και ρηχή - ταιριάζει με το σχήμα ενός μικρού κρατήρα που οφείλεται σε πρόσκρουση, λένε οι Ιταλοί επιστήμονες.

Η έρευνά τους για την γεωλογία του πυθμένα της λίμνης μας αποκάλυψε μια μορφή σαν χοάνη που δεν υπάρχει στις γειτονικές λίμνες.

Επιπλέον, μια γεωφυσική έρευνα για τον βυθό της λίμνης έχει εμφανιστεί ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό, περίπου, σε βάθος 10 μέτρων, που θα μπορούσε να είναι είτε συμπιεσμένα ιζήματα της λίμνης, είτε ένα θαμμένο κομμάτι του διαστημικού βράχου.

Άλλα όμως χαρακτηριστικά προτείνουν ότι λίμνη έχει πρόσφατη προέλευση.

"Πιστεύουμε ότι το κομμάτι αυτό έπεσε στην ελώδη περιοχή δημιουργώντας αυτόν τον κρατήρα", αναφέρει ο επικεφαλής της μελέτης, Luca Gasparini, από το Ινστιτούτο Θαλασσίων Μελετών της Μπολόνια - "και μάλλον πρόκειται για κομμάτι πετρώδους αστεροειδούς παρά για κομήτη".

Αυτή η ανακάλυψη έρχεται σε αντίθεση με τα αποτελέσματα από μια αποστολή στην περιοχή κατά τη δεκαετία του '60. Εκείνη η ομάδα είχε υπολογίσει ότι η λίμνη Cheko ήταν ηλικίας 5.000 έως 10.000 ετών, έρευνα που βασίστηκε στην ανάπτυξη του βούρκου στο κατώτατο σημείο της λίμνης.

Όμως, οι Luca Gasparini, Giuseppe Longo και οι συνάδελφοι τους από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια υποστηρίζουν ότι αυτό το χαρακτηριστικό της λίμνης, περίπου 8 km βορειο-βορειοδυτικά του επίκεντρου της έκρηξης, μπορεί να οφείλεται από τα κατάλοιπα του εδάφους.

"Δεν έχουμε οριστικές αποδείξεις ότι πρόκειται για κρατήρα πρόσκρουση, ωστόσο μπορέσαμε να αποκλείσουμε διάφορες άλλες υποθέσεις και αυτό μας οδήγησε στο συμπέρασμά μας", λέει ο καθηγητής Longo, ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Για παράδειγμα οι Ιταλοί ειδικοί απέκλεισαν για παράδειγμα, την ηφαιστειακή δραστηριότητα ή τη λεγόμενη θερμοκαρστική διαδικασία κατά την οποία σχηματίζονται με διαδικασίες τήξης σε μονίμως παγωμένα εδάφη λίμνες με απότομες όχθες.

Το αντικείμενο που εκσφενδονίστηκε μέσα στην ατμόσφαιρα το πρωί της 30ης Ιουνίου του 1908, θεωρείται πώς είχε πυροδοτηθεί περίπου 510 km πάνω από το έδαφος με μια ενέργεια ισοδύναμη με, περίπου, 20 εκατομμύρια τόνους TNT. Η έκρηξη αυτή ήταν τόσο φωτεινή ώστε φάνηκε ακόμη και πάνω από τον ουρανό στο Λονδίνο.

Μικρά τεμάχια από το αντικείμενο πρέπει να έχουν επιζήσει της έκρηξης και να έπεσαν στη Γη. Αλλά, μυστηριωδώς, κανένας κρατήρας - ή ακόμα και μικρότερο ίχνος της σύγκρουσης -  δεν έχει προσδιοριστεί ποτέ.

"Κατά την άποψή μου οι ερευνητές δεν έχουν παράσχει οποιοδήποτε σημαντικό αποδεικτικό στοιχείο που να είναι μια δομή από μια σύγκρουση ενός αντικειμένου με τη γη", σχολίασε ο Δρ Gareth Collins, ένας φυσικός στο Αυτοκρατορικό Κολέγιο του Λονδίνου.

Και πρόσθεσε: "Η επιστημονική κοινότητα δεν δέχεται δομές ως κρατήρες εκτός κι αν υπάρχουν στοιχεία για ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών και υψηλών πιέσεων. Τα γεγονότα αυτά απαιτούν στοιχεία για βράχους που έχουν λειώσει ή βράχους που έχουν γίνει σκόνη πάνω από το σημείο της πτώσης."

Παρατήρηση δέντρων

Ο Δρ Collins επισήμανε ότι η λίμνη Cheko ήταν "ανώμαλα" ρηχή και στερείται τη στρογγυλή μορφή που έχουν οι περισσότεροι κρατήρες - είναι δε πιο ελλειπτική. Οι ελλειπτικοί κρατήρες εμφανίζονται μόνο εάν η γωνία της πτώσης είναι μικρότερη από, περίπου, 10 μοίρες.

"Ξέρουμε από τη μοντελοποίηση του γεγονότος Tunguska ότι η γωνία εισόδου πρέπει να είναι πιο απότομη από 10 μοίρες", λέει ο φυσικός Collins.

Μάλιστα ένα κύριο χαρακτηριστικό που έχουν οι άλλοι κρατήρες από πτώση αντικειμένων λείπει εμφανώς από τη λίμνη Cheko - κανονικά το "κτύπημα" πετάει υλικό λίγο μακριά από το πλαίσιο του κρατήρα, κι αυτό απουσιάζει.

Ο Collins πρόσθεσε ότι εάν είχαν επιζήσει από την έκρηξη στον αέρα κομμάτια του διαστημικού βράχου, θα ήταν πάρα πολύ μικρά και θα κινούνταν πάρα πολύ αργά για να έχουν παραγάγει έναν κρατήρα στο μέγεθος της λίμνης Cheko.

Μια σύγκρουση, επίσης, θα είχε καταρρίψει όλα τα δέντρα γύρω από τον κρατήρα, όμως αποδείχθηκε ότι υπάρχουν σήμερα δέντρα κοντά στη λίμνη ηλικίας πάνω από 100 ετών.

Ο Δρ Benny Peiser, από το Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ ήταν επίσης προσεκτικός για τα συμπεράσματα, προσθέτοντας: "Αυξάνονται συνεχώς οι ισχυρισμοί για το τι συνέβη εκείνη την εποχή".

Τι απαντούν

Βέβαια, οι ιταλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι μερικά από τα ανώμαλα χαρακτηριστικά της λίμνης θα μπορούσαν να εξηγηθούν μόνο εάν ένας διαστημικός βράχος ταξίδευε με χαμηλή ταχύτητα και είχε ασκήσει μια "μαλακή" επίδραση πάνω στη βαλτώδη σιβηρική τάιγκα.

Εν συνεχεία, ο κρατήρας θα μπορούσε να έχει διευρυνθεί λόγω της αποβολής νερού και αερίου από το έδαφος.

Η λίμνη Cheko έχει ένα σχήμα χωνιού και η συμβολή του ποταμού Κίμτσου, ο οποίος την τροφοδοτεί με νερό, στον σχηματισμό της είναι μάλλον αμφίβολη - όπως άλλωστε και η επίδραση διάβρωσης και περιβαλλοντικών παραγόντων, αναφέρει η μελέτη.

Τόσο το σχήμα όσο και η αναλογία διαμέτρου και βάθους αντιστοιχούν μάλλον στη θεωρία σύγκρουσης ενός μετεωρίτη πάνω σε μαλακό φυσικό υπόστρωμα. Η ελαφρώς ελλειπτική μορφή της λίμνης ταιριάζει κάλλιστα με μια μικρή ταχύτητα σε συνδυασμό με μικρή γωνία πρόσκρουσης, λέει ο επικεφαλής της έρευνας Luca Gasparini. Οι συνεργάτες του υπολόγισαν ότι ο αστεροειδής πρέπει να είχε διάμετρο περίπου 10 μέτρα, βάρος περί τους 1.500 τόνους και να κινούνταν προς την επιφάνεια της Γης με ταχύτητα 3.600 - 36.000 χλμ. την ώρα και με γωνία πρόσπτωσης περί τις 45 μοίρες.

Η ομάδα της Μπολόνιας λέει ότι το αντικείμενο αυτό θα μπορούσε, επίσης, να κάνει περιορισμένη καταστροφή στην περιβάλλουσα περιοχή και δεν θα υπήρχε πλαίσιο από κάποιο υλικό που είχε εκτιναχθεί.

"Εάν είχε φτιαχτεί κάποιο πλαίσιο θα είχε εξαλειφθεί γρήγορα από την κατάρρευση κατά τη διάρκεια της επόμενης φάσης εξαέρωσης", γράφουν οι συντάκτες στην επιθεώρηση Nova Terra.

Είναι ενδιαφέρον ότι η λίμνη Cheko δεν εμφανίζεται σε κανένα χάρτη πριν από το 1929, αν και οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η περιοχή ήταν κακώς σχεδιασμένη πριν από αυτήν την περίοδο.

Ωστόσο, υπολείμματα του αστεροειδούς δεν έχουν έρθει στο φως. Η ομάδα υποθέτει πως οι έντονες ενδείξεις των ειδικών οργάνων σε εστιακό βάθος περίπου 10 μέτρα κάτω από τον πυθμένα της λίμνης οφείλονται είτε σε ιζήματα που υπέστησαν κάποιας μορφής πύκνωση κατά την πρόσπτωση ή στο ίδιο το τμήμα του ουράνιου σώματος.

Το πανεπιστήμιο της ομάδας της Μπολόνιας προγραμματίζει να στείλει κι άλλη αποστολή στην περιοχή Tunguska το καλοκαίρι του 2008. Τότε, οι ερευνητές στοχεύουν να τρυπήσουν με ένα τρυπάνι μέχρι και 10 μέτρα κάτω από το βυθό της λίμνης και να καθορίσουν εάν υπάρχει πραγματικά εκεί κάτω κανένα κομμάτι από εξωγήινο βράχο.

Καμένα δέντρα από την περιοχή Tunguska

Το πρωινό της 30ης Ιουνίου 1908 μια γιγάντια πύρινη σφαίρα διέσχισε την ατμόσφαιρα με κατεύθυνση προς τη Σιβηρία, και λίγο αργότερα έγινε αισθητή στην γύρω περιοχή μια τεράστια έκρηξη, η οποία έσπασε όλα τα τζάμια σε μια απόσταση 65 χιλιομέτρων. Στην δασώδη περιοχή από την υπερβολική θερμότητα και το ωστικό κύμα κάηκαν 60 εκατομμύρια δένδρα σε μια έκταση 2.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Αυτόπτες μάρτυρες από εκατοντάδες χιλιόμετρα τριγύρω είδαν μια λάμψη ή μιλούσαν για νέφη με ασημένια αντανάκλαση. Σε όλο δε τον κόσμο ειδικές συσκευές κατέγραψαν ωστικές και σεισμικές ενδείξεις.

Η επίσημη επιστημονική υπόθεση είναι πως σε ύψος 5 - 10 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης έλαβε χώρα μια έκρηξη ισχύος ανάλογης με 10-20 μεγατόνων ΤΝΤ (τρινιτροτολουόλης), που αντιστοιχεί σε 700-1.000 ατομικές βόμβες σαν εκείνη που έπεσε στη Χιροσίμα. Υπολογίζεται δε ότι προκάλεσε έναν σεισμό 5 Ρίχτερ.

Η έκρηξη στην Tunguska κατέρριψε κατ' εκτίμηση 80 εκατομμύρια δέντρα σε πάνω από 2.150 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους. Μια δορυφορική εικόνα, σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, παρουσιάζει ένα τμήμα της Σιβηρίας με μειωμένη δασική πυκνότητα και με μία σαφώς ορατή ανωμαλία λίγο λιγότερη από ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Μια σαφέστερη εξήγηση δεν έχει ανακοινωθεί από τότε -επισήμως πάντοτε- διότι έχουν διατυπωθεί πολλές εικασίες για το γεγονός εκείνο, μεταξύ των οποίων και ότι έπεσαν ΑΤΙΑ στην περιοχή, γεγονός που φυλάσσεται στη Ρωσία ως εξαιρετικά απόρρητο κρατικό μυστικό. Οι περισσότεροι ειδικοί κλίνουν προς τη θεωρία της πρόσπτωσης κάποιου κομήτη (Ρώσοι επιστήμονες) ή ενός πετρώδους υφής αστεροειδούς (Αμερικανοί επιστήμονες) μεγέθους περίπου 20 μέτρων, που εξερράγη κατά την είσοδό του στη γήινη ατμόσφαιρα.

Πέραν τούτου υφίστανται και ορισμένες θεωρίες για έκρηξη υποχθόνιων αέριων μαζών, για μικροσκοπικές μαύρες τρύπες, για κάποιο πείραμα  του Τέσλα, για έκρηξη μιας φυσικής ατομικής βόμβας με δευτέριο, ή για την επαφή της Γης με σωματίδια αντι-ύλης.

Το γεγονός Tunguska είναι η μεγαλύτερη πρόσκρουση κατά την πρόσφατη ιστορία. Μια έκρηξη αυτού του μεγέθους είχε τη δυνατότητα να καταστρέψει μεγάλες μητροπολιτικές περιοχές εάν εμφανιζόταν πάνω από μια μεγάλη πόλη. Το γεγονός αυτό βοήθησε να ξεκινήσει διάλογος για τους τρόπους να εμποδίσουμε μεγάλους ενδεχομένως αστεροειδείς ή κομήτες από το να χτυπήσουν τη Γη.  Ο αστρονόμος Eugene Shoemaker υπολόγισε ότι τέτοια γεγονότα συμβαίνουν μια φορά κάθε 300 χρόνια.