Δεν μειώνεται παρά τα μέτρα η τρύπα του όζοντος

Πηγή: Δίκτυο, 23 Σεπτεμβρίου 2007

Δυστυχώς είκοσι χρόνια μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ - για την προστασία του προστατευτικού στρώματος του όζοντος στη στρατόσφαιρα (15 έως 25 χλμ. πάνω από τη Γη) -  αυτό συνεχίζει να αραιώνει ακόμη και σήμερα. Το ιστορικό Πρωτόκολλο ήταν η αρχή για τη σταδιακή κατάργηση του 95% των ουσιών που καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος, όμως η τρύπα του όζοντος παραμένει σε μια έκταση πολύ μεγαλύτερη όλης της Ευρώπης.

Οι επιστήμονες παραδέχονται ότι στρώμα του όζοντος, που δεν αναμένεται να αποκατασταθεί πριν από το διάστημα 2060 - 2075, παρά τους περιορισμούς είχε φτάσει τον Σεπτέμβριο του 2006 στην έκταση ρεκόρ των 29,5 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Ειδικά πάνω από τον Ατλαντικό ωκεανό η τρύπα εξακολουθεί να μεγαλώνει, όπως επίσης και πάνω από τους πόλους της Γης. Τότε το  θα βρεθεί ξανά στην κατάσταση που ήταν το 1980.

Επιστήμονες όμως έχουν διαπιστώσει ότι τα χημικά υποκατάστατα που βοηθούν να μειωθεί η τρύπα του όζοντος, έχουν αυξήσει τις επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου, προκαλώντας έτσι πονοκέφαλο στους ειδικούς που προσπαθούν να λύσουν τον δύσκολο γρίφο για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος.

Η αιτία για την πολύπλοκη επίδραση πάνω στο κλίμα οφείλεται στις αυξήσεις των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου, που συμβάλουν στη μέση ψύξη της στρατόσφαιρας. Εν συνεχεία η ψύξη του χαμηλού στρώματος της στρατόσφαιρας στους δύο πόλους οδηγεί σε επιπλέον καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος, επιβαρύνοντας την αποκατάστασή της.

Γι αυτό στο πλαίσιο του διεθνούς Συμποσίου με θέμα Η Αραίωση του Προστατευτικού Στρώματος του Όζοντος, που γίνεται στην Αθήνα, οι ειδικοί θα προσπαθήσουν να συσχετίσουν το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ με το Πρωτόκολλο του Κιότο, δηλαδή τη μείωση της τρύπας του όζοντος αλλά και των κλιματικών αλλαγών του πλανήτη.

Τα περασμένα 40 χρόνια το πρόβλημα στην Αρκτική έγινε πιο πολύπλοκο, όταν κατά τη διάρκεια έντονων χειμώνων τα νέφη της στρατόσφαιρας πάνω από την Αρκτική προκαλούσαν μεγαλύτερη αραίωση στο όζον.  Ειδικότερα κατά το χειμώνα 2006-2007, τα επίπεδα του όζοντος πάνω από τις περιοχές της Αρκτικής ήταν 20% χαμηλότερα από τα συνηθισμένα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, το στρώμα του όζοντος έχει αραιώσει στο βόρειο ημισφαίριο κατά 1/3 και στο νότιο έχει μείνει το μισό.

Και το πιο ανησυχητικό: μεγάλες απώλειες του όζοντος θα συνεχίζουν να συμβαίνουν και στις επόμενες δύο δεκαετίες, εξαιτίας των έντονων καιρικών φαινομένων.

Στην Ελλάδα λένε οι ειδικοί μπορεί το στρώμα του όζοντος να παρουσιάζει μια μικρή ανάκαμψη ως προς την πυκνότητα, αλλά παρατηρείται μια αύξηση της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας που είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο. Έτσι, η προστατευτική στιβάδα του όζοντος μπορεί να έχει σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια στα 3,2 χιλιοστά πάνω από την Ελλάδα - στην Ανταρκτική το πάχος έχει πέσει κάτω από τα 2 χιλιοστά - ωστόσο η υπεριώδης ακτινοβολία αυξάνεται συνεχώς επηρεάζοντας την υγεία των πολιτών και ιδίως των παιδιών.

Το στρώμα του όζοντος απορροφά ένα μέρος της επικίνδυνης υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας από τον ήλιο. Όταν το στρώμα του όζοντος δεν είναι πυκνό, οι ακτινοβολίες φτάνουν χωρίς φιλτράρισμα στη Γη και προκαλούν προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία. Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, χωρίς το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, θα είχαμε επιπλέον 100 εκατομμύρια κρούσματα καρκίνου του δέρματος έως το 2020.

Μετά την ανακάλυψη της τρύπας του όζοντος στην Ανταρκτική το 1985, οι κυβερνήσεις αναγνώρισαν την ανάγκη λήψης μέτρων για περιστολή της παραγωγής και της κατανάλωσης ενός αριθμού ουσιών που μειώνουν το στρώμα του όζοντος, όπως είναι τα CFCs και τα Halons. Τα αποκαλούμενα SAO, χημικά αέρια, χρησιμοποιούνται ουσιαστικά στα ψυκτικά συστήματα (ψυγεία, κλιματιστικά, πυροσβεστήρες, σπρέι) και σε βιομηχανικούς διαλύτες, (CFC, CC14, HCFC) κι επιτίθενται στα μόρια του όζοντος σχηματίζοντας ελεύθερες ρίζες και αυξάνοντας την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας στη Γη.

Το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε το χρονοδιάγραμμα εξάλειψής των ρύπων να μπορεί να αναθεωρείται επί τη βάσει περιοδικών επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων και έχει ανανεωθεί στο Λονδίνο το 1990, στην Κοπεγχάγη το 1992, στη Βιέννη το 1995 και στο Μόντρεαλ το 1997.

Συνολικά 191 χώρες έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο, το οποίο θεωρείται επιτυχημένο, καθώς έχει περιορίσει περίπου το 95% των επικίνδυνων για το όζον προϊόντων. Ωστόσο, συνολικά 88.000 τόνοι χημικών αερίων SAO εξακολουθούν να παράγονται ετησίως, εκ των οποίων 76.000 τόνοι στις ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες. Σε αυτές τις ποσότητες πρέπει να προστεθούν οι παράνομες παραγωγές αερίων που ανήλθαν σε 10.000 έως 15.000 τόνους πριν από 5 χρόνια σύμφωνα με την ειδική επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον.