Κβάζαρ και πολύτιμοι λίθοι

Πηγή: space.com, 9 Οκτωβρίου 2007

Μια νέα μελέτη βρίσκει ότι θα μπορούσαν να δημιουργηθούν στις εξωτερικές περιοχές των υπερβαρέων μαυρών οπών (γνωστών ως κβάζαρ) τεράστιες ποσότητες πολύτιμων λίθων. Ρουμπίνια και σάπφειροι που παράγονται στα χαοτικά περιβάλλοντα γύρω από μερικές υπερβαρέες μαύρες τρύπες, ακριβώς όπως στα τεράστια εργοστάσια κοσμημάτων στον ουρανό.

Η διάσπαση αυτών των υλικών σε απλούστερα συστατικά μπορεί να αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της διαστημικής σκόνης στον Κόσμο. Σκόνη που ανακυκλώνεται για να κάνει τα αστέρια, τους πλανήτες, και τη ζωή.

Ίχνη αυτών των μεταλλευμάτων, καθώς επίσης και άμμος και μάρμαρο, βρέθηκαν πρόσφατα από τους επιστήμονες που αναλύουν το φως από την περιοχή γύρω από μια κοντινή υπερβαρέα μαύρη τρύπα, χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer της NASA. Η μαύρη τρύπα ήταν ενσωματωμένη σε ένα κβάζαρ, έναν ιδιαίτερα ενεργό και απίστευτα φωτεινό γαλαξία υπό κατασκευή.

"Μείναμε έκπληκτοι όταν βρήκαμε φρέσκια σκόνη που παρασύρεται με τους ανέμους μακριά από τις υπερβαρέες μαύρες τρύπες", λέει το μέλος της ερευνητικής ομάδας Ciska Markwick-Kemper του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

Η ανακάλυψη που εκτίθεται λεπτομερώς σε ένα τεύχος του Αστροφυσικού Περιοδικού, θα μπορούσε επίσης να λύσει το μυστήριο από που προήρθε η σκόνη που χρησιμοποιήθηκε για να βοηθήσει να κτιστεί η πρώτη γενεά των άστρων στον κόσμο.

Η διαστημική σκόνη στη διαστημική γειτονιά μας θεωρείται πως έχει δημιουργηθεί όταν εξερράγησαν τα αρχαία αστέρια, που μοιάζουν με τεράστιες εκδόσεις του ήλιου μας, ως σουπερνόβες στο τέλος της ζωής τους. Αλλά όταν ο Κόσμος ήταν νέος, άστρα σαν τον ήλιο μας δεν υπήρχαν αρκετά για να πεθάνουν και να κάνουν σκόνη. Τότε από πού προήλθε η σκόνη που χρειάζεται για να γίνουν αυτά τα αστέρια;

Μια ιδέα είναι ότι αυτή η σκόνη προήλθε από τα κβάζαρ, τα οποία είναι υπερβαρέες μαύρες τρύπες που περιβάλλονται από σκονισμένα, σε σχήμα ντόνατς, νέφη και πολύ ακτινοβολία. Είναι οι πιο ενεργοί, αναπτυσσόμενοι γνωστοί γαλαξίες, όπου η βαρύτητα μπορεί να έλκει το υλικό αλλά η προκύπτουσα πίεση της ακτινοβολίας απομακρύνει μακριά το υλικό σε μια σταθερή κοσμική διελκυνστίδα, κάτι που οδηγεί σε υψηλούς ρυθμούς σχηματισμού άστρων και τη δημιουργία νέων στοιχείων.

"Τα κβάζαρ μπορούν να καταναλώνουν λιγότερη ύλη από αυτό που μπορούν να φυσήξουν προς τα έξω υπό μορφή ανέμων", λέει το μέλος της ομάδας μελέτης Sarah Gallagher του πανεπιστημίου Καλιφόρνιας, Λος Άντζελες.

Για να εξετάσουν αυτήν την θεωρία, η Gallagher και η ομάδα της χρησιμοποίησαν το παρατηρητήριο Spitzer για να ερευνήσουν το αντικείμενο PG2112+059, ένα κβάζαρ που βρέθηκε στο κέντρο ενός γαλαξία περίπου 8 δισεκατομμύριο έτη φωτός μακριά. Αυτοί βρήκαν στοιχεία της άμμου και μεταλλευμάτων, όπως ρουμπίνια που δεν διαρκούν πολύ στο σκληρό περιβάλλον του διαστήματος, γεγονός που προτείνει ότι έγιναν πρόσφατα.

Οι ερευνητές προγραμματίζουν να ψάξουν για στοιχεία της σκόνης γύρω από άλλα κβάζαρ για να ενισχύσουν την θεωρία τους. Είναι επίσης δυνατό, λένε, ότι τα κβάζαρ δεν ήταν η μόνη πηγή της σκόνης στον πρώιμο Κόσμο.

Μπορεί τα σουπερνόβα να ήταν πιο σπουδαία στη δημιουργία σκόνης σε κάποια περιβάλλοντα, ενώ τα κβάζαρ να ήταν πιο σπουδαία σε άλλα", λέει η Markwick-Kemper.