Το Κοσμικό Πουλί

Πηγή: ESO, 21 Δεκεμβρίου 2007

Με τη βοήθεια του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκόπιου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) μια διεθνής ομάδα αστρονόμων έχει ανακαλύψει μια άκρως εντυπωσιακή, αλλά σπάνια, περίπτωση μιας τριπλής συγχώνευσης γαλαξιών. Αυτό το σύστημα των τριών γαλαξιών που οι αστρονόμοι το ονόμασαν "Το Πουλί", αποτελείται από δύο τεράστιους σπειροειδείς γαλαξίες και έναν τρίτο ανώμαλο γαλαξία.

Το σύστημα ESO 593-IG 008, ή IRAS 19115-2124, ήταν μέχρι τώρα γνωστό ότι αποτελείτο από δύο γαλαξίες που αλληλεπιδρούσαν σε μια απόσταση 650 εκατομμύρια έτη φωτός. Αλλά οι επιστήμονες που το παρατηρούσαν με το όργανο NACO του VLT, το οποίο μπορεί να βλέπει πίσω από τα νέφη της σκόνης και των αερίων, είδαν τρεις γαλαξίες αντί για δύο.

Αντί για τη χαοτική εμφάνιση των παλιών οπτικών εικόνων του Hubble οι εικόνες του οργάνου NACO παρουσιάζουν εμφανώς τρεις γαλαξίες: ένα σπειροειδή με μια ράβδο, ένα άλλο σπειροειδή λίγο πιο ανώμαλο και τέλος έναν τρίτο ανώμαλο γαλαξία αρκετά μεγάλο στον οποίο σχηματίζονται νέα αστέρια με ένα έντονο ρυθμό.

Λόγω της ομοιότητας του συστήματος με ένα πουλί, το αντικείμενο ονομάστηκε Το Πουλί, με το "κεφάλι" να είναι ο τρίτος νέος γαλαξίας, και η "καρδιά" και το "σώμα" να είναι οι πυρήνες των άλλων δύο γαλαξιών, ενώ τα "φτερά" και η "ουρά" οφείλονται στις παλιρροιακές αλληλεπιδράσεις των γαλαξιών. Οι ουρές αυτές εκτείνονται περισσότερο από 100.000 έτη φωτός, ή το μέγεθος του δικού μας Γαλαξία.

Ακολούθως κι άλλα τηλεσκόπια στη Γη καθώς και το διαστημικό παρατηρητήριο Spitzer, επιβεβαίωσαν τη χωριστή φύση του "κεφαλιού", αλλά πρόσθεσαν κι άλλες εκπλήξεις. Το "κεφάλι" και τα μεγαλύτερα μέρη του "Πουλιού" απομακρύνονται με ταχύτητα περισσότερη από 400 km/s ή 1,4 εκατομμύρια km/h. Τέτοιες ταχύτητες είναι πολύ σπάνιες στους γαλαξίες που συγχωνεύονται. Επίσης, το "κεφάλι" εμφανίζεται να είναι η σημαντικότερη πηγή υπέρυθρων ακτίνων στο σύστημα, αν και ανήκει στο μικρότερο γαλαξία από τους τρεις.

Στο "κεφάλι" σχηματίζονται άστρα με ένα βίαιο τρόπο, με ένα ρυθμό σχεδόν 200 ηλιακές μάζες το χρόνο, ενώ οι άλλοι δύο γαλαξίες εμφανίζονται να είναι σε μια πιο ήρεμη εποχή σχηματισμού νέων αστεριών, μετά την περίοδο της συγχώνευση τους.

Οι αστρονόμοι βγάζουν το συμπέρασμα ότι οι δύο αρχικοί γαλαξίες είχαν ξεκινήσει τον χορό της σύγκρουσης πριν από περίπου 200 εκατομμύρια χρόνια, ενώ ο τρίτος γαλαξίας βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης μ αυτούς μόλις πρόσφατα.

Με μια νέα, σχετικά, τεχνική που επιτρέπει την παρατήρηση των γαλαξιακών πυρήνων μέσα από τα πυκνά σύννεφα αερίων και σκόνης που τους περιβάλλουν, είδαμε ότι το ένα τρίτο όλων των σπειροειδών γαλαξιών, όπως είναι ο δικός μας, παρουσιάζουν σημάδια προηγουμένων συγκρούσεων.

Τέλος, το "πουλί" ανήκει στην οικογένεια των λαμπρών υπέρυθρων γαλαξιών, με μια υπέρυθρη λαμπρότητα σχεδόν χίλια δισεκατομμύρια φορές αυτής του ήλιου μας. Αυτή η οικογένεια των υπέρυθρων γαλαξιών θεωρείται καιρό τώρα πως είναι σημάδι σημαντικών γεγονότων στην εξέλιξη των γαλαξιών, όπως είναι οι συγχωνεύσεις των γαλαξιών, που προκαλούν εν συνέχεια μια έκρηξη σχηματισμού νέων αστεριών, και μπορεί τελικά να οδηγήσει στο σχηματισμό ενός ενιαίου ελλειπτικού γαλαξία.